معرفی بانک ملی توسعهی اقتصادی و اجتماعی برزیل (BNDES)
BNDES (بانک ملی توسعهی اقتصادی و اجتماعی) یکی از بزرگترین بانکهای توسعه در جهان میباشد که در تلاش است برای ارتقای اقتصادی و اجتماعی برزیل، در تمام بخشهای اقتصاد این کشور حضور داشته باشد. بانک ملی توسعهی اقتصادی و اجتماعی، دو شرکت تابعهی کاملاً متعلق به خود دارد (FINAME و BNDESPAR) که این سه با هم اصطلاحاً سیستم BNDES را تشکیل میدهند.
معرفی کلی:
بانک ملی توسعه ی اقتصادی و اجتماعی[1] برزیل (BNDES) به عنوان یکی از بزرگترین بانکهای توسعهای جهان در سال 1952 تأسیس شد تا ابزار اصلی دولت فدرال برای تأمین مالی و سرمایهگذاری بلندمدت در تمام بخشهای اقتصاد برزیل باشد. BNDES از کارآفرینان در هر اندازه ای - از جمله افراد- در انجام برنامههای نوسازی، گسترش و راهاندازی کسب و کارهای جدید، با در نظر داشتن پتانسیل ایجاد شغل، درآمد و منافع اجتماعی برای برزیل پشتیبانی میکند.
پشتیبانی BNDES بیشتر از طریق تأمین مالی، سرمایهگذاری، خرید اوراق بهادار، ارائه ی ضمانت و اعطای منابع به پروژهها صورت میگیرد. تأمین مالی بانک در قالب اعطای وامهایی است که حداکثر تا 35 سال قابل بازپرداخت هستند. BNDES به عنوان یک شرکت دولتی و نه یک بانک تجاری، حمایت های خود را با تمرکز بر تأثیرات اجتماعی، زیستمحیطی و اقتصادی پروژهها در برزیل ارزیابی و ارائه میکند. تشویق به نوآوری و توسعهی منطقهای، اجتماعی و زیستمحیطی از اولویتهای این نهاد است.
با این کارویژه BNDES بانکی نیست که به روی عموم مردم باز باشد، بلکه یک بانک سرمایهگذاری برای دولت است که با هدف کمک به شرکتها فعالیت میکند و شرایط ویژهای را به خصوص برای شرکتهای خرد، کوچک و متوسط و همچنین مجموعه ای از سرمایهگذاریهای اجتماعی، با هدف آموزش، کشاورزیِ خانواده، بهداشت عمومی و حمل و نقل شهری فراهم میسازد. بانک با کمک به تدوین راهحلهایی برای از سرگیری رشد اقتصادی، در مدیریت شرایط بحرانی نیز دارای نقش اساسی است. به طوری کلی، BNDES برای حمایت از رشد کشور در جاهای مورد نیاز حضور دارد.
قانون برزیل (قطعنامه ی 394/1976) بانکهای توسعه را به عنوان "موسسات مالی عمومی غیرفدرال، تشکیل شده در قالب یک شرکت، با دفتر مرکزی در پایتخت فدرال که کنترل سهام آن را در اختیار دارد" تعریف کرده است. BNDES نه یک شرکت عمومی و نه یک شرکت دولتی است و بنابراین، اگرچه به عنوان یک بانک به وجود آمده، به مانند آن عمل میکند و حتی واژهی"توسعه" را هم در نام خود دارد، در طبقه بندی قانونی بانکهای توسعه ی برزیل قرار نمیگیرد.
طبقه بندی صحیح BNDES یک شرکت عمومی و یک نهاد مستقل از دولت فدرال است. به عبارت دیگر این بانک، یک نهاد دولتی میباشد که برای ایفای نقش خاصی ایجاد شده، اما در واقع مانند یک شرکت خصوصی عمل کند که به دلیل برخورداری دولت فدرال از سهام طلایی توسط آن مدیریت، کنترل و تأمین مالی میشود.[2]
BNDES عمدتاً در زمینهی تأمین مالی شرکتها یا کارآفرینان فردی -که براساس بررسیهای بانک عملکرد یا پروژههای آنها نتایج اقتصادی و اجتماعی خوبی برای برزیل به همراه دارد- کار میکند. این بانک سازوکارهایی دارد که از طریق آنها تأثیرات اجتماعی و زیستمحیطی پروژههای تحت حمایت مالی خود را تجزیه و تحلیل میکند و بر اساس نتایج بدست آمده، آنهایی که تاثیر مستقیم بر افزایش کیفیت محیط زیست دارند و یا باعث کاهش نابرابریهای اجتماعی و منطقهای میشوند را از طریق خطوط و برنامههای خاص، تامین مالی میکند.
