آیا هند توانایی رها شدن از وابستگی به واردات از چین را دارد؟

شیوع کرونا و متعاقب آن بروز اختلال در زنجیره تامین کالا در هند به دلیل تاثیرپذیری چین از کرونا منجر به کاهش شدید برخی اقلام وارداتی در بازار هند شده است،این امر  مقامات هندی را بر آن داشت تا با توجه بیشتر بر تولید داخل و استفاده ازفرصت ایجاد شده ناشی از کرونا، اقدامانی در جهت انتقال زنجیره تامین از چین به هند و جذب شرکت های خارجی گریزان از چین را با اعلام شعارهایی همچون تولید داخل و توجه به صدای داخلی را معطوف نمایند.

 در این میان جدال مرزی میان دو کشور در منطقه لداخ که در 45 سال اخیر بی سابقه بوده است باعث ایجاد هشتگ در شبکه‌های مجازی به منظور بایکوت کردن محصولات چینی در سرتاسر هند گردید که در شبکه‌های مجازی هند به شدت گسترش پیدا کرد و از هنرپیشه‌ها و تجار نیز جهت پیوستن به این کارزار دعوت شد.

 درگیری مرزی اخیر، درکنار موضوع پیدایش و شیوع ویروس کرونا در ووهان چین و متعاقبا بروز مشکلات اقتصادی برای بسیاری از کشورها، باعث گردیده تا هند با اطمینان از حمایت برخی کشورها از جمله آمریکا، استرالیا، ژاپن و ... بیش از گذشته به موضوع بازبینی و به نوعی کاهش روابط تجاری خود با چین تمرکز نماید و از وابستگی خود به واردات بی رویه از چین بکاهد و در این راستا برنامه ای برای تلافی اقتصادی با چین طراحی نماید. در این رابطه، زمزمه‌هایی مبنی بر کاهش هر چه بیشتر واردات از چین، افزایش تعرفه‌ها بر روی کالاهای چینی، لغو قراردادها با شرکت های چینی، لغو سفارشات انجام گرفته کالا و ... در دستور کار مقامات هندی قرار گرفته است. اینکه آیا هند می‌تواند خود را از وابستگی بیش از حد به واردات کالاهای چینی رها نماید موضوعی است که مورد بحث محافل اقتصادی هند قرار گرفته و برخی توقف وابستگی به چین را چالشی بزرگ و تعدادی نیز تنش مرزی را فرصتی برای انتقام گیری از چین و توجه بیشتر به تولید داخلی در نظر گرفته اند.

اخیرا نخست وزیر هند در کنار شعار ساخت در هند که پنج سال پیش آنرا مطرح نمود، در راستای توجه به تولید داخل و کاهش وابستگی به سایر کشورها، طرح "صدایی برای داخل Vocal for Local " را اعلام نموده است که همان گونه که از نامش پیداست، بر جنبه تولید در داخل تاکید دارد. وزیر راه، بزرگراهها و شرکت های کوچک و متوسط هند نیز چندی پیش با اشاره به بروز آنچه تنفر نسبت به چین در سطح دنیا به دلیل مقصر بودن در شیوع کرونا نامیده، این موضوع را فرصتی مناسب برای هند در زمینه انتقال زنجیره تامین از چین به هند و جذب شرکت هایی خارجی که چین را ترک نموده اند دانسته است و وضعیت کنونی را "نعمتی پنهان در دل این سختی" عنوان نموده که می‌تواند به نحو احسن مورد بهره برداری از سوی هند قرار گیرد.

