ضرورت همکاری شرکت‌های کوچک دانش‌ بنیان و شرکت ‌های بزرگ

یک اکوسیستم خوب به اثبات می‌رساند که کسب و کارهای کوچک در کوتاه‌سازی چرخه‌ی نوآوری، بهره‌برداری از تکنولوژی، تقویت مدل های تجاری موجود و اختراع سریع و مؤثر مدل های جدید، بهتر از کسب و کارهای بزرگ و صنعتی عمل می کنند. در نتیجه‌ همکاری بین شرکت های دانش بنیان و شرکتهای صنعتی به یک ضرورت تبدیل شده است.

این مسئله که شرکت‌­های بزرگ به هنگام تلاش برای شکوفایی یک نوآوری تحول آفرین داخلی با مشکلاتی مواجه می‌‌شوند، حقیقی است که بواسطه‌ی تحقیق و تجربه به اثبات رسیده است. دلایل متعددی از جمله دلایل ساختاری، شناختی و رفتاری برای این مسئله ارائه شده است. در مقابل، شرکت­‌های کوچک دانش بنیان این نوع خلاقیت را در تمامی صنعت‌­ها در سراسر جهان رهبری می‌‌کنند. یک اکوسیستم خوب به اثبات می‌­رساند که کسب و کارهای کوچک در کوتاه‌سازی چرخه‌ی نوآوری، بهره‌­برداری از تکنولوژی، تقویت مدل­‌های تجاری موجود و اختراع سریع و مؤثر مدل­‌های جدید، بهتر از کسب و کارهای بزرگ و صنعتی عمل می­‌کند. در نتیجه‌ همکاری بین شرکت­‌های دانش بنیان و شرکت­‌های صنعتی به یک ضرورت تبدیل شده است.  به عبارت دیگر، در حالی که شرکت­‌های بزرگ بیشتر متمایل به پذیرش ریسک­‌های برآورد شده بوده و شتاب کمتری دارند، شرکت‌­های نوآور بیشتر مشابه تیم­‌های کوچکی از شرکت­‌های دارای ساختار کم و سلسله مراتب ثابت هستند که سریع‌تر بوده و در صورت ضرورت مبنی بر برآوردن نیازهای بازار، بیشتر مایل به فائق آمدن بر مدل‌‌های موجود می‌­باشند. این تفاوت‌­های عمده از عمده دلایل اهمیت ایجاد پلی ارتباطی بین شرکت­‌های دانش بنیان و شرکت‌­های صنعتی بزرگ می­‌باشد.

شرکت‌های دانش‌بنیان به ‌عنوان موتور محرکه نوآوری شناخته شده‌اند و سهم قابل توجهی از اشتغال به ‌ویژه برای فارغ ‌التحصیلان دانشگاهی را به خود اختصاص داده ‌اند. این شرکت‌ها از چابکی لازم برای مواجهه با تغییرات سریع فناورانه برخوردار هستند و از این رو پتانسیل بالایی برای ایجاد یک اقتصاد نوآور دارند. در سال‌های اخیر با درک این ظرفیت، در کشور ما نیز توجه زیادی به ایجاد بستر مناسب برای شکل‌ گیری و رشد این شرکت ‌ها شده است. این توجه را می­توان در تصویب قوانینی نظیر «قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش­بنیان و تجاری­‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» مشاهده نمود. یکی از مهمترین راهکارهای شکل‌گیری یک اقتصاد دانش­‌بنیان پایدار، درگیرشدن شرکت‌های متوسط و بزرگ صنعتی و تجاری اعم از خصوصی و دولتی به عنوان بدنه اصلی اقتصاد کشور در این عرصه است. بنابراین ضروریست با بررسی فضای همکاری موجود در کشور بین شرکت‌­های کوچک دانش­‌بنیان و شرکت‌­های بزرگ، به طراحی و پیشنهاد برنامه ‌ها و ابزارهای سیاستی مناسب برای توسعه همکاری‌های فناورانه بین دو گروه از شرکت‌های مذکور پرداخت. شرکت‌های بزرگ و شرکت‌های کوچک دانش‌‌بنیان منابع و ویژگی‌های متفاوتی دارند، لذا شدت تمایل به همکاری بین آن ‌ها زیاد است. فرایند همکاری فناورانه بین شرکت‌های بزرگ و شرکت‌‌های دانش‌ بنیان کوچک، کاملا پیچیده و تخصصی بوده و عوامل متعددی بر موفقیت این فرایند تاثیرگذار هستند. بنابراین عدم توجه و بررسی دقیق عوامل مؤثر بر این فرایند، ممکن است احتمال شکل‌‌گیری این دسته از همکاری‌ها یا شانس موفقیت آن‌ها را کاهش دهد. بررسی تجارب کشورهای منتخب می‌‌تواند در زمینه همکاری بین شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان و شرکت‌های بزرگ به تدوین سیاست ‌ها و برنامه ‌های مناسب در کشور کمک‌‌کننده باشد. بنابراین تجربه ۸ کشور منتخب در زمینه برنامه ‌ها و قوانین دولت برای حمایت از همکاری بین شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان و شرکت‌های بزرگ مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه، جمع ‌بندی کلی این مطالعات ارائه می ‌شود.

