شکل گیری محور جدید همکاری های اقتصادی مجارستان با روسیه و ترکیه
حزب سیاسی حاکم فیدس مجارستان با کسب مجدد قدرت در سال 2010 میلادی وتشکیل دولت ، اولویت اصلی خود را بهبود اقتصاد و وضعیت کار و اشتغال از طریق مشارکت و جذب سرمایه گذاری خارجی تعریف و بر این اساس بتدریج بسترهای قانونی لازم برای حضور شرکت ها جهت سرمایه گذاری بویژه در واحدهای صنعتی را فراهم ساخت. بنابراین میتوان گفت اولویت اصلی در سیاست خارجی مجارستان ، توسعه مناسبات اقتصادی با طرف های خارجی در راستای حفظ و تداوم رشد اقتصادی و جذب بیشتر سرمایه گذاری خارجی است.
حضور شرکت های اروپایی و در راس آن شرکت های آلمانی بعد از سال 1990 میلادی یعنی در دوران حیات جدید سیاسی مجارستان در بخش تولید خودرو و قطعات یدکی و نیز محصولات خانگی بیشتر به چشم می خورد اما با رویکرد جدید دولت، عرصه رقابت برای سایر شرکت های خارجی از سال 2010 میلادی بارزتر شد. بطوریکه طبق اعلام آقای سیارتو وزیر امور خارجه و تجارت مجارستان، تا قبل از سال 2019 میلادی ، شرکت های آلمانی بیشترین سرمایه گذاری را در مجارستان داشته اند اما شرکت های کره جنوبی درسال 2019 میلادی ، موفق شدند گوی سبقت را از آلمانی‌ها بربایند و بیشترین میزان سرمایه گذاری را ( از جمله در بخش تولید باطری خوروهای برقی ) به نام خود به ثبت برسانند.
بنابراین میتوان گفت اولویت اصلی در سیاست خارجی مجارستان ، توسعه مناسبات اقتصادی با طرف های خارجی در راستای حفظ و تداوم رشد اقتصادی و جذب بیشتر سرمایه گذاری خارجی است. تبعیت از این رویکرد ، موجب افزایش رشد اقتصادی مجارستان در ظرف چندسال اخیر و قرار گرفتن در زمره سه کشور اول اتحادیه اروپا شده است. طبق اعلام مرکز آمار رسمی مجارستان و نیز اتحادیه اروپا و سایر سازمان مالی بین المللی مانندIMF ،رشد اقتصادی این کشور در سال 2019 میلادی 4.9 درصد بوده است .
دولت مجارستان برای نیل به اهداف اقتصادی در سیاست خارجی ، از سال 2014 میلادی دست به تغییراتی در ساختار وزارت امور خارجه زده و این وزارت ،به وزارت امور خارجه و تجارت تغییر نام پیدا کرد. آقای پیتر سیارتو ، در راس این وزارت ضمن تمشیت امورسیاسی ، تجارت خارجی را برعهده گرفته و درسفرهای مکرر و هدفمند خارجی ، اسناد مختلف تجاری و اقتصادی را به امضاء رسانده است. برابر اعلام مرکز آمار رسمی مجارستان ، حجم مبادلات تجارت خارجی مجارستان در سال 2019 میلادی بیش از 230 میلیارد دلار که سهم میزان صادرات این کشور بیشتر از سهم واردات آن است. درکنار این اقدامات ،(( سیاست نگاه به شرق و جنوب )) نیز دراهداف سیاست خارجی مجارستان تعریف و در دستور کار قرار گرفت که پردازش مفصل به آن در این مقال میسر و مقدور نمی‌باشد.
لذا از نگاه واقع بینانه و در چارچوب تامین منافع ملی ، می‌تواند گفت وبکتور اوربان نخست وزیر این کشور برای حفظ و تداوم دستاوردهای اقتصادی و نیز بقای قدرت سیاسی اش، تمام گزینه‌ها را روی میز گذارده و حتی در برخی از مواردسابقه و رویدادهای تلخ سیاسی مداخله دیگر کشورها که هنوز بر ذهن و خاطرات سیاسی مجارها تداعی گر ، حوادث ناگواری است، رویکرد تساهل و تسامح آمیزی داشته باشد . مصداق بارز آن روابط با روسیه و ترکیه میباشد.