در این میان اما چالش های اساسی که هند در زمینه کاهش وابستکی به چین و کاهش واردات از آن کشور را با آن روبروست را نباید از نظر دورداشت که از آن جمله می‌توان به وابستگی شدید بازار داخلی هند در برخی از عمده حوزه‌ها از جمله مواد اولیه دارو به میزان 68 درصد، قطعات خودرو به میزان 27 درصد، قطعات الکترونیک به میزان 43 درصد، سلول و پنل های خورشیدی به میزان 80 درصد اشاره داشت ضمن اینکه ذکر این نکته ضروری است که در همین دوران شیوع کرونا، هند بسیاری از اقلام مبارزه با این ویروس را از چین وارد نمود. چین هم چنین نفوذ گسترده ای در بازار موبایل هند دارد به طوری که شرکت های چینی 74 درصد بازار ارتباطات و موبایل هند را در اختیار دارند و عمده برندهای موبایل تولید چین از جمله شیامی، Vivo، Oppo و ... هرکدام سهم بیست تا سی درصدی در بازار موبایل هند دارند.

چین با گستره جغرافیایی زیاد و تنوع فراوان محصولات تولیدی در داخل، همواره از دید سایر کشورها، مرکز تقاضاهای نهایی بوده است. هند از زمان اعلام شعار ساخت درهند در پنج سال گذشته واردات بی رویه ای از چین داشته اگرچه در دو سال اخیر با روندی کاهشی واردات از چین روبرو بوده است و سوال اینجاست که اگر هند قصد دارد تا کاهش مستمر واردات از چین را در برنامه‌های خود داشته باشد، چه کشور یا کشورهایی می‌توانند جایگزینی برای واردات محصولاتی شوند که قبل از آن هند از چین وارد می نمود.

جذب سرمایه گذاری خارجی ناکافی، کمبود نیروی متخصص و ماهر، لزوم اصلاح قوانین کار، موضوع های مرتبط با تملک زمین برای شرکت های خارجی، بروکراسی اداری در هند، نبود زیرساخت های مناسب  از جمله عمده ترین چالش هایی است که تحلیل‌گران در هند، به عنوان نقطه‌ضعف های عمده هند در برابر چین بر آن صحه می‌گذارند. با این وجود، هند در سال 2019 با جذب 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در رتبه نهم بزرگترین کشورها در جذب سرمایه گذاری خارجی قرار گرفت.

از طرفی بر اساس نظرات برخی کارشناسان اقتصادی در هند، به‌رغم برخورداری هند از یک اقتصاد باز و جهانی، جذب سرمایه خارجی در این کشور تنها در بخش خدمات موفق بوده درحالی‌که سایر بخش ها آن چنان در بخش جذب سرمایه گذاری خارجی موفق نبوده اند. عمده این سرمایه‌ها نیز در بخش فن آوری اطلاعات بوده که شاید هند آنچنان نیازی برای سرمایه گذاری در این بخش نداشته باشد و در سایر سرمایه گذاری‌ها از جمله در استارت آپ هایی نظیر Flipkart- Paytm- Ola- Oyo که از استارت آپ‌های معروف در هند در زمینه‌های پرداخت ها، خرید، آموزش و هتل داری است، تنها در خدمت حفظ دارایی موجود آن شرکت ها بوده و عملا تولیدی را در برندارد. از حدود 29 مورد استارت آپ بالای یک میلیارد دلاری در هند (یونیکورن)، در 16 مورد آن یک سرمایه گذار چینی قرار دارد. 

از دیگر چالش های موجود هند برای مقابله اقتصادی با چین موضوع کمبود نیروی متخصص و آموزش‌دیده است که با توجه به نگاه به تولید داخل و بازار مصرف آن می‌بایست توجه ویژه ای به آن گردد و از طرفی بهره‌وری در فعالیت‌های تجاری که ارتباط مستقیمی‌با سطح دستمزدها در هند دارد را ارتقاء دهد. (دستمزد در هند پایین تر از سایر کشورهاست و بهره وری نیز کم است).

در مقایسه با کشورهای جنوب شرق آسیا نظیر چین، ژاپن، کره، ویتنام و که از وجه مشترک فرهنگی در تجارت برخور دارند، این موضوع در منطقه شبه قاره و شیوه تجارت آن دیده نمی‌شود و از این رو هند باید تلاش نماید تا با قراردادهایی تجارت آزاد با کشورهای جنوب شرق آسیا بتواند زنجیره تامین خود را از چین به جنوب شرق آسیا انتقال دهد.

