تأثیر جنگ سوریه بر تجارت خارجی آناتولی جنوب شرقی ترکیه

در حالیکه بعد از جنگ سوریه صادرات ترکیه به سوریه کاهش یافته است، اما صادرات منطقه آناتولی جنوب شرقی به سوریه افزایش یافته است. صادرات در سال 2006 میلادی 69 میلیون و 914 هزار و 704 دلار بوده است که تا سال 2011 (شروع جنگ) به رقم 190 میلیون و 331 هزار و 623 دلار افزایش یافته است. در دوران جنگ بیشترین صادرات آناتولی جنوب شرق به سوریه در سال 2015 اتفاق افتاده و به رقم 539 میلیون و 532 هزار و 739 دلار رسیده است. در سال 2018 نیز رقم صادرات 549 میلیون و 994 هزار و 634 دلار بوده است. از دلایل مهم افزایش صادرات آناتولی جنوب شرق به سوریه برخلاف کاهش صادرات ترکیه می‌توان، نزدیکی به مرز سوریه و نیاز به مواد اولیه بعد از جنگ در سوریه را نام برد. آناتولی جنوب شرقی نیز زیرساخت و توانایی برآوردن این نیازها را دارد.

ترکیه و سوریه هم مرز زمینی و هم مرز مشترک دریایی دارند. بین دو کشور با هدف افزایش تجارت خارجی از تاریخ 17 سپتامبر 1976 تاکنون تفاهم‌نامه‌های مختلفی امضا شده است. به عنوان مثال در تاریخ 6 ژانویه 2004 تفاهم‌نامه عدم اجرای مالیات دو طرف و تشویق سرمایه‌گذاری متقابل و در تاریخ 22 دسامبر 2004 تفاهم‌نامه تجارت مرزی امضا شد. در تاریخ 1 ژانویه 2007 تفاهم‌نامه تخصیص زمین مشترک برای تجارت مرزی امضا شد و در چارچوب تجارت مرزی مالیات وضع شده بین دو کشور به صفر رسید. یکی از کارهای دیگر برای افزایش تجارت بین دو کشور احداث بازارچه‌های مرزی می‌باشد. این بازارچه‌ها در طرف ترکیه در آک کویونلو و کیلیس احداث شده است. در حال حاضر، ترکیه به صورت یک طرفه با فراهم نمودن امتیازات لازم به تجارت بازارچه‌های مرزی در ماردین، شانلی اورفا، قاضی آنتپ، کیلیس و هاتای اجازه می‌دهد.

با بررسی داده‌های تجارت خارجی از سایت مرکز آمار ترکیه مخصوصا بعد از تفاهم‌نامه سال 2007 حجم تجارت خارجی ترکیه در سال 2008 نسبت به سال قبل 37 درصد و در سال 2009 نسبت به سال 2008 میلادی 14 درصد افزایش یافته است. اما با شروع جنگ داخلی در سوریه در سال 2011 این سیر صعودی متوقف شده است (جدول 1).

جدول 1: حجم تجارت خارجی بین ترکیه و سوریه

سال	صادرات (دلار)	واردات (دلار)	حجم تجارت خارجی
2006	609.417.000	187.249.765	796.666.765
2007	797.765.944	259.282.472	1.057.048.416
2008	1.115.012.521	323.697.386	1.438.709.907
2009	1.421.636.808	221.453.649	1.643.090.457
2010	1.844.604.582	452.493.426	2.297.098.008
2011	1.609.861.216	336.646.450	1.946.507.666
2012	497.960.228	67.448.462	565.408.690
2013	1.024.473.298	84.909.318	1.109.382.616
2014	1.800.962.479	115.498.978	1.916.461.457
2015	1.522.031.769	51.506.053	1.573.537.822
2016	1.321.981.350	65.388.846	1.387.370.196
2017	1.363.165.167	70.560.814	1.433.725.981
2018	1.345.943.792	69.388.867	1.415.332.659

 

صادرات منطقه آناتولی جنوب شرق به سوریه

هنگامی ‌که صادرات منطقه آناتولی جنوب شرقی مورد بررسی قرار می‌گیرد، متوجه می‌شویم که بعد از تفاهم‌نامه‌های تجارت آزاد بین دو کشور از 2007 تا 2011 این ارقام به سرعت رشد کرده و بعد از شروع جنگ داخلی در سوریه به سرعت کاهش یافته است.

با مهاجرتی که بعد از شروع جنگ در سوریه اتفاق افتاد، صنایع کشور مخصوصا در مناطقی که جنگ وجود داشت، نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند. قبل از شروع جنگ داخلی سوریه بیشتر محصولات مرتبط با تکنولوژی را واردات می‌کرد اما بعد از شروع جنگ واردات نیازهای اولیه بیشتر شد.

منطقه آناتولی شرقی به دلیل نزدیکی به سوریه و هم‌چنین با توجه به تجربه‌ای که در رفع نیازهای عراق داشت به راحتی توانست بازار سوریه را در دست گرفته و صادرات به این مناطق را افزایش دهد.