تأمین مالی از طریق دو شرکت زیر مجموعهی BNDESPAR و FINAME صورت میگیرد و ممکن است در قالب کمک به خرید ماشین آلات، بهبود ساختار، گسترش یا نوسازی تجارت، ورود به بازار خارجی، عرضهی محصولات جدید و غیره تجلی یابد. نکته اینجاست که اعتبار یا وام دریافتی از BNDES صرفاً باید در زمینهی توافق شده و با تأیید بانک هزینه شود. برای این منظور BNDES شبکهای از بانکها و مؤسسات مالی همکار و مورد تأیید را به کار میگیرد.
در حال حاضر 122 پروژه در حال اجرا هستند که توسط بانک در 18 بخش با سرمایهای معادل 228 میلیارد رئال (حدود 38 میلیارد دلار) تأمین مالی میشوند.
در شرایط جاری جذب سرمایههای خارجی از مهمترین اولویتهای بانک است که در این رابطه مذاکرات و گفتگوهایی با سرمایهگذاران عمده از جمله اعراب در جریان میباشد.
علاوه برBNDES ، برزیل 5 بانک توسعهی دیگر نیز دارد که عبارتند از بانک توسعهی میناس جرایس (BDMG)، بانک توسعهی اسپیریتو سانتو (Bandes)، بانک توسعهی منطقهای جنوب دور (BRDE)، بانک آمازونیا (BASA) و بانک شمال شرقی برزیل (BNB)[3]. در میان اینها BNDES تنها بانکی است که توسط دولت فدرال کنترل میشود و حوزهی عملی به وسعت کل کشور دارد. بانکهای دیگر توسط ایالتهای برزیل مدیریت میشوند و فعالیتهای خود را در منطقهای که در آن واقع شدهاند، انجام میدهند.
تاریخچه بانک:
- ایجاد و سالهای اول فعالیت:
قانون شماره ی 1.628 در 20 ژوئن 1952 «بانک ملی توسعه ی اقتصادی برزیل» (BNDE)[4] را ایجاد کرد. هدف دولت فدرال تأسیس نهادی بود که سیاستهای توسعه ی اقتصادیِ ملی را تدوین و اجرا کند.
در مرحله اول، BNDE سرمایهگذاری زیادی در زیرساختها انجام داد، اما ایجاد دیگر شرکتهای دولتی به تدریج به بانک آزادی عمل بیشتری داد تا در صنعت و سایر بخشهای تولیدی – اقتصادی خصوصی هم سرمایهگذاری نماید. طی دهه ی1960، بخشهای کشاورزی و شرکتهای کوچک و متوسط از خطوط مالی BNDE برخوردار شدند.
در سال 1964، بانک با هدف تمرکززدایی از فعالیتها، دفاتر منطقهای خویش در سانپائولو، رسیف و برازیلیا را افتتاح نمود و مشارکت با شبکه ای از عوامل مالی معتبر که در سراسر برزیل فعال بودند، را آغاز کرد.
تحول مهمی در سال 1971 رخ داد و بانک به یک شرکت عمومی تبدیل گشت. این تحول، انعطافپذیری بیشتر در استخدام پرسنل، آزادی در جمعآوری سرمایه و عملیات سرمایه گذاری و کاهش دخالتهای سیاسی را به بار آورد. این بانک در دهه ی 1970 نقش اصلی را در سیاست جایگزینی واردات داشت. بخش کالاهای سرمایهای و نهادههای اساسی با سرمایه گذاری بیشتری شروع به کار کردند که منجر به شکلگیری کاملترین پارک صنعتی در آمریکای لاتین شد.سرمایهگذاریهایی نیز در بخشهای فناوری اطلاعات و میکروالکترونیک آغاز شد که در آن دوران شاید چندان شناخته شده و در نتیجه خوشایند نبودند. در سال 1974، بانک سه شرکت زیرمجموعه را برای فعالیت در بازار سرمایه تأسیس کرد تا سرمایهگذاری در شرکتهای برزیلی و سرمایهگذاری آنان را گسترش دهد. آنها در سال 1982 در BNDESPAR ادغام شدند.
اوایل دههی 1980در برزیل، با ورود نگرانیهای اجتماعی به سیاستهای توسعهای مشخص میشود. بازتاب این نگرانیها در نام بانک که در سال 1982 به بانک ملی توسعهی اقتصادی و اجتماعی (BNDES) تغییر یافت، منعکس شد. در طول دهه ی 1980، مفهوم «ادغام رقابتی»، با هدف گسترش بازار داخلی و در عین حال رقابتی کردن اقتصاد برزیل در خارج، قوت گرفت. این بانک نه تنها شرکت های برزیلی را به رقابت با محصولات وارداتی تشویق میکرد، بلکه تحریک صادرات را نیز دنبال مینمود. در همان زمان، BNDES با تدوین سناریوهایی برای آینده، برنامه ریزی استراتژیک را در پیش گرفت؛ این تلفیقی از عملکرد بانکی با مطالعه، تحلیل و تدوین سیاستهای توسعهی اقتصادی و اجتماعی بود.
