تصویرسازی مثبت با کمک تاثیرگذاران شبکه های اجتماعی
یکی از راه‌های مؤثر به کارگرفته شده به منظور پیشبرد اهداف دیپلماسی عمومی در کشورهای مختلف جهان، برگزاری سفرهای آشنایی ارزان و اکثرا رایگان گردشگری (فم تریپ) و استفاده از تاثیرگذاران برای تصویرسازی مثبت از کشور هدف است. این موضوع میتواند به عنوان راهحلی مؤثر برای ارتقای وجهه و ارائه تصویری مثبت از کشورمان در عرصه جهانی به کار گرفته شود. لازم به ذکر است چنین راهحلی از سوی تعدادی از کشورهای همسایه ج.ا.ایران به کار گرفته شده و نتایج چشمگیری بدنبال داشته است.
دیپلماسی عمومی غالباً بر روی افراد استراتژیک و تاثیرگذار [1] بعنوان افراد یا گروه‌هایی که از لحاظ راهبردی می‌توانند منافع یک ملت را ارتقا بخشیده و یا مانع آن شوند، تمرکز ویژه ای دارد. دولتها برای پیشبرد اهداف دیپلماسی عمومی خود، شهروندانی را مخاطب قرار میدهند که نظرات،آرا، ارزش ها، فعالیت‌ها و علایق آنها به تغییر سلیقه، نگرش و قضاوت در مورد کشور و ملت آن دولتها کمک می‌کند و در هیم رابطه، مخاطب قرار گرفتن دانشگاهیان و محافل آکادمیک، محققین و پژوهشگران اتاق فکر و همچنین نخبگان و سایر اندیشمندان عمدتاً مورد توجه روندهای دیپلماسی عمومی قرار دارد. دولت‌های خارجی از طریق اختصاص بودجه مناسب و سایر اشکال حمایتی و پشتیبانی با چنین افرادی ارتباط می‌گیرند تا نه تنها از طریق فعالیت‌های حرفه‌ای ، بلکه از طریق فعالیت های غیر رسمی در حوزه عمومی، اهداف مد نظر آنان را به پیش ببرند.
در دنیای امروز که همه شئون زندگی بیش از پیش به سمت مجازی شدن پیش می‌رود، بایستی افراد استراتژیک و تأثیرگذار را در این فضا هم جستجو و شناسایی نمود. تاثیر گذاران (اینفلوئنسرهای) شبکه های اجتماعی جزو موثرترین افراد بر افکار عمومی و آحاد هر جامعه می‌باشند.
یکی از راه‌های مهم تاثیرگذاری و مدیریت افکار عمومی، گردشگری است. ج.ا.ایران علیرغم آنکه در رتبه بندی میزان آثار ثبت شده یونسکو، جایگاه یازدهم را داشته و نسبت به یونان و بسیاری از کشورها در جایگاه بالاتری قرار دارد، مقصد ارزانی برای گردشگران است. طبیعت چهار فصل و تجربه همزمان برف و کویر، تنوع بی نظیر غذایی، تسهیل صدور روادید فرودگاهی و سنت میهمان نوازی مردم از خصیصه‌های این مقصد گردشگری به حساب می اید. علاوه بر این، بر اساس گزارش آمار جهانی، ایران از امن ترین مقاصد گردشگری و هم رده با برخی کشورهای اروپایی م یباشد.
علیرغم این واقعیتها، کشورمان همچنان از پتانسیل کمی‌برای جذب توریست به عنوان یکی از ارکان دیپلماسی عمومی برخوردار است. با اینکه برخی دلایل نظیر تبلیغات منفی گسترده معاندین درخصوص ایران هراسی، الزامات و تفاوتهای فرهنگی و مذهبی مربوط به احکام اسلامی ، برخی نگرش ها و ملاحظات امنیتی، فقدان زیرساخت های مناسب بانکی، اقتصادی، حمل و نقلی و اقامتی، آموزش ناکافی درخصوص فرهنگ برخورد با گردشگر، تداوم و تشدید تحریم های یکجانبه و ظالمانه آمریکا و دلایلی دیگر، می‌توانند بعنوان علل کم رونقی بازار گردشگر در ایران محسوب شوند اما مقایسه بازار گردشگری ایران با کشورهایی با شرایط مشابه که با کمک تصویرسازی رسانه های جایگاه خود را نزد افکار عمومی جامعه بین الملل ارتقا داده‌اند، حکایت ناخوشایندی از قصور دیپلماسی عمومی در معرفی جذابیتهای ایران دارد.
