رقابت بنادر تریسته در ایتالیا و ری‌یکا در کرواسی و کوپر در اسلوونی
طی روزهای اخیر روزنامه «دلو»به عنوان مهم‌ترین روزنامه مکتوب منتشره در اسلوونی طی گزارش کوتاهی تحت عنوان «نزدیک‌تر شدن بنادر تریسته ایتالیا و ری‌یکا کرواسی به بندر کوپر اسلوونی» به بررسی مقایسه‌ای بین ظرفیت‌های سه بندر کوپر (Koper) در اسلوونی، تریسته (Trieste) در ایتالیا و ری‌یکا (Rijeka) در کرواسی واقع در سواحل دریای آدریاتیک، پرداخت. هرچند که بندر ری‌یکا در کرواسی همچنان با پتانسیل های مورد نظر دولت کرواسی فاصله دارد، در حال حاضر با ظرفیت‌های بالقوه به همراه بندر تریسته در ایتالیا به عنوان رقبای اصلی کوپر شناخته می‌شوند. اسلوونی در مقایسه با 1334 کلیومتر مرز مشترک خشکی با کشورهای همسایه خود، تنها از 44.6 کیلومتر مرز آبی در دریای آدریاتیک برخوردار است که در قیاس با دو همسایه بزرگ خود ایتالیا و کرواسی که دارای بیشترین سواحل و مرز آبی هستند، از ساحل و مرز ساحلی بسیار اندک و ناچیزی برخوردار است، ولیکن با این همه طی سال‌های گذشته توانسته با تجهیز، نوسازی و به‌روز نمودن تأسیسات و تجیهزات بندر کوپر واقع در همین فضای اندک، بهترین خروجی و بازده اقتصادی را از این ساحل و فضای محدود و بسته کسب کند. این بندر نه تنها برای اسلوونی ظرفیت قابل ملاحظه ای را بوجود آورده، بلکه برای کشورهای همسایه و کشورهای واقع در اروپای مرکزی از جمله اتریش، مجارستان، چک، اسلواکی و جنوب آلمان نیز امکان خوبی را برای دسترسی به آب های آزاد و نقل و انتقال بار و کالا فراهم آورده است. گزارش حاضر با استناد به مطلب منتشره در روزنامه یاد شده، به ظرفیت های این بندر و مقایسه آن با بنادر همسایه در کرواسی و ایتالیا، می‌پردازد.
در مطلع گزارش مورد اشاره به نقل قولی از دنیس وکورپ رئیس هیأت مدیره بندر ری‌یکا کرواسی پرداخته شده و آمده است که این بندر در سال 2025 به بزرگترین بندر بارگیری کانتینری در دریای آدریاتیک تبدیل خواهد شد. در ادامه، اظهارات رئیس هیأت مدیره بندر تریسته ایتالیا مورد اشاره قرار گرفته که باور دارد تریسته نقش بندری پیشرو را در دریای آدریاتیک در اختیار دارد؛ چراکه در حال حاضر نیز بزرگترین بندر ایتالیا است. از آن سو بندر کوپر اسلوونی که مدتی است از لحاظ تعداد جابجایی بار کانتینری در صدر قرار دارد، از قرار معلوم در حال حاضر به لحاظ ظرفیت بین این دو بندر واقع شده است.
گزارش در ادامه به اظهارات رئیس هیأت مدیره بندر ری‌یکا کرواسی استناد می‌کند که مدعی است طی پنج سال آینده 750 میلیون یورو در این بندر سرمایه‌گذاری خواهد شد. از این رقم 450 میلیون یورو برای ساخت دو ترمینال کانتینری منظور شده است. بخشی از این پروژه اجرایی شده و بخشی نیز در مرحله اجرا قرار دارد. شرکت های ساختمانی اسلوونی سهم مهمی را در مراحل ساخت این بندر دارند. بندر ری‌یکا در سال گذشته بارگیری و تخلیه 271,871 کانتینر را انجام داد. این تعداد در مورد بندر کوپر اسلوونی برابر با 960,000 کانتینر اعلام شده است. مدیران بندر ری‌یکا با کمک های بودجه‌ای و مالی بلاعوض اتحادیه اروپا، پروژه‌هایی را در دست تهیه دارند که می خواهند طی ده سال آینده ترمینال کانتینری بزرگی را در جزیره «کرک» کرواسی برای سه میلیون کانتینر ایجاد کنند. لذا در این گزارش پیش بینی شده که بندر ری‌یکا بتواند طی ده سال آینده ظرفیت بارگیری تقریبا پنج میلیون کانتینر را داشته باشد. از سوی دیگر گزارش روزنامه دلو به وعده وزیر زیرساخت کرواسی اشاره می‌کند که این کشور موفق خواهد شد تا سال 2030 ریل راه آهن دو طرفه از مجارستان تا ری‌یکا را احداث نماید. در حال حاضر ساخت خط ریل تا کارلواتس کرواسی در جریان است و پروژه ادامه ساخت راه ریلی تا ری‌یکا در دست تهیه میباشد. کرواسی به کمک وام ها و بودجه‌های بلاعوض اتحادیه اروپا سرمایه‌گذاری‌های زیادی را در بخش زیرساختی انجام می‌دهد. در ادامه مقاله به پروژه‌های زیرساختی که در کرواسی در جریان است، اشاره شده است.