در دههی 1990، BNDES نقش مهمی در خصوصیسازی شرکتهای بزرگ دولتی ایفا کرد. در این دوره بانک ارگان مسئول پشتیبانی اداری، مالی و فنی برنامهی ملی خصوصیسازی بود که از سال 1991 آغاز شد. این وظیفه تا کنون ادامه دارد.
با آغاز دههی 1990 BNDES فعالیت در حوزهها و زمینههای جدید را آغاز کرد و در سال 1993 سرمایه گذاری در پروژههای مناطق شمالی، شمال شرقی و مرکزی - غربی را با هدف تشویق به عدم تمرکز منطقهای افزایش داد، برنامهی تشویق صادرات شرکتهای خرد، کوچک و متوسط را در پیش گرفت و ارائهی سرمایه برای بخش تجارت و خدمات را آغاز نمود. در این دوره، توجه به محیطزیست با طبقهبندی ریسکهای زیست محیطی پروژهها قوت گرفت و حوزههای اجتماعی نیز قادر به دریافت اعتبارات خرد شدند.
در سال 1995، بانک با سرمایهگذاری در تولید فیلم و پروژههای حفاظت از میراث تاریخی و هنری ملی، حمایت از بخش فرهنگی را آغاز نمود و تأمین مالی تمام مراحل زنجیرهیِ تولید اقتصادِ فرهنگ از سال 2006 در دستور کار قرار گرفت.
قرن بیست و یکم با تثبیت جنبهی اجتماعی در مأموریت بانک آغاز شد که هدف از آن ارتقای قدرت رقابت اقتصاد برزیل با روشهای جامعِ پایداری، ایجاد شغل، درآمد و کاهش نابرابریهای اجتماعی و منطقهای بود. در قرن جاری BNDES در تلاش است با پشتیبانی از پروژههای مربوط به توسعهی محلی و منطقهای، اجتماعی- زیستمحیطی و نوآوری، وضعیت برزیل را در مقابل چالشهای جهانِ پویا و مدام در حال تغییر، ارتقا دهد.
در حال حاضر کلیهی بخشهای اقتصادی، کشاورزی، صنعت، تجارت، خدمات و زیرساختها با نگاه ویژه به شرکتهای خرد، کوچک و متوسط، تحت پوشش بانک قرار دارند. تشویق صادرات و تقویت بازار سرمایه همچنان جزو اولویتهای استراتژیک بانک هستند. در همهی بخشها، BNDES دنبال افزایش توان رقابت و تقویت اقتصاد ملی است، از پیشرفتهای اجتماعی و فرهنگی حمایت میکند و به توسعهی دسترسی همهی شهروندان به زندگی بهتر، آموزش، بهداشت، اشتغال و شهروندی کمک میکند.
- طرح و برنامه ی استراتژیک سه سالهی بانک (2020 الی 2022):
همان گونه که ذکر شد، دستور کار و اولویت BNDES طی چند سال آینده، در بخشهای زیرساخت، زنجیرهی تولید، آموزش، بهداشت عمومی، نوآوری فنآورانه، بازارهای اعتبار و سرمایه؛ پایداری، نوسازی دولت، توسعهی منطقهای و خصوصیسازی متمرکز خواهد بود. در همین راستا، برنامهی استراتژیک سه سالهای (2022-2020)، برای حمایت از تحول جامعه و بهبود زندگی برزیلیها تهیه شده و طی آن، بانک تحقق دستاوردهای عمدهای را برای جامعهی برزیل وعده داده است. در این مسیر BNDES با اذعان به این که هیچ نهادی به تنهایی قادر به ارتقای سطح توسعه نیست، بر تعهد خود برای مشارکت در توسعهی پایدار برزیل و تعامل جمعی با اهداف ذکر شده تأکید میکند.
15 حوزه ی این طرح که براساس برآورد چالشهای اصلی توسعه و اقتصاد برزیل تهیه شده است و هر کدام به بخشی از اهداف توسعه پایدار (SDG) مرتبط هستند، عبارتند از:
- پروژههایی که افراد دارای دسترسی به سیستم فاضلاب را 20 میلیون نفر افزایش میدهند؛
- پروژههایی که مدیریت خصوصی در بنادر عمومیِ سازمانیافته - محل انجام سی درصد مبادلات تجاری ملی - و 20 هزار کیلومتر بزرگراه را ارتقا میدهند؛
- پروژههایی که خدمات کارآمد روشنایی عمومی را برای 14 میلیون نفر به ارمغان میآورند؛
- فروش 15 شرکت دولتی ایالتی و 15 شرکت دولتی فدرال؛
- ایجاد پنج صندوق املاک و مستغلات.
