تجارت قزاقستان با کشورهای مستقل مشترک المنافع ( CIS )

باتوجه به پیشینه پیوندهای قزاقستان با کشورهای موسوم به کشورهای مستقل مشترک المنافع ( CIS ) از زمان اتحاد شوروی، روابط اقتصادی قزاقستان با کشورهای مذکور، پس ازفروپاشی شوروی همچنان به صورت متعادلی حفظ شده است. دراین میان بخش اعظم مبادلات تجاری قزاقستان درچارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا جریان داشته است. همچنین بیشترین مبادلات درمیان کشورهای شوروی سابق با روسیه بوده است. این موضوع یعنی بیشترین حجم روابط اقتصادی با روسیه، بجز قزاقستان کم و بیش درمورد سایر کشورهای مشترک المنافع هم صدق می‌کند.

دراین گزارش عملکرد تجاری قزاقستان با سایرکشورهای عضو اتحادیه کشورهای مشترک المنافع درسال 2019 بررسی می‌شود. سپس به عملکرد تجاری قزاقستان با این کشورها در 5 سال گذشته و مقایسه آن با سایر مناطق جهان نگاهی خواهد شد.

جدول مبادلات تجاری قزاقستان با کشورهای مستقل مشترک المنافع درسال 2019

(میلیون دلار)

کشور	صادرات	واردات	مجموع	درصد
ارمنستان	9	7	16	0
بلاروس	101.5	655	756	2.8
قرقیزستان	604	252	856	3.2
روسیه	5.6(میلیارددلار)	14(میلیارددلار)	19.6 (میلیارددلار)	74
جمهوری آذربایجان	155	20	175	0.66
مولداوی	29	9	38	0
تاجیکستان	652.7	103	756	82.8
ترکمنستان	116	29.7	146	0.55
اوکراین	962.7	378.8	1.341 (میلیارددلار)	5
ازبکستان	1.98 (میلیارددلار)	771	2.75 (میلیارددلار)	10.4
	10.2	16.3	26.5	100

 

با توجه به جدول بالا، نکات زیر در رابطه با تجارت قزاقستان با کشورهای مشترک المنافع قابل توجه است:

-درمورد تجارت با کشورهای مشترک المنافع روشن است که بخش مهمی از مبادلات قزاقستان برمنطقه اقتصادی اوراسیا متمرکز بوده است که به تنهایی بیش از 21 میلیارددلار و 22.2 درصد از تجارت این کشور در سطح جهان را تشکیل داده است.

- درمیان کشورهای مشترک المنافع، بخش اعظم تجارت قزاقستان با روسیه است به طوری که  روسیه بیش از 20 درصد از کل تجارت قزاقستان به دنیا را تشکیل می دهد. همچنین درمیان کشورهای مشترک المنافع، بیشترین حجم مبادلات این کشور با روسیه است به طوری که حدود 74 درصد مجموع تجارت قزاقستان با کشور یادشده است.

- رده‌های بعدی تجارت قزاقستان با کشورهای مشترک المنافع به ترتیب در اختیار ازبکستان(10.4) درصد، اوکراین(5) درصد، قرقیزستان(3.2) درصد و بلاروس و تاجیکستان(2.8) درصد است.

-جمهوری آذربایجان و ترکمنستان مجموعا کمی‌بیش از یک درصد تجارت قزاقستان با کشورهای مشترک المنافع را به خود اختصاص داده اند.

-حجم مبادلات قزاقستان با ارمنستان و مولداوی به قدری ناچیز است که در جدول کمیته آمار قزاقستان عدد صفر به جای آن درج شده است.