لذا با عنایت به موضوع بحث ، در ابتدا بطور اجمالی به اولویت های همکاری مجارستان با روسیه و ترکیه به طور جداگانه پرداخته و در پایان به جمع بندی آن می‌پردازیم :
الف: همکاری با روسیه
بی تردید نیاز مجارستان به واردات انرژی از روسیه ، شالوده اصلی همکاری دو کشور را تشکیل می دهد . بطور مختصر به اولویت های همکاری دو کشور اشاره می‌گردد:
1-راهبرد مجارستان برای افزایش خرید گاز از روسیه از طریق کریدور ترک استریم . با عنایت به مصرف سالانه بیش از 10 میلیارد مکعب گاز ، قرار است در چارچوب توافقات جدید، میزان واردات گاز از روسیه از طریق این کریدور به 6.2 میلیارد مکعب برسد.
2 – نیروگاه پاکش(PAKS) به عنوان تنها نیروگاه هسته ای ،از پروژه‌های مشترک دوکشور است که درچارچوب توافقات میان شرکت روس –اتم و شرکت اتمی مجارستان ، در سال 2014 میلادی ،2 رآکتور جدید در پاکش به ارزش 10 میلیارد دلار ( درقالب اعطای وام روسیه ) احداث گردد که تاکنون به دلائلی تحقق این پروژه با تاخیر بوده است. بر اساس اعلام آقای سیارتو وزیر امور خارجه و تجارت مجارستان، در اکتبر سال 2019 میلادی،(( طرح توسعه نیروگاه پاکش )) بعنوان منبع اصلی تامین کننده برق مجارستان، با ارائه درخواست اجرایی شدن آن به آژانس بین المللی اتمی IAEA، مرحله اخذ مجوز قانونی ان آغاز شده است.
3- همکاری در حوزه تجارت و صنعت: بر اساس اعلام مرکز رسمی امار مجارستان ، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال 2019 میلادی ، حدود 6.5 میلیارد دلار که سهم صادرات مجارستان حدود 4.5 میلیارد و واردات آن 2 میلیارد دلار برآورد شده است. شرکت های مجاری عمدتا در حوزه کشاورزی، مواد غذایی ( گوشت) تجهیزات دارویی و درمانی و.. در بازار روسیه فعالیت دارند. در حوزه‌های صنعتی مانند حوزه ریلی وقطار پروژه همکاری مشترک برای حضور و فعالیت در بازارهای شمال آفریقا مانند مصر نیز به چشم می خورد. چندین سند همکاری در حوزه درمانی ، آموزش پزشکی، بانکی ، ورزشی ، گاز ، حمل و نقل نیز بین طرفین به امضارسیده است.ذکر این نکته خالی از لطف نیست سال گذشته میلادی ،ویکتور اوربان (نخست وزیر) به دلیل صدور مجوز فعالیت بانک سرمایه گذاری روسی موسوم به IIB (بانک سرمایه گذاری بین المللی) که بیش از 40 درصد سهم آن روسی و بقیه آن متعلق به کشورهای منطقه از جمله مجارستان میباشد، از سوی احزاب مخالف سیاسی داخلی و برخی از کارشناسان خارجی از جمله آمریکا مورد انتقاد قرار گرفت. متنقدان براین باورند که با توجه به سبقه فعالیت حرفه ای رئیس این بانک، هدف اصلی آن جاسوسی در قالب فعالیت بانکی است.
