کانال استانبول

پروژه کانال استانبول که یکی از مگا پروژه‌های ترکیه محسوب میشود در سال 2010 میلادی توسط اردوغان که نخست وزیر وقت بود مطرح شد. علی رغم تمامی انتقادهای احزاب سیاسی مخالف با دولت این کشور و مخالفت انجمنها و سازمانها و نهادهای زیست محیطی، فعالیتهای مقدماتی از قبیل مطالعات اولیه و غیره این پروژه ادامه یافت و در نهایت در اواخر سال 2019 میلادی تمامی مطالعات فنی پروژه به اتمام رسید که بر اساس آن قرار است در ژوئن سال جاری میلادی عملیات ساخت کانال آبی استانبول به طول 45 کیلومتر که دریای سیاه را به دریای مرمره متصل میکند و به کانال استانبول از آن یاد میشود، آغاز گردد.

بر اساس مطالعات انجام شده هزینه ساخت کانال استانبول 13 میلیارد دلار برآورد شده است.

علی رغم اعلام آغاز مراحل ساخت پروژه مذکور از سوی شخص اردوغان و مسئولان عالی رتبه اقتصادی ترکیه، مخالفت و بیانات منتقدانه اکرم امام اوغلو شهردار کلان شهر استانبول و شهردار منتخب از حزب جمهوریخواه خلق در این شهر در مورد ساخت کانال استانبول همچنان ادامه دارد و وی در هر فرصتی با اشاره به آسیبهای زیست محیطی از جمله آلوده کردن منابع آب شیرین شهر استانبول بر اثر اجرای این پروژه، آن را اقدامی‌پوپولیستی و رانت جویی از سوی دولت حاکم تلقی میکند .

در مقابل این گونه انتقادات، اردوغان اجرای پروژه کانال استانبول را در راستای افزایش امنیت حمل و نقل دریایی و تامین امنیت کشتیهای عبوری از تنگه بسفر دانسته و آن را راهی جایگزین برای کاهش ترافیک دریایی تنگه بسفر معرفی نموده است.

از سوی دیگر پروژه کانال استانبول موجب نگرانی روسیه نیز شده است و ایجاد یک آبراه دیگر در دسترسی به دریای سیاه موجبات ناخشنودی مقامهای روسی را فراهم نموده و روسها نگرانند که کانال استانبول به عنوان راهی جایگزین در دسترسی به دریای سیاه موجب عدم پیروی ازتوافقنامه مونترو در عبور کشتیها از تنگه بسفر به دریای سیاه باشد و کشتیهای جنگی کشورها بدون تبعیت از توافقنامه مونترو ، هماهنگی و درخواست رسمی از ترکیه راحت تر از قبل بتوانند وارد دریای سیاه شوند .

یکی از موانع بسیار جدی در تحقق پروژه کانال استانبول تامین منبع مالی برای اجرای پروژه است، پاندمی‌کرونا و وضعیت نه چندان مناسب اقتصادی ترکیه از جمله مواردیست که دولتمردان این کشور را در تهیه منابع مالی مورد نیاز با مشکل روبرو ساخته است.

وضعیت اندوخته ارزی و لیری در سیستم پولی و بانکی ترکیه سبب شده است تا بانکهای این کشور اعم از بانکهای دولتی و خصوصی تمایلی برای شرکت در این پروژه از خود نشان نداده و دولت حزب عدالت و توسعه مجبور گردد تا نسبت به تامین فاینانس مالی پروژه از بانکهای و تشکلات مالی بین المللی استفاده کند .

وجود مسائل زیست محیطی در هنگام ساخت پروژه کانال استانبول مانع مهمی در قانع کردن بانکهای خارجی و موسسات بین المللی مالی برای ارائه منابع مالی به این پروژه است .