نمودار زیرسهم هریک از کشورهای مشترک المنافع را درتجارت خارجی قزاقستان درسال 2019 نشان می دهد:

 

بخش بعدی این گزارش به بررسی اجمالی حجم مبادلات تجاری قزاقستان با کشورهای مشترک المنافع در 5 سال گذشته اختصاص دارد. همانطور که جدول پایین نشان می دهد، حجم مبادلات قزاقستان با کشورهای مزبور در دوره مورد بررسی روند کم و بیش یکنواختی داشته است و نسبت درصد مبادلات با این کشورها در قیاس با سایر نقاط جهان از 27 درصد تا 28.7 درصد در نوسان بوده است. براساس الگوی مزبور می‌توان پیش بینی کرد این روند همچنان در سالهای آتی حفظ شود. 

جدول تجارت قزاقستان با کشورهای مشترک المنافع در 5 سال گذشته

(میلیارد دلار)

سال	صادرات	واردات	مجموع	درصد از کل
2015	8	13	21	27.4
2016	6.328	11.3	17.7	28.5
2017	8.3	14.1	22.4	28.7
2018	9.6	16	25.6	27
2019	10.2	16.3	26.5	27.6

 

همانطور که در بخش اول این گزارش اشاره شد، میزان قابل توجهی از تجارت قزاقستان با کشورهای مشترک المنافع درچارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا صورت می‌گیرد. جدول زیر سهم صادرات و واردات قزاقستان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و مقایسه آن با تجارت این کشور با سایر کشورها مشترک المنافع را نشان می دهد.

 

مقایسه سهم کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با سایر کشورهای مشترک المنافع درتجارت قزاقستان در 5 سال گذشته (درصد از کل تجارت قزاقستان با دنیا)

سال	سهم اتحادیه اوراسیا از صادرات قزاقستان	سهم اتحادیه اوراسیا از واردات قزاقستان	صادرات قزاقستان به سایرکشورهای مشترک المنافع	واردات قزاقستان از سایرکشورهای مشترک المنافع
2015	11.1	36.7	6.1	6.1
2016	10.7	38.9	6.5	5.9
2017	10.8	42.3	6.3	5.5
2018	9.9	41.9	5.8	5.8
2019	10.9	39.1	5.4	6.8

 

بخش آخر گزارش مروری بر سهم مناطق مختلف در تجارت خارجی قزاقستان در 5 سال گذشته است. آمار مندرج در جدول نشان می دهد، اتحادیه اروپا، کشورهای مشترک المنافع و قاره آسیا عمده ترین سهم را در تجارت خارجی قزاقستان دارند و درطرف مقابل سهم قاره‌های آمریکا و آفریقا در تجارت قزاقستان بسیار ناچیز است.

بیشترین رقم تجارت قزاقستان با مناطق اتحادیه اروپا و آسیا به سبب سهم عمده نفت که کالای اصلی صادراتی قزاقستان می‌باشد که به کشورهای مناطق و قاره یادشده صادر شده است. پس از نفت منابع معدنی در صادرات قزاقستان به اتحادیه اروپا و آسیا بیشترین سهم را دارد و درمقابل کالاهای تمام شده بخش اعظم واردات قزاقستان از اروپا و آسیا را تشکیل می دهد. نکته قابل توجه دراین مقایسه، افت قابل ملاحظه سهم اتحادیه اروپا و افزایش سهم آسیا در کلیت تجارت خارجی قزاقستان در سال 2019 است. برای اولین بار درسال مزبور سهم آسیا از اتحادیه اروپا در تجارت قزاقستان بیشتر شده است.   

سهم مناطق مختلف دنیا در تجارت قزاقستان در پنج سال گذشته

(درصد)

سال	کشورهای مشترک المنافع	اتحادیه اروپا	آسیا	قاره آمریکا	آفریقا
2015	27.4	40.9	23.8	3.7	3.
2016	28.5	39.2	23.3	4.2	4.
2017	28.7	38.4	25.1	3	5.
2018	27	39.7	26.2	3	6.
2019	27.6	32.6	32.8	3.4	5.

 

نمودار زیر متوسط سهم هریک از مناطق جهان درتجارت خارجی قزاقستان در 5 سال گذشته را نشان می دهد.

 

 

توضیح: کلیه آمار مورد استفاده در این گزارش از کمیته آمار قزاقستان اخذ شده است.