4- افتتاح دفتتر آژانس حمایت و تشویق صادرات موسوم به HEPA در مسکو با حضور پیتر سیارتو، وزیر امور خارجه در 22/9/98 میباشد .وی در این مراسم افتتاحیه اظهار کرد: (اگزیم بانک مجارستان برای حمایت از بازرگانان مجاری برای فعالیت در بازار روسیه حدود 500 میلیون اعتبار در نظر گرفته است .مجارستان جزو ده کشور اول صادر کننده دارو به روسیه به ارزش تقریبی حدود 400 میلون دلار در سال 2018 میلادی ، 20 درصد حبوبات و حدود 42 درصد غلات مصرفی صادرات داشته است.)) شایان ذکر است دفتر HAPA علاوه بر مسکو در شهرهای توکیو، استانبول، شانگهای و بلگراد ، دفتر دائمی‌باز کرده است.
5- تمایل مجارستان برای همکاری با اعضای کشورهای اتحادیه اوراسیا، در جریان سفر آبان ماه سال گذشته پوتین به بوداپست، کنفرانسی تحت عنوان همکاری در اتحادیه اوراسیا با حضور جمعی از صاحب نظران روسی و مجاری برگزار و سیارتو با اشاره به تغییر جهت سرمایه گذاری از سمت کشورهای غربی به سمت شرکت های کشورهای شرق در جهان ، همکاری با این اتحادیه بر اساس اعتماد متقابل ر ا مهم ارزیابی نمود. یکی از دلائل دیگر مجارستان علاوه بر برخورداری از انرژی با کشور منطقه، جذب سرمایه گذاری و بازاریابی برای محصولات شرکت های مجاری است.
6- همکاری در حوزه صنعت فضایی ، بنا به اعلام مقامات رسمی مجارستان تا سال 2024 میلادی فضانورد اعزام خواهد کرد، در این چاچوب همکاری مشترک میان مجارستان با متخصصین روسی حائز توجه و اهمیت است.
ب- توسعه همکاری با ترکیه:
ازنگاه سیارتو ، ترکیه جزو در کشور اول اقتصاد جهان درسال های آینده خواهد بود و ازاین رو همکاری با این کشور در راس آن آقای اردوغان که همانند ولادمیر پوتین از شخصیت های مورد علاقه آقای اوربان میباشد، مورد توجه قرار گرفته است. همکاری دو کشور در محورهای ذیل قابل بررسی است:
- وجود زمینه‌های مشترک شامل ، عضویت دوکشور در ناتو و شورای اروپا ، تمایل مجارستان برای حمایت از عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا(نگاه ترکیه در سیاست نگاه به غرب)، تقویت همکاری با ترکیه در چارچوب سیاست نگاه به شرق ، تمایل مجارستان برای همکاری موازی با ترکیه و جمهوری آذربایجان ( تنوع سازی در تامنی انرژی که مصداق آن خرید سهام یک شرکت نفتی – آمریکایی در آذربایجان توسط شرکت MOL) ، حمایت ترکیه از عضوت ناظر مجارستان در شورای کشورهای ترک زبان ، حمایت متقابل مجارستان از ترکیه برای گفتگوی دوره ای میان کشورهای ویشوگراد با ترکیه ( اخیرا نیز وبینارمیان وزاری اقتصادی V4 با وزیر تجارت ترکیه برگزار وتقویت همکاری‌ها مورد تاکید قرار گرفت.)
- تاسیس شورای عالی همکاری استراتژیک میان دو کشور در جریان سفر اردوغان در سال 2013 میلادی به بوداپست وبرگزاری نشست های مشورتی دوره ای سران ( آخرین مورد در نوامبر 2019 انجام شد)
- همکاری در چارچوب شورای کشورهای ترک زبان ، با عضویت ناظر مجارستان در این شورا، با حضور وزرای امور خارجه کشورهای عضو در سال 2019 میلادی ،اولین دفتر نمایندگی آن در اروپا در بوداپست افتتاح شد. پس از ان مجارستان مجارستان خود را در بیشکک –قرقیزستان – افتتاح و درحال حاضر مجارستان در همه اعضای این شورا ، سفارت خود را دائر نموده است. کمک های جمهوری ازبکستان، قزاقستان ، آذربایجان ، ترکیه و.. در جریان شیوع کرونا به مجارستان نمادی از همبستگی اعضای شورای مذکور با عضو ناظر یعنی مجارستان بوده است.
