جایگاه نخست صوفیه در اقتصاد بلغارستان

بر اساس ویرایش دهم "نمایه‌های منطقه ای: شاخص های توسعه" منتشره از سوی موسسه اقتصاد بازار، تنها سالنامه توسعه منطقه ای در بلغارستان، نقشه منطقه ای توسعه اقتصادی در این کشور همچنان تحت تسلط مراکز عمده اقتصادی است. این تحقیق بر اساس 66 شاخص است که محیط اقتصادی و اجتماعی را در 28 نظر سنجی ارزیابی می‌کند. تمام داده‌های این نظرسنجی را می‌توان در وب سایت تخصصی IME - www.regionalprofiles.bg یافت.

در سال 2019، تولید ناخالص داخلی (GDP) صوفیه (سرمایه) به بیش از 51 میلیارد BGN رسید که نزدیک به 43 درصد از اقتصاد این کشور را تشکیل می دهد. در خارج از پایتخت در جنوب بلغارستان، مناطق پلوودیو (9.7 میلیارد BGN)، بورگاس (5.5 میلیارد BGN) و Stara Zagora  ( 5.1 میلیارد BGN) برجسته هستند. در شمال، منطقه وارنا (7.7 میلیارد BGN) و پس از آن Ruse ( 2.8میلیارد BGN) و Veliko Tarnovo   ( 2.6 میلیارد BGN) در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. در مقیاس کوچکتر مراکز اقتصادی در شمال بلغارستان - به استثنای وارنا، هستند که عدم تناسب بین شمال و جنوب را نشان می دهد.

ارزش افزوده ناخالص سرانه به تفکیک مناطق از بیش از 33000 BGN در صوفیه (پایتخت) تا کمتر از 7000 BGN در Silistra متغیر است. اقتصاد صوفیه به شدت تحت تاثیر خدمات است که تقریباً 87 درصد ارزش افزوده را شامل می‌شود. پایتخت بیش از دو برابر از دیگر مراکز مهم اقتصادی - وارنا، استارا زاگورا و پلوودیو جلوتر است. در رتبه دوم در کشور ناحیه صوفیه قرار دارد که صنعت در حومه پایتخت بزرگ را پوشش می دهد، اما بخش بزرگی از معدن و متالورژی در Srednogorie را نیز پوشش می دهد. در کنار ناحیه صوفیه، صنعت نقش مهم تری در مناطق استارا زاگورا، وراتسا و گابروو ایفا می‌کند. کشاورزی بیش از 10 درصد از ارزش افزوده را در مناطق سیلیسترا، وراتسا، مونتانا، رازگراد، دوبریچ، تارگویشته، شومن، یامبول و کارجالی به ارمغان می آورد. 

ارزش افزوده ناخالص سرانه به تفکیک منطقه در سال 2019

پس از اینکه برای اولین بار در تاریخ معاصر کشور نرخ اشتغال جمعیت 15 تا 64 ساله از مرز 70 درصد (2019) فراتر رفت، در سال 2020 بدلیل گسترش اپیدمی‌کرونا کاهش اشتغال به 68.5 درصد رخ داد که فرآیندهای منفی همه مناطق را در بر گرفت. تفاوت‌های زیادی در بازار کار کشور وجود دارد. در حالی که مراکز بزرگ اقتصادی نرخ اشتغال را در حدود یا بالاتر از 70 درصد گزارش می دهند، مراکز فقیرتر بسیار عقب هستند. هر پنج منطقه با نرخ اشتغال کمتر از 60 درصد در شمال کوه‌های بالکان واقع شده اند. نواحی وارنا، روسه و ولیکو تارنوو از نظر اشتغال در بلغارستان شمالی بهترین هستند. عملکرد بسیار قوی منطقه صوفیه که برای دومین سال متوالی از پایتخت پیشی می‌گیرد نیز باید در نظر گرفته شود. شاخص‌های پایدار بازار کار در منطقه صوفیه با توسعه بسیار خوب صنعت در حومه پایتخت و همچنین ثبات شرکت‌های بزرگ در سردنوگوری پشتیبانی می‌شود که با موفقیت شوک اولیه همه‌گیری را پشت سر گذاشتند و حفظ کردند.