- افزایش ظرفیت تولید انرژیهای تجدیدپذیر به میزان 2.0 گیگاوات و گسترش شبکهی توزیع گاز طبیعی به میزان 1600کیلومتر؛
- پیادهسازی، گسترش یا نوسازی 2500 کیلومتر راه آهن و 5000 کیلومتر جاده؛
- راهاندازی سیستمهای جدید حمل و نقل شهری با ظرفیت متوسط به بالا که میتوانند به 1 میلیون کاربر خدمات رسانی کنند؛
- گسترش دسترسی 5.5 میلیون نفری به شبکهی فاضلاب و 900 هزار نفر به شبکهی آب؛
- گسترش خدمات اینترنت پهن باند ثابت به 2.5 میلیون خانوار، معادل 8 میلیون نفر؛
- حمایت از آموزش مقدماتی و یا حرفهای 1 میلیون دانش آموز از طریق ابزارهای مالی؛
- ساخت یا نوسازی 150 واحد بهداشت عمومی SUS؛
- بیست پروژه با هدف بهبود کارایی سرویسهای اطلاعاتی امنیت عمومی در خشنترین شهرهای برزیل؛
- ایجاد یا نگهداری سالانه 1.2 میلیون شغل مستقیم و غیرمستقیم به طور متوسط؛
- پشتیبانی از 450 هزار شرکت خرد، کوچک و متوسط و اشخاص.
- مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی در کانون توجه بانک:
تعهد به توسعهی پایدار، به بخشی از جهتگیری استراتژیک BNDES در انجام ماموریتهای خود تبدیل شده است. با گذشت سالها، جنبههای زیستمحیطی و اجتماعی در عملکرد BNDES اهمیت فزایندهای پیدا کرده و دستاوردهای خوبی در این رابطه حاصل گشتهاست. بخشی از این پیشرفتها را میتوان حاصل تغییرات ساختار سازمانی بانک، تقویت عملکرد نهادی آن، توسعه و بهبود سیاستها و شیوههای مدیریت و همچنین در راهاندازی و ارتقای ابزارهای مالی با هدف توسعهی اجتماعی- زیست محیطی دانست.
برای هدایت اقدامات مربوط به حوزههای زیستمحیطی و اجتماعی، سیاستها و ساختار حاکمیتی مشخص ایجاد شده است. BNDES یک سری سازوکارهایی دارد که از طریق آنها تأثیرات اجتماعی و زیستمحیطی پروژههای تحت حمایت مالی خود را تجزیه و تحلیل میکند و بر اساس نتایج بدست آمده، آنهایی که تاثیر مستقیم بر افزایش کیفیت محیط زیست دارند و یا باعث کاهش نابرابریهای اجتماعی و منطقهای میشوند را از طریق خطوط و برنامههای خاص، تامین مالی میکند. به عنوان مثال، در ماشینآلات و تجهیزات کارآمد سرمایهگذاری میکند و از این طریق مصرف انرژی و نهادهها را کاهش میدهد، یا با سرمایهگذاریهای مکمل، که به نفع جوامعی پیرامون پروژهها هستند، منافع اجتماعی را تأمین مینماید.
در واقع برای تحقق نقش خود به عنوان پیشبرندهی توسعهی پایدار، بانک به دنبال انتشار و القای اصول و روشهای مسئولیتپذیری اجتماعی و زیستمحیطی در میان مشتریان، تأمینکنندگان، موسسات معتبر و سایر شرکای خود است.
بانک ملی توسعهی اقتصادی و اجتماعی، دو شرکت تابعه کاملاً متعلق به خود دارد: FINAME و BNDESPAR. این سه با هم اصطلاحاً سیستم BNDES را تشکیل میدهند:
الف: BNDESPAR:
شرکت تابعهی BNDESPAR به سرمایهگذاری در اوراق بهادار اختصاص یافته است و هدف آن حمایت از شرکتهای با بازده اقتصادی خوب و دارای سیستم مدیریت و فناوری جدید است. BNDESPAR از کارآفرینانی که فعالیت آنها مبتنی بر فناوریهای نوین است نیز حمایت میکند. مهمترین اهداف BNDESPAR عبارتند از:
- تأمین مالی مشاغل تحت مالکیت گروههای خصوصی، بر اساس برنامهها و سیاستهای BNDES؛
- پشتیبانی از شرکتهای برخوردار از بهرهوری اقتصادی، فناوری و استانداردهای مدیریت و همچنین چشمانداز مناسب برای بازگشت سرمایه، تحت شرایط سازگار با مدیریت ریسک و ماهیت فعالیتهای آنها؛
- پشتیبانی از توسعهی سرمایهگذاریهای جدید که در فعالیتهای آنها فنآوریهای نو گنجانده شده است؛
- کمک به تقویت بازار سرمایه از طریق پیشنهاد اوراق بهادار و دموکراتیزهسازی مالکیت سرمایهی شرکتها؛
- مدیریت سبد سهام اوراق بهادار بانک و طرفهای ثالث.
سرمایهی مشترک این شرکت با یک سهم واحد و بدون ارزش اسمی متعلق به BNDES میباشد.
ب: FINAME:
این شرکت به تأمین مالی تولید و خرید ماشینآلات و تجهیزات اختصاص یافته است. عملیات FINAME به طور غیرمستقیم، از طریق موسسات مالی معتبر انجام میشود. پشتیبانی این خط اعتباری در بخش ماشینآلات صنعتی، کشاورزی و لیزینگ، هم برای شرکتی که محصول را خریداری میکند و هم برای شرکت تولیدکننده و فروشنده در نظر گرفته شده است[5].
سرمایهی مشترک FINAME دارای 589580236 سهم است که بدون ارزش اسمیکاملاً متعلق به BNDES میباشد.
BNDES عمدتاً در زمینهی تأمین مالی کار میکند؛ تأمین مالی ممکن است در قالب کمک به خرید ماشین آلات، بهبود ساختار، گسترش یا نوسازی تجارت، ورود به بازار خارجی، عرضهی محصولات جدید و غیره تجلی یابد. نکته اینجاست که اعتبار یا وام دریافتی از BNDES صرفاً باید در زمینهی توافق شده و با تأیید بانک هزینه شود.
فرآیند تأمین مالی با درخواست مشتری و از مرحلهی صلاحیتسنجی آغاز میشود که در آن بانک اعتبار و وضعیت حقوقی مشتری را بررسی میکند. سپس درخواست ثبت شده برای تجزیه و تحلیل به بخشهای تخصصیتر ارسال میشود، مرحلهای که BNDES با بررسی دقیقتر کسب و کار، نکاتی مانند دوام اقتصادی، تضمینهای مالی، اهداف پروژه و تأثیرات زیستمحیطی آن را مورد ارزیابی قرار میدهد. اگر همه چیز توسط کمیتهی تجزیه و تحلیل تأیید شود، در مرحلهی بعدی قرارداد تأمین مالی رسمیت یافته و پول در دسترس قرار میگیرد. سرانجام، پس از ورود پول به حساب مشتری،BNDES پروژه را رصد میکند و استفاده از مبالغ در زمینهی تعیین شده و مطابقت پروژه با تمام الزامات توافق شده را کنترل و تأیید مینماید[6].
علاوه بر این، BNDES اشکال دیگری از فعالیتها را هم انجام میدهد: به عنوان مثال، بانک میتواند بدهیهای شرکتها را خریداری و آنها را تبدیل به اوراق قرضهی کارفرمایان خصوصی نماید. در این حالت، BNDES به نوعی سرمایهگذار تبدیل میشود که به کسب و کارها برای تأمین سرمایه جهت انجام تعهدات خود کمک میکند. در برخی موارد نیز، بانک منابع بینیاز از استرداد ارائه میدهد که نیازی به بازپرداخت ندارند. این منابع در زمینههایی مانند فرهنگ، علم و فناوری و پروژههای دربرگیری اجتماعی اعطا میشوند.
از آنجا که BNDES شعبه و پرسنلی برای فعالیت در تمام شهرهای برزیل ندارد، به مؤسسات مالی شریک (بانکها) اجازه میدهد تا به عنوان واسطههای مالی عمل کنند. این مؤسسات باید از سوی BNDES معتبر شناخته شوند. اگرچه تنها بخشی از سودی که مشتریان برای تأمین مالی پرداخت میکنند، به این مؤسسات میرسد، اما کل خطر و ریسک قرارداد بر عهدهی آنهاست. به عبارت دیگر اگر مشتری بدهی را پرداخت نکرد و اعلام ورشکستگی نمود، این مؤسسهی مالی است که ضرر را متحمل میشود و باید به دنبال وصول آن باشد، زیرا موظف است خود همهی مبالغ را به BNDES پرداخت نماید.
تمام دارایی و ارزش BNDES از پول عمومی است که عمدتا از طریق مالیاتهای پرداخت شده توسط شهروندان فراهم میشود: یکی از بزرگترین منابع مالی این بانک، از خزانهی ملی است، در رتبهی بعدی صندوق کمک کارگران[7] (FAT)، برنامهی ادغام اجتماعی و برنامهی تشکیل دارایی کارمندان دولت (PIS-PASEP)[8] قرار دارند.