- پدیده مهاجرت : سیاست مهاجر ستیزی دولت مجارستان و مخالفت با هجوم آوارگان به اروپا باعث شده تا دولت مجارستان همواره از اقدامات ترکیه در جلوگیری از موج سیل آوارگان قدردانی کرده و از اتحادیه اروپا به خاطر عدم اعطای کامل کمک مالی نیر انتقاد بنماید.
- تمایل به شرکت در پروژه گازی کریدور ترک استریم : در چارچوب این پروژه ، گاز روسیه از طریق دریای سیاه به ترکیه و در ادامه به کشورهای جنوب و مرکز اروپا صادر می‌گردد.ظرفیت سالانه این کریدور حدود 30 میلیارد متر مکعب ( با احتساب مصرف داخلی حدود 15 م.معکب ترکیه ) اعلام شده است. که مجارستان یکی از کشورهای دریافت کننده گاز خواهد بود.
- همکاری در بخش بازرگانی و تجارت: حجم مبادلات تجاری دوکشور در سال 2019 میلادی حدود 3.200 میلیارد دلار بوده که بر اساس تمایل مقامات دوکشور ، برای افزایش تا سطح 6 میلیارد دلار در سال های آینده خدف گذاری گردیده است.
ج: ارزیابی همکاری موازی مجارستان با روسیه و ترکیه ( جمع بندی)
چنانچه قبلا اشاره شد، دولت مجارستان با وجود برخی چالش ها میان اتحادیه اروپا با ترکیه و روسیه در سال های اخیر ، حوزه مناسبات و همکاری با این دو کشور را در قالب همکاری دوجانبه و سازمان‌های منطقه حفظ و شاید هم بتوان گفت بنوعی گسترش (درقالب شورای ترک زبانان) داده است. مجارستان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در اروپای مرکزی ، خود را دروازه ورود کشورهای شرق به بازارهای اروپای غربی میداند و تلاش می نماید ضمن بهره بردن از این موقعیت ممتاز ( داشتن 7 مرز مشترک با همسایگان) از یک طرف نقش واسطه ای در کاهش تنش میان روسها و ترکها با اتحادیه اروپا را ایفا نماید و از طرف دیگر علیرغم وجود انتقادات سیاسی چه از جانب برخی از کشورهای اروپایی از آقای اوربان و نیز فشارهای سیاسی داخلی ، به دنبال یک استراتژی همکاری درازمدت - چنانچه آقای سیارتو در سفیر اخیرش به مسکو در موضوع وابستگی به انرژی گاز روسیه به این موضوع اشاره کرده و سند همکاری 15 ساله را امضا نموده است-تلاش می نماید خیالش را در تامین انرژی که در تحرک اقتصادی این کشورنیز تاثیر گذار است، راحت سازد.
از نگاه مقامات مجارستان، ترکیه بعنوان یک کشور دارای اقتصادی قوی و پایدار و بازیگر موثر در تحولات منطقه ای بویژه در پدیده مهاجرت ( از 2015 میلادی ) ، واجد اهمیت و درخور توجه است.
بنابراین به نظر می رسد ، فارغ از برخی از تصمیمات اتحادیه اروپا علیه ترکیه و روسیه ( تحریم ها و ...) ، و نیز بهبود روابط مجارستان با آمریکا بویژه در دوران ترامپ ( ناشی ازسیاست مهاجرستیزی دو کشور و...)، محور جدیدی با میانداری مجارستان، روسیه و ترکیه، درحال شکل گیری است که علاوه بر تمایلات اقتصادی و همکاری در حوزه انرژی ، نوعی همگرایی آرام و معنادار سیاسی بین سه کشور در برخی از موضوعات منطقه ای و بین المللی را به تبع خود پایه ریزی خواهد کرد . مخالفت مجارستان با تصویب قطعنامه علیه ترکیه در ماجرای حمله به کردهای شمال سوریه در اتحادیه اروپا ویا مخالفت مجارستان با عضویت اوکراین درناتو ( درراستای منافع ملی روسها) در این راستا ، ارزیابی میشوند.