بسیاری از کشورها مانند ترکیه و کوبا، توانسته اند ظرف یکی و دو دهه اخیر تصویر مطلوبی از کشور خویش به دنیا ارائه و رشد چشمگیری در این زمینه داشته باشند. کنیا بعنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان توانسته است با معرفی جذابیتهای حیات وحش بی نظیر خود، ظرف یک سال، ۴۰ درصد در حوزه توریسم رشد نماید. مراکش با اینکه برعکس اکثر کشورهای مسلمان، فاقد ثروت نفت بوده و سال ها تحت استعمار قرار داشته و نیمی از جمعیت آن کشاورز هستند، توانسته است در یک دهه با تکیه بر معماری سنتی و صنایع دستی خویش ، توریسم را به پردرآمدترین بخش اقتصادی خود تبدیل نماید. امارات هم توانسته است در کمتر از ۱۰ سال ، سالانه بیش از ۱۶ میلیون گردشگر خارجی جذب کند.
بعنوان یک نمونه ای از مهارت جذابیت سازی برای گردشگران، ترکیه با برنامه ریزی بر روی شهر کاپادوکیا( یک منطقه قدیمی‌شبیه روستای کندوان آذربایجان شرقی) توانسته است این شهر را بعنوان مرکز بالن سواری معرفی نموده و صرفا از این طریق، سالانه ۳ میلیون توریست برای این منظقه جذب کند که رقمی نزدیک به ۷۰ درصد کل توریست های خارجی کشورمان را برابری می نماید
در عصر رسانه و گسترش فناوری ارتباطات و اطلاعات، تصویرسازی و انگاره‌سازی از مهمترین مؤلفه‌های قدرت در هر زمینهای محسوب می‌شود. کاری که عربستان اخیراً با دعوت کردن تاثیرگذاران شبکه اجتماعی اینستاگرام انجام داده و یا ازبکستان که سعی دارد با به تصویر کشیدن معماری ایرانی – اسلامی، انگارهای زیبا و اعجاب انگیز در دنیا ارائه نماید ، هر دو از همین روش استفاده کردهاند.
درواقع اولین فاکتور برای رشد صنعت توریست در یک کشور و بهبود جایگاه دیپلماسی عمومی آن ، ایجاد و ارائه تصویری زیبا و دلپذیر از آن کشور در اذهان گردشگران و افرادی است که از بیرون به آن نگاه می‌کنند.
به گزارش ایسنا به نقل از گاردین، یک سال پس از قتل «جمال خاشقچی»، عربستان سعودی از ظرفیت شخصیت‌های تاثیرگزار در شبکه‌های مجازی برای تصحیح چهره آسیب‌دیده خویش نزد اذهان عمومی استفاده کرده است.تصویری از زن جوانی با چهره اروپایی که در مقابل یکی از مکان‌های دیدنی عربستان ایستاده، یکی از چند تصویر جدیدی است که میلیون‌ها مخاطب اینستاگرام را به تجدید نظر درباره دیدگاه خویش نسبت به عربستان ترغیب می‌کند. این روز‌ها تصاویر و پست‌های بسیاری از تاثیرگذاران خارجی شبکه‌های مجازی در حین اقامت در هتل‌های مجلل عربستان ، در حال بازدید از مناطق قدیمی و یا رانندگی در کویرهای عربستان مشاهده می‌گردد. در این پست‌های هدفمند که به منظور ارائه تصویری مثبت از عربستان به افکار عمومی جهانیان منتشر می‌شوند، هیچ اثری از نقض فاحش حقوق بشر در این کشور بدوی دیده نمی‌شود.
دکتر ریحان اسماعیل، استاد مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه ملی استرالیا در این رابطه چنین می‌گوید: «عربستان سعودی میلیارد‌ها دلار برای اصلاح تصویری که سال‌هاست در جهان از خود بر جای گذاشته، هزینه کرده است» و همین موضوع سبب شده تا از بسیاری از فهرست های سیاه جهانی کنار گذاشته شود.
تاثیرگذاران شبکه‌های اجتماعی با به اشتراک گذاشتن عکس ها و روایت ها از اوقات و خاطرات خود می‌توانند از کشوری که به آن سفر کردهاند، تصویر مثبتی یا منفی ارائه نمایند. از این رو بسیاری از کشورها به فم تریپ[2] به عنوان یک ابزار مؤثر دیپلماسی عمومی روی آوردهاند.