بسیاری کاهش وابستگی به واردات از چین در کوتاه مدت را به دیده تردید وتا حدودی محال می نگرند، مگر اینکه طراحی راهبرد بلندمدت، مبتنی بر تولید داخل و انتقال زنجیره تامین به سایر کشورها از جمله ویتنام و هنگ کنک و ... دردستور کار مقامات هندی قرار گیرد. هند از تراز تجاری به شدت منفی با چین روبروست هر چند تلاش داشته با کاهش واردات به توفیقاتی دست یابد به طوری که طی دو سال اخیر در کنار کاهش واردات از چین و افزایش در صادرات به آن کشور، تراز تجاری منفی خود با چین را بهبود بخشیده است. طی سه سال اخیر یعنی واردات هند از چین به ترتیب 76 میلیارد دلار در سال 2018، 70 میلیارد دلار در سال 2019  بوده (سال مالی هند از اول آوریل تا آخر مارس هر سال است) و تراز تجاری هند طی همین مدت از 63 میلیارد دلار به 53 میلیارد دلار کاهش یافته است.

درگیری مرزی در منطقه لداخ هند در کنار تقویت هشتگ راه اندازی شده ممنوعیت خرید و مصرف کالاهای چینی، باعث گردید تا جامعه تجار هند نیز درخواستی مبنی بر توقف 500 قلم کالا از چین و افزایش تعرفه بر روی 300 قلم کالای چینی را ارائه دهد و در این راستا از ستاره‌های بالیود نیز جهت پیوستن به این کارزار دعوت شده است. از بخش صنعت هند نیز درخواست شده است تا لیست کالاهای وارداتی غیرضروری از چین را شناسایی و برای توقف واردات آن اقدام نمایند و درخواست شده که سفارشات اخیر کالا از چین و هم‌چنین قراردادهای دولتی با شرکت های چینی ملغی اعلام گردد و در کنار آن تشویق نکردن مصرف کالای چینی، جایگزینی آن با تولیدات داخلی در دراز مدت و اقداماتی در راستای تلافی اقتصادی در دستور کار قرار گیرد. دولت مرکزی از ایالت ها خواسته تا قراردادهای منعقده میان آن ایالت ها با شرکت های چینی را اصلاح و تاکید بیشتر بر تولیدکنندگان داخلی و کاهش دسترسی شرکت های چینی را در نظر بگیرند.

به نظر می‌رسد حداقل در بلند مدت هند راه دشواری در زمینه کاهش وابستگی به واردات از چین داشته باشد و در خوش بینانه ترین حالت شاید بتوان گفت یک استراتژی کوتاه مدت و آن هم در برخی از حوزه خاص که قدرت تولید و تامین در داخل هند را داشته باشد، بتواند اندکی از وابستگی به واردات کالاهای چینی کم کند، اما همانگونه که قبلا ذکر آن رفت، در برخی حوزه‌ها از جمله واردات مواد اولیه دارو، لوازم الکترونیک، قطعات خودرو، سلول های خورشیدی و ... می‌توان گفت هند برای کاهش و یا قطع وابستگی به واردات چین راه درازی در پیش دارد، اگر چه ممکن است در کوتاه مدت به برخی نتایج دلخواه دست یابد. از طرفی به عقیده برخی کارشناسان، هرگونه بایکوت کردن محصولات چینی، در واقع بایکوت کردن و متضرر شدن شرکت های هندی را نیز به دنبال خواهد داشت و اگر طرحی نیز برای کاهش وابستگی به واردات از چین درنظر است، می‌بایست در وهله اول با اولویت بندی ابتدا بخش هایی را که وابستگی کمتری به واردات از چین دارند را تعیین و در مراحل بعد و در دراز مدت به سراغ سایر بخش ها بروند و نهایتا با برنامه ای مدون و نقشه راه بلند مدت به تدریج وابستگی در برابر چین را کاهش دهند.