- تأمین مالی برای تشویق صادرات و ارز آوری:
یکی از مهمترین اقدامات BNDES تأمین مالی تولید و صادرات محصولات (عمدتاً صنعتی) برزیلی در قالب قراردادهای مشخص و دریافت اقساط یا تمام مبلغ اعطایی از خریدار خارجی در قالب دلاری یا ارزی میباشد. یکی از آخرین نمونههای این اقدام، تأمین مالی صادرات هواپیماهای برزیلی تولید شده توسط شرکت امبرائر و فروش آنها به شرکت هواپیمایی آمریکایی United Airlines و به شرکت اجاره کنندهی هواپیماAerCap Holdings NV میباشد که در دسامبر 2020 صورت گرفت. کل مبلغ تقریبی این دو وام 3 میلیارد رئال است که از طریق خط اعتباری BNDES Exim Post-Shipping اعطا میشود.
در این نوع عملیات، وجوه BNDES در برزیل، به طور واقعی به شرکت صادر کنندهی برزیلی، در این نمونه امبرائر پرداخت میشود و بازپرداخت آن به بانک، توسط شرکتهای خارجی که کالا را خریداری میکنند به دلار صورت میگیرد. این به معنای ورود ارز به کشور، بر اساس حمایت از توسعهی صنعتی و صادرات محصولات ملی با ارزش افزودهی بالا است.
حمایت از تولیدکنندگانِ با محتوای بالای فنآوری در محصولات، مانند امبرائر، از دههی1990 در دستور کار BNDES قرار گرفت تا ضمن تأمین منابع مورد نیاز برای رقابتپذیر ساختن آنها در مقابل رقبای بینالمللی، به حفظ سطح تولید و مشاغل شرکتها کمک کند.
در حال حاضر 122 پروژه در حال اجرا هستند که توسط بانک در 18 بخش با سرمایهای معادل 228 میلیارد رئال (حدود 38 میلیارد دلار) تأمین مالی میشوند. بزرگترین مزایدههای برنامهریزی شده، علاوه بر خصوصیسازی Eletrobras (شرکت برق برزیل) و Correios (پست برزیل)، در حوزهی امتیازات بوده و مربوط به بزرگراهها، بهداشت و بنادر میشوند. بانک قصد دارد با فروش سهام به سرمایهگذاران خصوصی، خود در شرکتهای دولتی مانند التروبراس[9]، والی[10] و پتروبراس[11] سرمایهگذاری کند. دولت همچنین پروژهای برای خصوصیسازی 36 پارک ایالتی و یک پارک فدرال دارد که با هدف بومگردی توسط BNDES انجام خواهد شد. بانک اقدامات مختلف دیگری را در حوزههای انرژیهای تجدیدپذیر، بهداشت، سرمایهگذاری اجتماعی، بازیابی و حفظ زیستگاهها و توسعهی شهری در دست اجرا دارد[12].
BNDES ظرف چند ماه آینده در زمینهی تأمین مالی اعلامیهای صادر خواهد کرد که عمدتاً بر بخش محصولات صنعتی و دفاعی تأثیر خواهد گذاشت. این علامیه نتیجهی کار نزدیک با وزارت اقتصاد، وزارت امور خارجه و وزارت دفاع در هجده ماه گذشته است. هدف از این همکاری و هماهنگیها اصلاح کامل بخش تأمین مالی بانک است. به گفتهی گوستاوو مُنچزانو[13] رئیس بانک، BNDES قصد دارد خود را به یک بانک واردات صادرات برای جامعهی برزیل مانند «بانک واردات و صادرات آمریکا» با نام اختصاری EX-IM Bank تبدیل نماید. این موضوع هنوز قطعی و نهایی نیست و بانک در حال مذاکره با وزارتخانههای مربوطه برای تصمیمگیری دربارهی آن میباشد.
از دیگر اولویتهای بانک در شرایط جاری جذب سرمایههای خارجی است که در این رابطه مذاکرات و گفتگوهایی با سرمایهگذاران عمده از جمله اعراب در جریان میباشد. BNDES این ایده را ترویج میکند که سرمایهگذاران نا آشنا به برزیل برای تضمین سود و منافع خود باید در قدم اول با BNDES همکاری نمایند. در این روش به جای سرمایهگذاریهای مستقیم از سوی سرمایهگذاران، این کار توسط صندوقهای محلی انجام میشود. برای این منظور BNDES مجموعهای از صندوقهای دارای اعتبار و دارایی خصوصی را برای همکاری پیشنهاد میدهد. بانک BNDES 20 یا 30 درصد از این صندوقها را تأمین مالی میکند و 70 درصد دیگر را از سرمایهگذاران مختلف جذب مینماید. این ایدهای است که در حال حاضر به سرمایهگذاران مالی ارائه میشود، اما برای صنایع خاص توافق نامههای همکاری به صورت موردی بحث میشود.
در سال 2020 BNDES توانست درآمد خالص 20.7 میلیارد رئالی را ثبت کند که بیشتر ناشی از عرضهی عمومی سهام پتروبراس در ماه فوریه، فروش سهام در والی و سوزانو[14] و نیز سود سهام دیگر شرکتهایی که در آنها سرمایهگذاری کرده است، بود. این مقدار نشان دهندهی افزایش 17 درصدی نسبت به سود سال 2019 است که 17.7 میلیارد رئال بود[15].
با وجود این عملکرد مثبت، وزیر خزانهداری، برونو فونشال[16]، اخیراً اعلام کرده است که خزانه باید طلب خود را از بانک ملی توسعهی اقتصادی و اجتماعی دریافت کند. این بدهی از سوی وی 190 میلیارد رئال برآورد شده است که باید بین سالهای 2021 و 2022 بازپرداخت شود[17]. بر همین اساس BNDES با وزارت اقتصاد توافق کرده است که تا دسامبر 2021 حدود 62 میلیارد رئال از بدهی خود را به خزانهداری ملی بازگرداند. علت این درخواست از BNDES اعلام خزانهداری مبنی بر مغایرت پرداختهای صورت گرفته به بانک از سال 2008 تا 2014 با قانون اساسی بود که BNDES را مجبور کرده مبالغ را در اسرع وقت بازگرداند. در ماههای نخست امسال 38 میلیارد رئال از سوی بانک به عنوان اولین قسط به خزانه پرداخت شده است.
در همین رابطه رئیس BNDES، مُنچزانو، اعلام کرده است که 54.2 میلیارد رئال دیگر هم تا دسامبر سال آینده پرداخت میشود تا دولت بتواند از این پول برای کاهش بدهیهای خود که به 5.2 تریلیون رئال رسیده است، استفاده کند. بدهی باقی مانده BNDES به خزانه داری 116.2 میلیارد رئال[18] است.
یک شرکت دولتی که وظیفه آن سرمایهگذاری در مشاغل خصوصی (یا حتی دولتی) است هرگز به دور از انتقاد و حتی سوءظن مالی نخواهد بود. BNDES نیز همیشه متهم است که چون رئیس بانک از سوی رئیس جمهور معرفی میشود، از ذهنیت دولتها پیروی میکند: یک دولت ممکن است به بنگاههای اقتصادی در بخش کشاورزی اولویت دهد، در حالی که دولت دیگر امکان دارد این بخش را انکار کرده و تصمیم بگیرد که مثلاً به طور کامل در پروژههای حفاظت از محیطزیست سرمایهگذاری کند، گفته میشود که این رویکردها از طریق شخص رئیس به بانک تزریق میگردد.
همانگونه که پیشتر ذکر شد، در حال حاضر ریاست بانک بر عهدهی گوستاوو مُنچزانو میباشد که توسط رئیس جمهور بولسونارو منصوب شده است. بولسونارو زمانی که مُنچزانو را معرفی کرد، قول داد «جعبهی سیاه» این مؤسسه را باز کند تا بیقانونیهای دولتهای گذشته را نشان دهد.
از همین رو موضوع جتها و هواپیماهای خصوص به میان کشیده شد: BNDES لیستی از اسامی افرادی که به دنبال تأمین مالی هواپیماهای خصوصی با سرمایهی بانک بودند، منتشر کرد که نام برخی از سیاستمداران برزیلی هم در آن به چشم میخورد. داستان از این قرار بود که در سال 2008، زمانی که بزرگترین شرکت هواپیماسازی برزیلی، Embraer، از اثرات بحران اقتصادی در رنج بود و به کمک دولت نیاز داشت، BNDES به کمک میآید و برنامهی ویژهای را برای تأمین مالی هواپیماهای جت و افزایش دارایی مالی شرکت ارائه میکند.
در این رابطه برخی میگویند که دولت نباید برای کمک به یک شرکت خصوصی در آستانهی ورشکستگی مداخله میکرد، یا هرگز نباید پول عمومی را برای تأمین مالی هواپیماهایی که مصرف خصوصی دارند، صرف مینمود. در مقابل برخی دیگر معتقدند که دولت برای حفظ معاش کارمندان باید به شرکتهای خصوصی در معرض ورشکستگی کمک کند. به هر حال این اتفاق رخ داد و طبق بیانیهی رسمی بانک، BNDES در این پروژه 693 میلیون رئال (تخمینی) ضرر کرد: زیرا سود دریافتی، زیر نرخ سود پایهی تعیین شده توسط بانک مرکزی بوده است. به این معنی که در نتیجهی تورم، وقتی وامگیرندگان پرداخت وام را به پایان رساندند، ارزش مبلغ پرداختی، کمتر از زمان ارائهی آن بود.
یکی از انتقادات اصلی دیگر، این است که بانک تمایل دارد در مقایسه با شرکتهای خرد، کوچک و متوسط، وام بیشتری به شرکتهای بزرگ ارائه دهد: به عنوان مثال، در سال 2014، از 187 میلیارد رئال کل اعتبار تخصیصی 64 درصد به شرکتهای بزرگ اختصاص یافته بود. به همین ترتیب در سال 2015، از 135 میلیارد رئال 72 درصد و در سال 2016 ، از 88.2 میلیارد رئال 69 درصد سهم شرکتهای بزرگ بود و این اختلاف برای سالهای قبل و بعد از این برهه نیز ثابت است[19].