علیرغم تأثیر منفی این بیماری همه گیر بر بازار کار، برخی از تحولات مثبت در سال 2021 را باید در نظر گرفت، اولین مورد، تداوم رشد دستمزدها است که با بحران قطع نشده است. در سال 2021، متوسط حقوق ناخالص ماهانه در کشور از 1500 BGN فراتر رفت و نرخ رشد سالانه بیش از 10٪ است. در سطح منطقه ای، متوسط حقوق ناخالص از بیش از 2000 BGN در صوفیه (پایتخت) تا حدود 1000 BGN در مناطقی مانند بلاگووگراد و کیوستندیل متغیر است. همزمان با بازگشت تدریجی بیکاری به سطح قبل از بحران، بازار کار در حال بهبود است. با این حال، تداوم امواج کرونا و اقدامات محدودکننده ناشی از آن در زندگی اجتماعی و فعالیت های اقتصادی، مشاغل جدید را در معرض خطر قرار می دهد.

سرمایه انسانی و مشخصات نیروی کار کلیدی برای روند بهبود و دگرگونی مداوم اقتصاد بلغارستان خواهد بود. نزدیک به 30 درصد از نیروی کار (24 تا 64 سال) دارای مدرک دانشگاهی هستند و این سهم در سال های اخیر رو به افزایش بوده است. صوفیه (پایتخت) بیشترین سهم را دارد که در آن 56.8 درصد از نیروی کار دارای تحصیلات عالی هستند. پس از آن Ruse (31.2٪) و Veliko Tarnovo (29.7٪) قرار دارند که به طور سنتی در این شاخص عملکرد قوی دارند. در نزدیک به نیمی از ولسوالی‌های کشور، سهم افراد با تحصیلات ابتدایی و پایین تر از نیروی کار بیشتر از سهم فارغ التحصیلان دانشگاهی است. سهم افراد دارای تحصیلات ابتدایی و پایین در ولسوالی‌های تارگویشت، اسلیون، کارجالی، سیلیسترا، رازگراد، مونتانا و شومن بسیار بالاست.

در پایان سال 2021، با وجود موج دیگری از همه گیری، تمرکز بر احیای رشد اقتصادی و تغییر نقشه منطقه ای است. تحول تکنولوژیکی و ساختاری صنعت، از جمله تغییرات در زنجیره تامین و همچنین معرفی خدمات دیجیتال همچنان از عوامل پیشرو برای توسعه محلی خواهد بود. چالش بزرگ برای رشد، سرمایه گذاری خواهد بود. برنامه ریزی راهبردی شهرداری‌ها برای بازه زمانی 2021 تا 2027 و همچنین تلاش مراکز عمده اقتصادی برای جذب سرمایه گذاری و توسعه حوزه صنعتی می‌تواند نقش مثبتی داشته باشد و از تحول اقتصاد حمایت کند. در این تلاش ها، شهرداری‌ها نیازمند حمایت و بالاتر از همه، گام های واقعی برای تمرکززدایی مالی هستند.

توسعه اجتماعی

در یک دهه گذشته، جمعیت ۲۶ ولسوالی کشور رو به کاهش بوده است. تنها در صوفیه (پایتخت) و در کرجالی روند معکوس مشاهده می‌شود. در سال های اخیر، عملکرد کرجالی بسیار قوی است، زیرا تقریباً تمام سکونتگاه‌های منطقه دارای هجوم جمعیت هستند. مناطق دریایی وارنا و بورگاس کاهش جزئی را گزارش می دهند، اما رشد مکانیکی مثبت را حفظ می‌کنند و پتانسیل معکوس کردن فرآیندهای جمعیتی را دارند. تا قبل از شروع همه‌گیری، مکانیزم رشد مراکز قوی اقتصادی را از نظر جذب افراد جوان و فعال متمایز می‌کرد. با این حال، در سال 2020، تغییرات ناشی از همه گیری و اقدامات محدود کننده اعمال شده رخ داد. از یک طرف بسیاری از بلغارها از خارج کشور باز گشتند و از طرف دیگر مهاجرت جمعیت از شهرهای بزرگ به سکونتگاه‌های کوچکتر اتفاق افتاد.

