پیمان جدید «یو. اِس. اِم. سی. اِی»؛ آثار و پیامدهای احتمالی برای مکزیک

موافقت نامه تجارت آزاد آمریکای شمالی یا نفتا میان سه کشور ایالات متحده، مکزیک و کانادا در سال 1992 به امضاء رسید. طبق این موافقتنامه ایالات متحده، در ازای گشایش بازار خود به روی کالاهای مکزیکی و کانادایی از این کشورها می خواست که نظارت خود را بر سرمایه گذاری خارجی و منابع طبیعی کاهش دهند. اگرچه نفتا یک توافق بین دولتی محسوب می‌شد، اما در حقیقت بخش خصوصی سه کشور نقش اصلی در پیشبرد و قوام آن را ایفا کردند. انتقاداتی که در داخل ایالات متحده نسبت به توافق نفتا صورت می‌پذیرفت، بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ مبنایی برای آغاز مذاکرات میان سه کشور عضو و حصول توافقی جدید شد که بصورت غیررسمی در 30 سپتامبر و بصورت رسمی در 1 اکتبر سال 2018 مورد پذیرش قرار گرفت. توافق جدید علاوه بر پذیرش از سوی اعضا نیازمند صدور اعلامیه رسمی از سوی آنها است تا سه ماه بعد از اعلامیه آخرین عضو اجرایی شود. روز جمعه مورخ 24 آوریل 2020 (5 اردیبهشت 1399) رابرت لایتزر، نماینده تجاری آمریکا به کنگره آمریکا اعلام کرد موافقت‌نامه تجاری بین آمریکا، مکزیک و کانادا (تمک در مکزیک- یو اس ام سی آ در آمریکا)، با یک ماه تأخیر از روز یک جولای، اجرایی می‌شود. آقای لایتزر در این بیانیه اعلام کرد که هم مکزیک و هم کانادا، اقدامات لازم برای اجرای تعهدات خود در قالب این توافق جدید را انجام داده‌اند.

اوایل آوریل 2020، پس از کانادا، مکزیک نیز اطلاعیه آمادگی خود برای اجرای توافق جدید جایگزین نفتا موسوم به «یو. اِس. اِم. سی. اِی » که مکزیکی‌ها آن را " تمک " ( T-MEC ) می نامند را صادر کرد. طبق متن توافق ایالات متحده – مکزیک -کانادا که قبلاً توسط سه کشور فوق تصویب شده است، توافق جدید سه ماه پس از صدور اطلاعیه توسط هر سه کشور مبنی بر اینکه قوانین و مقررات مرتبط را مورد اصلاح، بازبینی و مناسب سازی قرار داده اند، اجرایی خواهد شد. به این ترتیب اکنون اجرایی شدن توافق منتظر صدور اطلاعیه توسط ایالات متحده آمریکا بود که در روز جمعه مورخ 24 آوریل 2020 (5 اردیبهشت 1399) از سوی رابرت لایتزر، نماینده تجاری آمریکا به کنگره آمریکا اعلام گردید . همانگونه که موافقت نامه تجارت آزاد آمریکای شمالی یا نفتا نشان دهنده تغییری تاریخی در سیاست خارجی مکزیک همراه با پیامدهایی قابل ملاحظه برای نیمکره غربی بود ، توافق جدید و جایگزین نیز علاوه بر اینکه وجود عزم تداوم و استمرار همکاری منطقه ای در منطقه آمریکای شمالی ومرکزی را نشان می دهد، واجد آثار و پیامدهایی برای کشورهای عضو و حتی غیر عضو خواهد بود.

