گزارش آنکتاد در زمینه‌ی روند سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جنوب آسیا و بنگلادش

کشورهای در حال توسعه در راستای بهبود وضعیت اقتصادی خود همواره به عنوان یک راه حل اساسی به دنبال جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌باشند. با این‌حال این روند طی ماه‌های گذشته در سطح جهانی به ویژه در منطقه جنوب آسیا با روند نزولی همراه بوده که علت عمده آن نیز شیوع بیماری کووید – 19 بوده است. کشورهای جنوب آسیا در نیمه اول سال 2020 با جذب تنها مبلغ 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی، یک کاهش 31 درصدی را در این زمینه تجربه نمودند. گزارش جدید آنکتاد (UNCTAD) به موضوع روند کاهشی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در این منطقه و از جمله کشور بنگلادش در دوران شیوع کرونا پرداخته است.

جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از موثرترین ابزارها برای کشورهای در حال توسعه جهت بهبود وضعیت اقتصادی می‌باشد. در یک تقسیم بندی کلی این نوع سرمایه گذاری به دو دسته تقسیم میشود. درصورتی که سرمایه‌گذاری در یک زمین خالی و بی‌استفاده بوده و سرمایه‌گذار (شرکت خارجی) اقدام به احداث یک کارخانه، شرکت و یا پروژه‌های کلان مانند ساخت نیروگاه و فرودگاه در کشور دیگر نماید، به اصطلاح سرمایه گذاری سبز(GreenField) رخ داده است، مانند اقدام مک دونالد و استارباکس در توسعه کسب و کار خود در کشورهای خارجی. اما اگر سرمایه‌گذاری چنین باشد که یک شرکت خارجی اقدام به خرید یا اجاره کارخانه‌ و شرکت‌های قدیمی در کشور دیگر با هدف بازسازی و بهبود آنها و راه‌ا‌ندازی یک فعالیت جدید تولیدی نماید، به اصطلاح سرمایه گذاری قهوه ای (BrownField) نامیده می‌شود، مانند اقدام شرکت تاتا موتورز در جدا کردن لندکروز و جگوار از شرکت فورد.

 

 

بر اساس گزارش جدید آنکتاد (UNCTAD / کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل)، با شیوع بیماری کووید-19 ارزش پروژه‌های اعلامی سرمایه‌گذاری گرین فیلد(شاخص روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آینده) در هشت ماهه نخست سال 2020 در بنگلادش 78 درصد کاهش یافته است.

داده‌های بانک مرکزی بنگلادش نشان می دهد که این کشور در بازه زمانی ژوئیه تا مارس سال مالی گذشته مبلغ 2.49 میلیارد دلار سرمایه خارجی مستقیم دریافت کرده است که در مقایسه با رقم 3.97 میلیارد دلار حاصله در مدت مشابه سال ماقبل کاهش 37 درصدی را به ثبت رسانده است.

در همین حال، سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منطقه جنوب آسیا(عمدتا بدلیل شیوع ویروس کرونا) با کاهش 31 درصدی مواجه بوده و به رقم 20 میلیارد دلار در نیمه اول سال 2020 رسیده است. آنکتاد خاطرنشان ساخته است که هند به عنوان بزرگترین دریافت کننده سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سطح منطقه، با کاهش 33 درصدی پذیرای 17 میلیارد دلار سرمایه خارجی بوده است. سرمایه‌گذاری‌های سبز در دیگر کشورهای آسیای جنوبی که اقتصاد آنها عمدتا به تولید پوشاک و صادرات آن گره خورده است نیز به دلیل توقف فعالیت‌ها و تقاضای جهانی، آسیب جدی دیده است.

نکته شایان توجه آن است که سرمایه‌گذاری خارجی در سطح جهانی نیز به واسطه رکود اقتصادی ناشی از شیوع کرونا در شش ماهه نخست سال‌جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، 49 درصد کاهش داشته است. چشم‌انداز ادامه رکود اقتصادی در سال بعد موجب گردیده تا سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و شرکت های چند ملیتی در انجام پروژه‌های جدید محتاط شده و ارزیابی مجدد را در دستور کار خود قرار داده اند.

گزارش آنکتاد در ادامه آورده است که میزان آمادگی برای سرمایه‌گذاری در زمینه سبز در 8 ماهه نخست سال جاری رقم 358 میلیارد دلار را نشان می دهد. این در حالی است که این میزان در کشورهای در حال توسعه 49 درصد و در کشورهای توسعه یافته 17 درصد کمتر از پیش بینی‌های قبلی است که دلیل آن نیز ظرفیت محدود کشورهای در حال توسعه برای تنوع پذیری در چرخه تولید و احتمالاً صادرات است. در ادامه این گزارش آمده است که کاهش میزان سرمایه گذاری به تداوم بحران سلامت(کرونا) و سیاستهای اتخاذی کشورها برای بهبود وضعیت اقتصادی بستگی دارد. بعلاوه خطرات ژئوپلیتیک همچنان بر عدم قطعیت آن خواهد افزود.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که علی رغم کاهش میزان سرمایه گذاری در سال‌جاری، جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی مهمترین منبع مالی خارجی کشورهای درحال توسعه ازجمله بنگلادش می‌باشد. میزان سرمایه گذاری ثابت خارجی در سال 2019 بالغ بر 37 هزار میلیارد بوده که به‌نوبه خود رقم قابل ملاحظه‌ای است. بر اساس داده‌های آنکتاد، بنگلادش در سال 2010 کمتر از 1 میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشت، اما این کشور با یک برنامه ریزی اصولی، روند رو به رشدی را تجربه نموده است، بگونه ای که این رقم در سال 2015 به 2.2 میلیارد دلار و در سال 2019 به حدود 3.9 میلیارد دلار رسید. با اینحال همانگونه که اشاره شد، اپیدمی ‌کرونا باعث کاهش سرمایه گذاری خارجی و تجارت در سراسر جهان شده است. پیامد اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا کمابیش همه کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داده است. طبق اعلام بانک مرکزی بنگلادش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بنگلادش در سه‌ماهه نخست سال جاری به رقم 582.17 میلیون دلار رسیده است که این میزان 43.78 درصد کمتر از سال 2019 میلادی می‌باشد. از سوی دیگر، بر اساس ارزیابی آنکتاد، در شش ماهه نخست سال جاری سرمایه گذاری خارجی در بنگلادش حدود 19 درصد کاهش یافته است.

در هر حال نباید از نظر دور داشت که یکی از مولفه‌های تاثیرگذار در رشد مستمر اقتصادی این کشور و کنترل نرخ بیکاری جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی بوده است.   

 

بر اساس آخرین داده‌های رسمی ارائه شده از سوی مراجع رسمی ‌بنگلادش، کشور چین با 1.03 میلیارد دلار و کشورهای هلند با 692، انگلستان با 371، آمریکا با 174 و سنگاپور با 171 میلیون دلار بیشترین میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در سال 2018 در این کشور داشته اند. این سرمایه گذاری‌ها عمدتاً در صنعت انرژی، پوشاک و مواد غذایی بوده است.