آمریکا

• اختصاص بخشی از بودجه پژوهشی سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ دولتی به ارائه راهکارهای فناورانه توسط شرکت‌های کوچک و متوسط.
• ایجاد زیرساخت اطلاعاتی برای دریافت نیازهای شرکت ‌های بزرگ و سازمان ‌های دولتی.
• اعطای وام های بلاعوض برای توسعه همکاری بین سازمان‌ های بزرگ دولت با بخش خصوصی.

آلمان

• اعطای وام های بلاعوض به فعالیت ‌های تحقیق و توسعه مشترک بین شرکت ‌های کوچک و متوسط و نهادهای پژوهشی و همچنین شرکت ‌های بزرگ.
• ارائه خدمات مشاوره ‌ای در زمینه بازاریابی و تجاری ‌سازی و همچنین حفاظت از دارایی فکری به شرکت ‌های کوچک و متوسط.

کره جنوبی

• اختصاص بخشی از بودجه پژوهشی سازمان ‌ها و شرکت‌ های دولتی به برون‌ سپاری مسائل به شرکت ‌های کوچک و متوسط.
• فرهنگ‌ سازی در زمینه همکاری فناورانه بین شرکت ‌های بزرگ و شرکت‌ های کوچک و متوسط.
• پایش و نظارت مداوم فضای همکاری فناورانه در راستای سیاست ‌گذاری‌ مناسب در این حوزه.

چین

• اعطای مجوز برای فعالیت موسسه ‌هایی که نقش واسطه‌ گری در زمینه تبادل فناوری را بازی می‌ کنند.
• حمایت از ایجاد نهادهای حرفه ‌ای در زمینه ارزش‌ گذاری فناوری.
• تجارب داخلی همکاری بین شرکت ‌های بزرگ و کوچک

به منظور درک بهتر فضای همکاری فناورانه بین شرکت ‌های بزرگ و شرکت ‌های دانش ‌بنیان کوچک به مستندسازی تجارب داخلی در زمینه همکاری شرکت‌ های مذکور، پرداخته شده است. بر این اساس، برخی از ویژگی ‌های بازیگران حاضر در فرایند شناسایی شدند که تاثیرات مثبت و منفی بر موفقیت فرایند همکاری فناورانه داشتند.

در ادامه به طور خلاصه به برخی از مهمترین ویژگی ‌ها اشاره می‌گردد :

شرکت کوچک نوآور

• ویژگی مثبت: داشتن تجربه همکاری و تعامل با شرکت ‌های بزرگ، تعهد و پشتکار بالای شرکت کوچک برای توسعه فناوری؛
• ویژگی منفی: تمرکز صرف بر فعالیت ‌های پژوهشی و در نظر نگرفتن نیاز بازار، عدم توجه به نقش شرکت بزرگ در توسعه فناوری.

شرکت بزرگ

• ویژگی مثبت: حمایت بالای مدیریت و بدنه کارشناسی از همکاری با شرکت ‌های کوچک، دسترسی به نمونه خارجی محصول و اطلاعات فنی آن، داشتن مشکل واقعی و مهم که رفع آن نیازمند دسترسی به فناوری است؛
• ویژگی منفی: مخالفت برخی از مدیران و بدنه کارشناسی نسبت به همکاری با یک شرکت کوچک داخلی (مقاومت درون شرکتی)، بی ‌ثباتی مدیریت، بوروکراسی بالا و فرآیند کند تصمیم ‌گیری در شرکت های بزرگ.