دلایل تجدیدنظر در نفتا
نظرات موافق و مخالف بسیاری در مورد نفتا مطرح شده است. اما جدی ترین مخالفت ها که موجب حرکت به سمت تجدیدنظر در نفتا شد، از طرف ایالات متحده و پس از انتخاب دونالد ترامپ ارائه گردید و به اصرار این کشور گام های عملی برای تجدید نظر در نفتا و حصول توافقی جدید برداشته شد. به عنوان مثال پیوندی که نفتا میان اقتصاد های توسعه یافته کانادا و ایالات متحده با اقتصاد در حال توسعه مکزیک ایجاد کرده بود، همواره مورد انتقاد قرار میگرفت، زیرا این پیوند موجب میشد تا در برهه‌هایی مانند بحران مالی مکزیک در سال 1997، فشار چشمگیری بر اعضا وارد شود .
مهمترین ایراد منتقدان ایالات متحده نسبت به نفتا این بود که این توافق فرصت های شغلی بسیاری را از این کشور گرفته است. منتقدان معتقدند انتقال مشاغل از آمریکا به خارج (مشخصاً مکزیک) باعث شده است تا دستمزدها افزایش پیدا نکند. در چارچوب نفتا شرکت های آمریکایی تهدید کردند که به مکزیک نقل مکان خواهندکرد تا کارگران نتوانند به اتحادیه‌های کارگری بپیوندند، چرا که بدون اتحادیه‌ها ، کارگران نمی‌توانند برای افزایش دستمزد با شرکت ها چانه زنی کنند. تاثیر چنین رویکردی زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم تا سال 1999 چیزی در حدود 65 درصد از شرکت های آمریکایی از این شیوه برای ثابت نگه داشتن دستمزدها استفاده کردند .
از طرفی دیگر نفتا به ایالات متحده اجازه می داد تا برای محصولات کشاورزی که به مکزیک صادر می‌کرد، یارانه اختصاص دهد. این موضوع اگرچه در ظاهر به سود ایالات متحده بود اما با گذشت زمان پیامدهای منفی آن مشخص تر شدند. زیرا با بیکار شدن کشاورزان مکزیکی، موج کارگران بیکار به سوی مرزهای ایالات متحده سرازیر شد. طبق برآوردهای انجام گرفته در سال 2014 حدود 5.8 میلیون کارگر مکزیکی در نتیجه این سیاست به صورت غیرقانونی در آمریکا ساکن بوده اند. نهایتاً اینکه حضور گسترده شرکت های آمریکایی در مکزیک به دلیل پایین بودن سطح دستمزدها و فرار از افزایش آن، به قیمت تخریب محیط زیست مکزیک تمام شده است.
انتخاب دونالد ترامپ بعنوان رئیس جمهوری که وعده تجدید نظر در توافق های چند جانبه ای که ایالات متحده در آنها عضویت دارد را در شعارهای انتخاباتی خود مطرح می‌کرد و عواملی که موجب بروز انتقاد در محافل داخلی ایالات متحده نسبت به نفتا می‌شد نهایتاً موجب گردیدند تا در آگوست 2017 تصمیم برای آغاز مذاکرات پیرامون تجدیدنظر در نفتا اتخاذ و نهایتاً توافقی جدید تحت عنوان «یو. اِس. اِم. سی. اِی» حاصل شود.

مقایسه توافق جدید و قدیم
موافقت نامه «یو. اِس. اِم. سی. اِی» از جهات متعددی با موافقت نامه سلف خود معروف به نفتا، متفاوت است. اما در این میان 5 تفاوت اساسی و مبنایی وجود دارد که عبارتند از:
اول؛ موافقت نامه جدید قوانین مربوط به کار و کارگران را تقویت می‌کند. نفتا همواره از این جهت که شغل های بسیاری را از آمریکا به مکزیک (به دلیل نرخ پایین دستمزد) منتقل کرده است، مورد انتقاد کارگران آمریکایی بود. در موافقت نامه جدید تاسیس یک کمیته پیش بینی شده است تا بر اجرای اصلاحات مرتبط با قوانین کار وکارگری در مکزیک نظارت کند.
دوم؛ این توافق موجب افزایش تولید اتومبیل در ایالات متحده آمریکا می‌شود. طبق مفاد توافق جدید بیشتر قطعات اتومبیل باید توسط کارگرانی تولید شود که حدود 16 دلار در ساعت دریافت می‌کنند. لذا از آنجایی که میزان دستمزدها در ایالات متحده بالاتر است، بیشترین قطعات اتومبیل باید در آمریکا تولید شوند.
سوم؛ بر اساس موافقت نامه جدید دامداران دسترسی بیشتری به بازارهای هر سه کشور نسبت به قبل دارند. اگرچه در موافقت نامه جدید تعرفه محصولات لبنی صفر باقی مانده است، اما کانادا دسترسی بیشتری برای محصولات لبنی، طیور و تخم مرغ آمریکایی ایجاد کرده است. متقابلاً آمریکا نیز مجوز واردات لبنیات، بادام زمینی و مقدار محدودی شکر از کانادا را صادر می‌کند.
چهارم؛ موافقت نامه جدید مفادی را در رابطه با فناوری اطلاعات در خود گنجانده است که طبق آنها کانادا و مکزیک نمی‌توانند از شرکت های آمریکایی به دلیل محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم های خود منتشر می‌کنند، شکایت کنند.
پنجم؛ مسائل زیست محیطی یکی از مواردی است که موافقت نامه جدید به آن پرداخته است. در موافقت نامه «یو. اِس. اِم. سی. اِی» مقرر شده است تا حدود 600 میلیون دلار برای مشکلات و معضلات زیست محیطی در نظر گرفته شود.

آثار و پیامدهای توافق «یو. اِس. اِم. سی. اِی» برای مکزیک
اگرچه آثار و پیامدهای توافق جدید بصورت طبیعی تمام اعضای آن را متاثر می‌کند، اما به تناسب شرایط هر کشور می‌توان مهمترین پیامدهای تاثیرگذار برای آن را شناسایی کرد. به ویژه آنکه مکزیک مشخصا از نظر اقتصادی شرایطی متفاوت از دو عضو دیگر این پیمان دارد. به عبارتی دیگر بسیاری از بخش های اقتصاد 1.15 تریلیون دلاری مکزیک، تحت تاثیر پیامدهای کارکردی توافق جدید قرار خواهند گرفت که می‌توان آنها در دو دسته «آثار و پیامدهای مثبت» و «آثار و پیامدهای منفی» مورد بررسی و مطالعه قرار داد.

پیمان جایگزین نفتا موسوم به «یو. اِس. اِم. سی. اِی» واجد هر دو دسته آثار و پیامدهای مثبت و منفی برای مکزیک است. ایجاد فضای ثبات و قطعیت در فضای کسب و کار، پیوند میان اقتصاد مکزیک و اقتصادهای قدرتمند ایالات متحده و کانادا، بهبود و ارتقاء قوانین و مقررات مربوط به کارگران و تعهد به جبران خسارت های وارد شده بر محیط زیست مکزیک مهمترین آثار و پیامدهای مثبت پیمان «یو. اِس. اِم. سی. اِی» برای مکزیک هستند. در کنار آثار و پیامدهای مثبت، بالا رفتن هزینه‌های تولید، رشد نرخ بیکاری و سخت تر شدن دسترسی عمومی‌به داروهای بیولوژیک از مهمترین آثار و پیامدهای منفی احتمالی این پیمان برای مکزیک به شمار می آیند.

الف. آثار و پیامدهای مثبت پیمان «یو. اِس. اِم. سی. اِی» برای مکزیک
پیامدهای منفی نفتا برای اقتصاد ایالات متحده موجب شده بود تا ادامه و آینده عضویت این کشور در این پیمان در هاله ای از ابهام قرار گیرد. این موضوع باعث سایه افکنی یک فضای عدم قطعیت و در نتیجه نوعی بی ثباتی بر اقتصاد و کسب و کار مکزیک شده بود. با انعقاد پیمان «یو. اِس. اِم. سی. اِی» بعنوان جایگزین نفتا این فضا تا حدودی به سمت ثبات و قطعیت گراییده است و این را می‌توان اولین و البته مهمترین تاثیر مثبت پیمان جدید برای مکزیک به شمار آورد.
اصلاح و بهبود قوانین و مقررات کارگری مکزیک دومین مورد از آثار مثبت تصویب توافق جایگزین نفتا است که تا حدود بسیار زیادی فضای کسب و کار این کشور را سامان داده و با استانداردهای بین المللی سازگار می‌کند. قانون اصلاحات کارگری که دولت مکزیک در اول ماه می سال 2019 تصویب کرد به کارگران این کشور قدرت بیشتری برای سازماندهی در قالب اتحادیه‌ها به منظور دفاع از حقوق خود می دهد.
علاوه بر دو مورد پیش گفته، تصویب و اجرای توافق «یو. اِس. اِم. سی. اِی» بعنوان جایگزین نفتا، از طریق ایجاد پیوند میان اقتصاد مکزیک با دو اقتصاد قدرتمند ایالات متحده و کانادا، مسیر توسعه و تقویت آن را استمرار می‌بخشد. بعنوان مثال در چارچوب این پیوند، دولت مکزیک اقدام به تهیه برنامه اقتصادی چهار سال آتی کرده است که به سهم خود نقش مهمی در گذار به توسعه یافتگی و ایجاد فضای مساعد و اطمینان بخش اقتصادی ایفا می‌کند.
نهایتاً اینکه پیمان «یو. اِس. اِم. سی. اِی» بر خلاف سلف خود، نسبت به تخریب محیط زیست مکزیک در اثر فعالیت های تولیدی توجه نشان داده و اعضا را نسبت به جبران آن متعهد کرده است. تخصیص اعتبار قابل توجه برای این موضوع در پیمان جدید به دولت مکزیک این امکان را می دهد تا بهتر بتواند اثرات سوء فعالیت شرکت ها و کارخانجات بر محیط زیست خود را مرتفع نماید.

ب. آثار و پیامدهای منفی پیمان «یو. اِس. اِم. سی. اِی» برای مکزیک
اگرچه بعنوان یک نکته مثبت، اصلاح مقررات و تسهیل تاسیس و پیوستن به اتحادیه‌های کارگری موجب ارتقاء سطح زندگی بخش قابل توجی از جامعه کارگری مکزیک خواهد شد، اما بصورت طبیعی بالا رفتن هزینه تولید در این کشور به دلیل افزایش سطح دستمزد را نیز به دنبال خواهد داشت. این مساله می‌تواند بر افزایش قیمت کالاها و کاهش قدرت خرید عمومی حداقل برای کوتاه و میان مدت تاثیر داشته باشد.
از طرفی دیگر به دلیل اصلاح مقررات مربوط به کار و کارگر در مکزیک، انگیزه اصلی شرکت هایی که از ایالات متحده به مکزیک کوچ کرده بودند از بین خواهد رفت و احتمال بازگشت آنها به آمریکا قوت می‌گیرد. در این صورت یکی از پیامدهای منفی می‌تواند افزایش نرخ بیکاری به دلیل نقل مکان شرکت های تولیدی به ایالات متحده باشد. چنانچه کارگران بیکار شده نتوانند در بخش هایی مانند کشاورزی و تولیدی مکزیک جذب شوند، موضوع می‌تواند برای دولت مکزیک پیچیده تر شود.
صنعت داروسازی مکزیک یکی از بخش هایی است که بصورت مشخص احتمالاً تاثیر منفی از پیمان جدید خواهد پذیرفت. طبق مقررات پیمان «یو. اِس. اِم. سی. اِی»، ایالات متحده به مدت 12 سال، کانادا 8 سال و مکزیک 5 سال می‌توانند انحصار اطلاعات مربوط به داروهای بیولوژیک را حفظ کنند. این موضوع احتمالاً موجب بالا رفتن قیمت دارو و محدود شدن دسترسی مردم به آن خواهد شد.