در سال 2020، تمام شهرهای بزرگ به رهبری صوفیه، پلوودیو و وارنا رشد منفی و خروج جمعیت را گزارش کردند. در عین حال، در مجموع 205 شهرداری رشد مثبتی را ثبت کردند که در تاریخ معاصر کشور بی سابقه بوده است. در سال همه‌گیری، مراکز منطقه‌ای جمعیت خود را از دست دادند، در حالی که شهرداری‌های پیرامونی هجوم ساکنان را ثبت کردند. علیرغم این تعدیل پس از همه گیری و اقدامات محدودکننده، روندهای جمعیتی طولانی مدت بدون تغییر باقی می ماند و مراکز اقتصادی قوی در بهترین موقعیت برای جذب افراد جوان و فعال هستند.

آموزش نیز به شدت تحت تأثیر این بیماری همه گیر قرار گرفته است و دانش آموزان در دو سال گذشته در حال آموزش از راه دور بوده اند. با این حال، تصویر کلی از تفاوت کیفیت آموزشی در کشور همچنان باقی است. بالاترین نتایج آزمون‌های دولتی در رشته زبان و ادبیات بلغاری در سال 2021 در صوفیه پایتخت (4.58)، اسمولیان (4.44) و وارنا (4.39) مشاهده شده است. در مناطق صوفیه (پایتخت) و اسمولیان برای یک سال دیگر سهم بسیار پایینی از نمرات ضعیف وجود دارد. در مجموع ده ناحیه، میانگین نتایج آزمون‌های دولتی در زبان و ادبیات بلغاری زیر حد 4.00 ثبت شده است. در برخی نقاط سهم بالایی (بیش از 10٪) از نمرات ضعیف وجود دارد که از چالش های جدی برای کیفیت آموزش مدارس در مکان‌ها صحبت می‌کند.

این بیماری همه گیر مراقبت های بهداشتی و توانایی سیستم بهداشتی برای پاسخگویی به شرایط اضطراری را برجسته می‌کند. شاخص هایی مانند تعداد تخت های بیمارستانی و دسترسی به پزشک از جمله مهم ترین شاخص ها برای کیفیت زندگی در مکان‌ها هستند. تفاوت های منطقه ای در زمینه مراقبت های بهداشتی به ویژه در دسترسی مردم به پزشکان مشهود است. در حالی که در برخی از مناطق - پلوون، صوفیه (پایتخت)، پلوودیو و وارنا، یک پزشک به طور متوسط برای کمتر از 200 نفر وجود دارد ، در نیمی از مناطق کشور بیش از 300 نفر به ازای هر پزشک وجود دارد. تفاوت در مورد پزشکان متخصص در مقیاس مشابه است. تعداد تخت های بیمارستانی نیز از نزدیک به 10 تخت به ازای هر 1000 نفر در ناحیه پلون تا کمتر از 3 تخت به ازای هر 1000 نفر در مناطق پرنیک، دوبریچ و شومن متغیر است.

در سال های اخیر جرایم ثبت شده علیه اشخاص و اموال در کشور کاهش یافته است. همه‌گیری بر کاهش ارزش این شاخص تأثیر بیشتری گذاشته است، زیرا در سال 2020 کمتر از 10 جرم علیه شخص و دارایی 1000 نفر به ثبت رسیده است. کرجالی و اسمولیان با حدود 5 جرم علیه شخص و دارایی در هر 1000 نفر امن ترین مناطق باقی مانده اند. در سال 2020، بالاترین نرخ کشف در منطقه گابروو است - بیش از 76 درصد از جرایم ثبت شده در طول سال کشف شد. مناطق شمال غربی - مونتانا، وراتسا و ویدین، و همچنین دریا - وارنا و بورگاس، بیشترین تعداد جرایم ثبت شده را دارند.

منبع:

https://bglobal.bg/105647-%D0%A1%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%8F-%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8-43-%D0%BE%D1%82-%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0