خبر گزاری رویترز هم در خبری که اخیرا به چاپ رسانده بود به عدم تمایل بانکهای ترکیه در ساخت پروژه کانال استانبول به دلیل بروز مشکلات زیست محیطی و ریسکهای بالای آن اشاره نموده و افزود که امضاء ‘’توافقنامه پایداری جهانی’’ که از حمایت سازمان ملل نیز برخوردار است از سوی شش بانک بزرگ ترکیه سبب شده است تا آنها به راحتی نتوانند در پروژه ساخت کانال استانبول شرکت نموده و در تامین منابع مالی برای آن اقدام کنند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند که اجرای پروژه کانال استانبول ترکیه را میراث دار تز دستیابی به رشد اقتصادی با دریافت وام بانکی و مووسسات بین المللی مالی که همواره از سوی اردوغان مطرح شده  خواهد کرد که نمونه آن را میتوان در ساخت فرودگاه استانبول نیز مشاهده نمود که در آینده میتواند ریسکهای اقتصادی متنابهی برای کشور در بر داشته باشد .

اجرای پروژه‌های بزرگ زیرساختی از جمله پل معلق سوم استانبول ( یاووز سلطان سلیم ) بر روی دریای مرمره ، بزرگراه شهر گبزه به ازمیر از جمله پروژه‌های مشترک بخش خصوصی با دولت (PPP ) است که بانکهای معتبر داخلی در فرآیند تامین منابع مالی آن تمایلی از خود نشان نداده اند .

علی رغم تمامی موارد فوق ، بیانات و اقدامات دولت ترکیه نشانگر این است که مصمم به اجرای پروژه کانال استانبول میباشد چرا که ترکیه قصد دارد تا با اجرای آن به منبع درآمد قابل توجهی که ناشی از عبور کشتیهای تجاری از آن است دست یافته و علاوه بر آن کریدور جدیدی در تجارت جهانی جهت ترانزیت کالا به دریای سیاه ایجاد نموده و از مزیتهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن در آینده بهره مند گردد.

در سال 2020 میلادی تعداد 4952 کشتی به طول بیش از 20 متر با کل حجم 619.758.776 گروس تن  از تنگه بسفر گذشته و به دریای سیاه وارد شدند .کشتیهایی حداکثر به طول 275 الی 350 متر و به عرض 49 متر خواهند توانست که از کانال استانبول عبور نمایند . حداقل عمق کانال استانبول 20.75 متر خواهد بود .

مقایسه کانال استانبول با کانال پاناما و سوئز :

	کانال استانبول	کانال پاناما	کانال سوئز
عرض ( متر )	275	62.5	205
طول ( کیلومتر )	45	80	193

هر چند که مسئولان عالی رتبه ترکیه از آغاز ساخت پروژه کانال استانبول خبر داده اند ولی هنوز به طور کامل تامین مالی پروژه نهایی نشده و دولت حزب عدالت و توسعه تلاش خواهد کرد تا از بانکهای خارجی و موسسات بین المللی میزان نقدینگی مورد نیاز را تامین کند .

نگاهی به گذشته و رویکرد ترکها در انعقاد قراردادهای مشترک بخش خصوصی و دولتی در انجام پروژه‌های بزرگ نشان میدهد که این بار نیز دولت اردوغان سعی خواهد نمود تا بر اساس مدل PPP و ارائه ضمانت پرداخت تعداد کشتیهای عبوری از این کانال در جذب شرکتهای معتبر بین المللی برای سرمایه گذاری در ساخت کانال استانبول اقدام نماید .

با توجه به سرمایه گذاریهای مشترک ترکیه با آذربایجان در پروژه‌های بزرگ در بخش انرژی ، پتروشیمی و فعالیتهای بندری به نظر میرسد که ترکها بیش از آن که به سوی کشورهای اروپایی بروند بیشتر تمایل دارند تا با کشورهای همسو با خود نظیر آذربایجان و قطر در این پروژه همکاری داشته و آن را به پایان برسانند .

منابع :

 http://finansmynet.com  به نقل از BBC ترکی

http://www.cumhuriyet.com.tr