همچنین بحثهایی در مورد ماهیت BNDES وجود دارد که نفع آن برای اقتصاد برزیل را زیر سوال میبرند.
- با توجه به نقشی که این بانک در حمایت از دو حوزه ی بهداشت و شرکتهای خرد، کوچک و متوسط برای خود تعریف کرده و با در نظر گرفتن تأثیرات مستقیمیکه همهگیری کوید 19 در حوزههای مذکور برجا گذاشته است، انتظار میرود در سال جاری تمرکز اصلی اعطای اعتبارات معطوف به این بخشها باشد.
- علیرغم سود حاصله در سال گذشته که 17 درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته است، ضرورت بازپرداخت بدهیها به خزانه احتمالاً عملکرد تأمین کنندگی منابع توسط بانک را در سال مالی جاری و سال آینده تحت تأثیر قرار خواهد داد.
- پیشبینی افزایش نیاز به حمایت بانک در شرایط ناشی از همهگیری کرونا و صرف بخشی از منابع برای بازپرداخت بدهیها، بانک را در وضعیتی قرار داده که بیش از همیشه به دنبال جذب سرمایه و سرمایهگذار خارجی باشد. در همین راستا طی وبیناری که توسط اتاق بازرگانی عرب برزیل و با حضور بازرگانان و مقامات عرب برگزار شد، رئیس BNDES مزایای مشارکت با بانک را شرح داده و به نوعی درخواست دسترسی به سرمایههای اعراب را مطرح نمود.
- ایدهی تبدیل BNDES به یک بانک واردات و صادرات هنوز به طور جدی در محافل اقتصادی و مالی برزیل مطرح نشده است، اما به نظر میرسد حتی در صورت طی کردن مراحل لازم، اجرایی شدن آن حداقل به دو سال زمان نیاز داشته باشد.
پی نوشت :
[1]. (Banco Nacional de Desenvolvimento Econômico e Social (BNDES
[2] . https://www.politize.com.br/bndes/
[3]. Banco de Desenvolvimento de Minas Gerais (BDMG), Banco de Desenvolvimento do Espírito Santo (Bandes), Banco de Desenvolvimento Regional do Extremo Sul (BRDE), Banco da Amazônia (BASA) e Banco do Nordeste do Brasil (BNB)
[4]. (Banco Nacional de Desenvolvimento Econômico (BNDE
[5]. http://marcelotoledo.com/voce-sabe-o-que-e-bndes-des-cubra-aqui/
[6]. https://www.politize.com.br/bndes/
[7]. Fundo de Amparo ao Trabalhador
[8] . (Programa de Integração Social e Programa de Formação do Patrimônio do Servidor Público) برنامهی مشارکتهای اجتماعی بر مبنای مالیات اشخاص حقوقی که برای تأمین مالی پرداختهای بیمه بیکاری، کمک هزینهها و مشارکت در درآمد آژانسها و نهادها به نفع کارگران دولتی و خصوصی استفاده میشود..
[9]. Eletrobras
[10] (Vale) یک شرکت استخراج معدن چند ملیتی در برزیل و یکی از بزرگترین اپراتورهای تدارکات در این کشور است. این شرکت بزرگترین تولید کنندهی سنگ آهن، گندلهها و نیکل است. همچنین منگنز، فروآلیاژ، مس، بوکسیت، پتاسیم، کائولن، آلومینا و آلومینیوم تولید میکند.
[11]. Petrobra
[12]. https://anba.com.br/presidente-do-bndes-apresenta-oportunidades-aos-arabes/
[13]. Gustavo Montezano
[14] . (Suzano)یک شرکت تولید کاغذ و سلولز در برزیل و بزرگترین تولید کنندهی خمیر کاغذ اکالیپتوس و یکی از 10 شرکت بزرگ خمیر کاغذ در جهان است.
[15]. http://www.paranacooperativo.coop.br/ppc/index.php/sistema-ocepar/comunicacao/2011-12-07-11-06-29/ultimas-noticias/133271-bndes-banco-anuncia-lucro-recorde-de-r-207-bilhoes-em-2020
[16]. Bruno Funchal
[17]. https://economia.uol.com.br/noticias/reuters/2021/03/19/maior-parte-de-divida-de-r190-bi-do-bndes-com-tesouro-deve-ser-paga-ate-2022-diz-funchal.htm
[18]. https://www.poder360.com.br/economia/bndes-devolvera-r-62-bilhoes-ao-tesouro/
[19]. https://www.politize.com.br/bndes/