فم تریپ، یک سفر ارزان و عمدتاٌ رایگان است که توسط مجریان سفر (آژانس‌های گردشگری یا سایر نهادها ) برگزار و طی آن، افراد فعال در حوزه گردشگری (سفیران گردشگری) با طی کردن مسافتی طولانی به شهر مقصد، تجربیات و خاطرات خود از چنین سفرهایی را در اختیار علاقه‌مندان و فالورهای بی شمار خود قرار میدهند. برای مثال وجود مناظر بدیع و چشم‌اندازهای طبیعی خیره‌کننده در نقاط دور افتاده و ناشناخته که گروهی از گردشگران، عکاسان، روزنامه‌نگاران و راهنمایان تور ( تور لیدرهای) مشهور با سفر به چنین مناطقی، زیبایی‌های آن را به همگان معرفی می‌کنند، میتواند مناطق مورد نظر را به قطب های گردشگری یک کشور و منابع تولید درآمد و اشتغال زایی یک کشور مبدل سازد. ایجاد فرصت برای تولید محتوای جدید و دستِ اول، معرفی فرهنگ شهرها و کشورها، اشتراک‌گذاری تجارب سفر، معرفی جاذبه‌های گردشگری و ... تنها بخشی از اهداف فم تریپ را تشکیل میدهند.
میزبان و دعوت کننده در فم‌تریپ ها شامل دولت، شرکت و یا افرادی خاص میباشد. مدعوین نه تنها برای شرکت در تور پولی پرداخت نمی‌کنند، بلکه ممکن است با توجه به کم و کیف تاثیر گذاری آنها، درآمدی نیز از این محل داشته باشند.
در سال گذشته پروژهای به این شکل در کشور ما اجرا شد که بازتاب گسترده‌ای هم در رسانه‌های خارجی و هم بر افرادی که در این سفر حاضر بودند، بدنبال داشت. همچنین در قالب تورهای قطار عقاب طلایی تعداد قابل توجهی از گردشگران خارجی از طریق مسیرهای ریلی با مناطق زیبا و جاذبه‌های گردشگری استان‌های مختلف کشورمان آشنا شده اند. اکثر شرکت کنندگان علاوه بر معرفی ایران به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری، نسبت به حضور دوباره در کشورمان ابراز تمایل کردند.
برای اینکه چنین موضوعی به یک روند غالب تبدیل شود، لازم است تا برنامهریزی مشخص و بلندمدتی برای آن تدوین گردد و افراد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی با ملاکهای عینی و موثق انتخاب شوند. همچنین لازم است تا در داخل کشور نسبت به اهمیت و نقش صنعت توریسم و منافع ناشی از آن نیز اجماع و نگاه مثبت و واحدی در میان نهادهای ذیربط شکل بگیرد و حتی الامکان از غلبه نگرش سلبی و منعی پرهیز شود.
معرفی دسترسی آسان گردشگران خارجی به پلیس و برخورداری از حمایت های آن، نشان دادن نظم اداری و بورکراتیک در مبادی ورودی و خروجی کشور، امنیت قضایی، فرهنگ مدارا از سوی مردم عادی در اماکن عمومی ( رستورانها، هتل ها، وسایل حمل و نقل، مراکز درمانی و ...) ، هر کدام بعنوان یک عامل ترغیبی برای گردشگران خارجی دارای اهمیت به سزایی است.
هر روز تعلل در زمینه تلاش برای تصویرسازی مثبت و حذف انگاره ها و کلیشه های منفی از چهره کشورمان، با توجه به سالها تبلیغ و هجمه رسانه‌های بیگانه و معاندین خارج نشین و هزینه کردهای آنان برای تخریب وجهه و اعتبار کشورمان، فرصت نیل به موفقیت در جذب گردشگران خارجی را با سختی و دشواری بیشتری توام خواهد نمود و در مقابل، هر گونه اقدام رسانه‌های تصویری، اینفلونسرهای فضای مجازی، اصحاب هنر و متصدیان خدمات عمومی ، نمایشی روشنگرانه و تشویقی برای حضور گردشگران و مهمانان خارجی در کشور بوده و حرکتی موثر در کم اثر کردن پروژه ایران هراسی خواهد بود.
[1] - Influencers
[2] (FAM Trip (familiarization trip