در ادامه چنانچه بخواهیم به مقایسه ظرفیت سه بندر کوپر، ری‌یکا و تریسته مرتبط با میزان تخلیه بار بپردازیم، وضعیت این سه بندر به شرح زیر است:
بندر ری‌یکا: در این بندر در سال 2019 میلادی جمعا 11.5 میلیون تن بارگیری انجام شده که از این مقدار 4.85 میلیون تن بار خشک بود و تعداد 271000 کانتینر بارگیری شد.
بندر کوپر: در این بندر در سال 2019 میلادی جمعا 22.8 میلیون تن بارگیری انجام شده که از این مقدار 4.3 میلیون تن بار مایع بود و تعداد 959,000 کانتینر بارگیری شد.
بندر تریسته: در این بندر طی نیمه اول سال 2020 میلادی جمعا 26.2 میلیون تن بارگیری انجام شده که از این مقدار سهم بار مایع 18.2 میلیون تن بار و سهم بار خشک 8 میلیون تن بار اعلام شده است. طی این مدت تعداد 376,251 کانتینر نیز بارگیری شده است.
براساس آمار یاد شده بندر تریسته رقیب جدی تری برای بندر کوپر است (بدون مد نظر قرار دادن مشتقات نفتی) و کماکان این بندر مقدار کمتری بار خشک در مقایسه با بندر کوپر، بارگیری می نماید.
در ادامه گزارش به نقل قولی از رئیس هیأت مدیره بندر تریسته نیز اشاره شده که اظهار نموده طی سال گذشته با شرکت های چینی گفتگوهای جدی در جریان بوده که به دلیل پاندمی‌کووید-19 و نیز تنش بین چین و آمریکا متوقف شده است. رئیس هیأت مدیره بندر تریسته تمایل ندارد در رابطه با تنش های بین چین و آمریکا نظر بدهد، ولی معتقد است اکنون وقت آن فرا رسیده است که بنادر اروپایی راه بازار اروپایی خود را پیدا کنند. رئیس هیأت مدیره بندر تریسته اضافه می‌کند که صرف‌نظر کردن از راه ابریشم به مفهوم خودکشی است.
با توجه محدودیت‌های اسلوونی در دسترسی به ساحل دریا که در طلیعه سخن مورد اشاره قرار گرفت، یکی از طرح های دولت اسلوونی گسترش فضای بندر کوپر به سمت دریاست که حائز اهمیت است. از سوی دیگر چنانچه این بندر موفق شود علاوه بر طرح های مورد اشاره در خصوص بزرگ‌سازی بندر به سمت دریا، در مهلت پیش بینی شده به ارتباط ریلی مدرن و توانمندی که در حال حاضر به صورت بهینه فاقد آن است (خط ریلی کوپر- دوایچا پس از مدت ها وقفه و مباحثات فراوان در همین راستا به جریان افتاده و وارد مرحله اجرا شده است) دست پیدا کند، آنگاه قادر خواهد بود قابلیت رقابت‌پذیری خود را حفظ نماید. آیا اسلوونی قادر خواهد بود به‌رغم محدودیت های ناشی از برخوردار بودن از خط ساحلی بسیار اندک در مقایسه با رقبای خود، همچنان رقابت پذیری و به لحاظ ظرفیت های نقل و انتقال کالا و بار، تا حدودی تفوق خود را حفظ کند؟ پاسخ به این پرسش به میزان اهمیت دادن و اهتمام این کشور در جهت اجرای طرح های مورد اشاره، وابسته است.