وضعیت صنعت فلز روی در قزاقستان

قزاقستان سرشار از منابع معدنی مانند مس، زغال سنگ، طلا، روی، ولفرام و سنگ آهن است. صنعت معدن یکی از بخشهای در حال رشد و رقابتی اقتصاد این کشور است. قزاقستان از نظر مقدار تولید مواد معدنی دومین کشور بزرگ در بین کشورهای مستقل مشترک المنافع است. این کشور یکی از تولید کنندگان برتر روی ، سرب و نقره است. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، قزاقستان به عنوان پیشروترین تامین کننده اورانیوم، نفت و فلزات غیر آهنی در جهان شناخته شده است. نفت و گاز  تقریباً 70٪ از ارزش صادرات را تشکیل می دهند. قزاقستان همچنین با افزایش تولید در سالهای اخیر، به ویژه در طلا و نقره، در بخش تولیدات فلزات گرانبها در حال رشد است.

صادرات کشور قزاقستان، در حوزه مواد معدنی از جمله اورانیوم، مس، کروم، سرب و روی حدود 27 درصد GDP قزاقستان را شامل می‌شود. این بخش در سالهای اخیر نیز رشد قابل توجهی نموده است و سرمایه گذاری‌های زیادی به خود جذب کرده است. صنعت معدن رتبه دوم جذب سرمایه را داراست و حوزه ی مهم و رو به پیشرفت در صنعت قزاقستان به حساب می آید. به طور خاص، علاوه بر وضعیت مساعد قزاقستان در اکثر منابع معدنی از جمله اورانیوم، مس، طلا و سرب که بدان اشاره شد، روی نیز در سالهای اخیر توانسته نقش مهمی در سبد صادراتی این کشور برای خود باز کند. تقریباً تمام تولید سرب و روی قزاقستان (بیش از 90 درصد) صادر می‌شود که همین امر قزاقستان را در ردیف کشورهای صادر کننده سرب و روی جهان قرار داده است. مصرف کنندگان اصلی روی قزاقستان چین با 33.3 درصد از حجم تولید ، ترکیه با 30.8 درصد از حجم تولید شده و هلند با 15.3 درصد از حجم تولید شده هستند. روسیه و اوکراین 11.3 درصد روی تولید شده در قزاقستان را خریداری می‌کنند.

قزاقستان حدود 9.5 درصد منابع روی دنیا را دارد و تقریبا جزء ده تولید کننده اصلی این ماده معدنی در دنیا  می‌باشد. در برخی از منابع حتی میزان ذخایر آن تا 13 درصد کل منابع روی دنیا ذکر شده است.(کل منابع ثابت شده روی در دنیا 1.9 میلیارد تن می‌باشد) رتبه بندی کشورها به لحاظ دارا بودن ذخایر روی به شرح نمودار ذیل می‌باشد.

رتبه کشورها در حوزه تولید روی در سال 2019  به شرح جدول ذیل می‌باشد. قزاقستان در این سال با تولید بیش از 290 هزار( معادل 505 میلیون دلار)  در جایگاه دهم تولید روی در دنیا قرار بگیرد.

در نقشه پراکندگی جغرافیایی منابع روی در قزاقستان، استان قزاقستان شرقی یکی از استان‌های مهم در زمینه این ماده معدنی است. این منطقه را با توجه به وجود معادن روی، مس و نیکل می‌توان غنی ترین منطقه به لحاظ فلزات غیر آهنی نامید. این استان با تولید سالانه 325400 تن رهبر تولید روی است. گفته می‌شود تا 17 الی 20 سال آینده معادن این منطقه قابلیت بهره برداری را دارند.

  از چهار معدن کشف شده در این منطقه دو معدن Maleevskoye و Chekmar به ترتیب دارای یک و دو میلیون تن روی هستند. در استان‌های کارگاندا و قیزیل اوردا منطقه شایرم و شالیکا نیز به ترتیب با 6 و 5 میلیون تن ذخیره روی در حال توسعه می‌باشند.