نهاد تسهیل گر و  پشتیبان 

• ویژگی مثبت: اعطای وام و گرنت برای توسعه و اثبات فناوری، ایجاد اعتماد بین طرفین و کمک به رفع تعارضات بین طرفین همکاری.

 

ابزارهای سیاستی پیشنهادی برای حمایت از همکاری شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان و شرکت‌های بزرگ

بر اساس یافته‌ های حاصل از بررسی تجارب خارجی و همچنین درک بهتر فضای همکاری کشور به واسطه بررسی تجارب داخلی، مجموعه ابزارهای سیاستی به منظور حمایت از همکاری شرکت ‌های دانش ‌بنیان کوچک و شرکت‌ های بزرگ در ایران ارائه می‌گردد. شایان ذکر است که ابزارهای پیشنهادی با توجه به چالش­‌های همکاری در داخل کشور طراحی گردید. با توجه به هدف هر ابزار، مجموع ابزارها در ۵ دسته شامل ابزارهای مربوط به شرکت‌ های کوچک نوآور، شرکت‌ های بزرگ، نهاد تسهیلگر، زیرساخت­‌های همکاری و همچنین بهبود فضای همکاری تقسیم ‌بندی شدند. سپس علاوه بر تعیین هدف هر ابزار، نهاد متولی پیشنهادی برای پیاده‌ سازی آن ابزار معرفی گردید. ابزارهای پیشنهادی برای هر دسته به شرح زیر است:

شرکت کوچک دانش‌بنیان(نوآور)

• معافیت مالیاتی،
• تشویق به ثبت و حفاظت از دارایی‌های فکری،
• حمایت از راه ‌اندازی مراکز مشاوره انتخاب مدل مناسب همکاری فناورانه،
• یارانه و وام های بلاعوض و یا کم بهره برای توانمندسازی،
• تخصیص بخشی از هزینه‌های R&D سازمان‏ های دولتی.

شرکت­های بزرگ

• معافیت مالیاتی،
• ارایه مجوز راه ‌اندازی مرکز رشد و شتاب دهنده،
• وام کم ‌بهره برای خرید شرکت کوچک یا فناوری داخلی،
• اعطای وام بلاعوض برای جذب نیروی انسانی متخصص،
• پسادکترای صنعتی،
• طرح سرباز صنعت،
• پذیرش هزینه ‌های برون ‌سپاری R&D به عنوان مالیات،
• تامین بخشی از هزینه‌ های توسعه محصول در صورت همکاری،
• اعطای اعتبار فناوری برای سرمایه‌ گذاری در شرکت ‌های دانش ‌بنیان.

زیرساخت­‌های همکاری

• تقویت قوانین حمایت از مالکیت های فکری،
• راه ‌اندازی نهادهای ناظر بر همکاری ‌های فناورانه،
• تقویت شرکت ‌های ارائه ‌دهنده خدمات تجاری ‌سازی،
• حمایت از ایجاد شرکت ‌های توسعه‌ دهنده مقیاس پیاده ‌سازی فناوری،
• تهیه آمار سالانه از وضعیت همکاری‌ ها فناورانه،
• راه ‌اندازی دفاتر ثبت انتقال فناوری ‌های داخلی،
• راه ‌اندازی سامانه جمع‌ آوری تقاضاهای فناورانه صنعتی،
• راه ‌اندازی نهادهای فعال در حوزه ارزش ‌گذاری فناوری،
• تهیه راهنمای نحوه تسهیم منافع همکاری،
• حمایت از راه ‌اندازی سایت ‌های مدیریت تبادل.

نهاد تسهیل گر

• تامین بخشی از هزینه ‌های همکاری،
• ضمانت فناوری،
• تامین بخشی از هزینه‌ های اثبات فناوری،
• مشارکت در ایجاد شرکت‌ های سرمایه‌ گذاری ریسک ‌پذیر،
• یارانه مشاوره ‌ها و خدمات حقوقی.

بهبود فضای همکاری

• ارائه مشوق برای شرکت ‌های خارجی برای برون ‌سپاری،
• الزام شرکت ‌های داخلی به حفظ واحد تحقیق و توسعه ( R&D ) در همکاری با شرکت ‌های خارجی،
• جایزه نوآوری باز،
• افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده محصولات وارداتی.