بعد از شروع جنگ و بعد از سال 2012 منطقه آناتولی جنوب شرقی صادرات خود به سوریه را به سرعت افزایش داد. صادرات در سال 2013 نسبت به سال قبل 465 درصد افزایش یافت. سهم صادرات منطقه آناتولی جنوب شرقی به سوریه از صادرات کل کشور که در سال 2012 میلادی 12.6 درصد بود در سال 2013 میلادی به 34.5 درصد افزایش یافت (جدول 2).

جدول 2: صادرات منطقه آناتولی جنوب شرق به سوریه

سال	صادرات (دلار)	افزایش نسبت به سال قبل (درصد)	سهم در صادرات کل کشور (درصد)
2006	69.914.704		11.5
2007	77.979.494	12	9.8
2008	164.970.020	112	14.8
2009	178.577.101	8	12.6
2010	223.980.924	25	12.1
2011	190.331.623	15-	11.8
2012	62.556.883	67.13-	12.6
2013	353.794.853	465	34.5
2014	466.968.879	32	25.9
2015	539.532.739	16	35.4
2016	426.939.547	20.87-	32.3
2017	467.158.937	9	34.3
2018	549.994.634	18	40.9

در جدول 3 توزیع صادرات منطقه آناتولی جنوب شرقی در صنایع مختلف نشان داده شده است. در این جدول محصولات صنعتی در رتبه اول و محصولات کشاورزی در رتبه دوم قرار دارند. منظور از محصولات صنعتی محصولاتی می‌باشد که از تبدیل مواد خام کشاورزی به محصولات قابل استفاده به دست می‌آید. در سایه تفاهم‌نامه تجارت آزاد ترکیه با سوریه در بین سال‌های 2006 تا 2011 صادرات محصولات کشاورزی (مواد اولیه) از رقم 594.379.954 دلار در سال 2006 به رقم 2.372.235.362 دلار در سال 2011 افزایش یافت. با شروع جنگ داخلی در سال 2011 نیاز به مواد اولیه افزایش یافته و رقم صادرات محصولات کشاورزی از 2.372.235.362 دلار سال 2011 به رقم 2.897.014.127 دلار در سال 2015 افزایش یافته است. در سال های 2016 و 2017 به دلیل مشکلات به وجود آمده در سیاست‌های خارجی ترکیه روند رو به رشد صادرات ادامه نیافت، اما در سال 2018 صادرات دوباره به روند صعودی خود بازگشت. هم‌چنین صادرات محصولات صنعتی از رقم 1.641.172.617 دلار در سال 2006 به رقم 4.567.101.166 دلار در سال 2011 رسید. بعد از سال 2011 و با شروع جنگ داخلی در سوریه و به دلیل عدم فعالیت صنایع در سوریه این روند صعودی تا سال 2015 همچنان ادامه یافت. در سال 2016 به دلیل مشکلات در سیاست خارجی این رقم کاهش یافت. اما در سال 2017 و 2018 هر چند کم اما صادرات محصولات صنعتی افزایش یافت.

جدول 3: رقم صادرات منطقه آناتولی جنوب شرق در صنایع مختلف

سال	محصولات کشاورزی (دلار)	تغییر نسبت به سال قبل (درصد)	محصولات صنعتی (دلار)	تغییر نسبت به سال قبل (درصد)
2006	594.379.594		1.641.172.617
2007	754.050.169	26.86	2.082.101.257	26.87
2008	1.280.290.508	69.79	2.606.567.111	25.19
2009	1.186.991.382	7.29-	2.654.168.979	1.83
2010	1.477.887.498	24.5	3.630.420.274	36.78
2011	2.372.235.362	60.5	4.567.101.166	25.80
2012	2.869.960.939	20.98	5.191.018.157	13.66
2013	3.264.989.004	13.76	5.919.713.651	14.04
2014	2.957.590.459	9.41-	5.922.312.934	0.04
2015	2.897.014.127	2.05-	5.417.916.480	8.52-
2016	2.861.050.296	1.24-	4.807.624.944	11.26-
2017	2.862.705.395	0.06	5.119.190.608	6.48
2018	3.021.817.227	5.56	5.377.243.207	5.04

در بررسی تجارت خارجی بین ترکیه و سوریه، با توجه به تفاهم‌نامه تجارت آزاد قبل از سال 2007، تجارت خارجی ترکیه و سوریه از رقم 799.666.765 در سال 2006 به رقم 1.946.507.666 دلار در سال 2011 افزایش یافت. بعد از جنگ داخلی در سوریه در سال 2011 و به دلیل مشکلات به وجود آماده در روابط دو کشور بر تجارت خارجی دو کشور تأثیر منفی داشته است. هم‌چنین مشکلات به وجود آمده در روابط با روسیه در سال 2016 و 2017 نیز بر تجارت خارجی ترکیه با سوریه تأثیر منفی داشته است.

در حالیکه صادرات ترکیه به سوریه بعد از جنگ داخلی سوریه کاهش داشته است، صادرات منطقه آناتولی جنوب شرقی افزایش یافته است. بیشترین صادرات از منطقه آناتولی جنوب شرق در سال 2015 اتفاق افتاده است.

منبع: 

 ,EUROASIA JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES & HUMANITIES

.Internetional Indexed & Refereed ISSN: 2651-5261, 2019