شایان ذکر است تولید روی در دهه 1980 به اوج خود رسیده، اما در سال های اخیر میزان تولید روی این کشور حدود 75 درصد کاهش یافته است. که البته این نسبت مربوط به دوران قبل از استقلال می‌باشد و در دوره ی فعلی رشد صنعت روی در قزاقستان نسبت  به سایر صنایع معدنی بیشتر می‌باشد. عمده ترین تولیده کننده‌های روی در قزاقستان شرکت زیر می‌باشند:

1-کازینک (Kazzinc ): یک تولید کننده عمده روی در کشور است. این شرکت، در منطقه قزاقستان شرقی واقع شده است. اکثر سهام این شرکت متعلق به شرکت گلنکور سوئیس(Glencore International AG) می‌باشد. این شرکت همچنین مقادیر قابل توجهی مس، فلزات گرانبها و سرب تولید می‌کند. کازینک خود را به عنوان یکی از پنج تولیدکننده روی با کمترین هزینه در جهان معرفی می‌کند.

کازینک بیشتر شرکتهای استخراج معدن سرب و روی و متالورژی کشور را اداره می‌کند. این شرکت همچنین در زمینه تولید مس و فلزات گرانبها فعال است. این شرکت در حال حاضر این شرکت 22000 هزار نفر پرسنل دارد که در بخشهای مختلف مشغول به کار هستند. شرکت مزبور در سال 1997 از طریق ادغام سه شرکت اصلی فلزات غیر آهنی قزاقستان - مجتمع چند فلزیLeninogorsk(اکنونRidder)، مجتمع سرب و روی Ust-Kamenogorsk و مجتمع سربی Zyrianovsk تاسیس شد. سهام این شرکت توسط دولت به بخش خصوصی فروخته شد. استراتژی توسعه این شرکت در واقع پیوستن به صفوف تولید کنندگان پیشگام سرب و روی در جهان می‌باشد.

ShalkiyaZinc LTD JSC -2: یک شرکت معدنی با حق اکتشاف و تولید است، این شرکت قرارداد حق استخراج سنگ معدن از معدن شالکیا در منطقه قیزیل اوردا قزاقستان را داراست.  

معدن شالکیا (روی و سرب) در 17 کیلومتری شمال شرقی شهر در منطقه قیزیل اوردا در جنوب جمهوری قزاقستان واقع شده است. براساس تحقیقات صورت گرفته کل ذخایر روی شالکیا (نوامبر 2006) ، بیش از 30٪ از کل ذخایر جمهوری قزاقستان را تشکیل می دهد و پنجمین ذخیره بزرگ روی در دنیا را دارد و چیزی حدود شش و نیم میلیون تن ذخیره ثابت شده دارد.

نزدیکترین شهرک به آن، که نام شالکیا نیز دارد، در 4 کیلومتری جنوب معدن واقع شده و در زمان اتحاد جماهیر شوروی برای تأمین مسکن خانواده معدن کاران ساخته شده است. در حال حاضر، جمعیت روستا حدود 5 هزار نفر است. معدن شالکیا به یک راه آهن دسترسی دارد که به ایستگاه راه آهن ژاناکرگان (Zhanakorgan) متصل است، در واقع بزرگراه اصلی بین قیزیل اوردا و ترکستان. ایستگاه راه آهن یانی-کرگان بخشی از سیستم اصلی راه آهن است که با سایر مناطق قزاقستان و همچنین ازبکستان، روسیه و چین متصل است.

3- کازماینرال ( KAZ Minerals ): این شرکت و شرکت کازینک دو تولید کننده اصلی روی در قزاقستان هستند. نام قبلی این شرکت Kazakhmys  بود. تمرکز اصلی این شرکت بر تولید مس می‌باشد. اما، مقادیر قابل توجهی روی، نقره و طلا را به عنوان محصولات جانبی تولید می‌کند. به عنوان نمونه در سال 2014 به مقدار  121 هزار کیلو گرم کنسانتره روی تولید کرده است. که این مقدار در سال های اخیر بیشتر شده است.

4- نوا زینک ( Nova-Zinc ): یکی از زیر مجموعه کارخانه تولید روی روسیه به نام Chelyabinsk است که در منطقه کاراگاندا روی تولید می‌کند.

آمار صادرات روی در قزاقستان مربوط به سال 2019 و هشت ماهه اول 2020 در جداول زیر آمده است: