روابط تجاری چین و پاکستان در حذف دلار
رویکرد حذف دلار از معاملات بین‌المللی زمانی مورد توجه قرار گرفت که آمریکا از سلاح تحریم‌های اقتصادی علیه دشمنان و رقبایش استفاده کرد و تحریم‌ها را به ابزاری اصلی برای تسلط بر موسسه‌های مالی بین‌المللی تبدیل نمود. جنگ سقوط دلار برای پایان دادن به تسلط یک جانبه آمریکا بر بازارهای بین‌المللی آغاز شده است و روسیه و چین این جنگ را تقویت می‌کنند. با توسعه اقتصاد چین و تبدیل شدن آن به دومین اقتصاد بزرگ دنیا، سال گذشته صندوق بین‌المللی پول ، یوان را هم به سبد ذخایر ارزی خود اضافه کرد و به این ترتیب واحد ارزی چین نیز تبدیل به یکی از ارزهای جهانی شد. نگرانی از بی‌ثباتی دلار باعث شده چین و روسیه در سال‌های اخیر خواهان ایجاد ارز واحد جهانی از سوی صندوق بین‌المللی پول شوند. در این راستا، چین از ابزارهای مختلفی برای ذخایر یوانی کشورهای دیگر استفاده می‌کند تا از این طریق به راحتی به تجارت با این کشورها از طریق ارز یوان پرداخته و دلار را در معاملات تجاری با شرکایش حذف کند. تاکنون چین با بیش از 60 کشور و منطقه در سراسر جهان برای معاملات تجاری خود از ارز یوان استفاده کرده است. با توجه به خروج آمریکا از برجام و محدودیت‌هایی که در زمینه استفاده از دلار در عرصه تعاملات خارجی متوجه کشورمان میباشد بررسی عملکرد چین و دیگر کشورها در زمینه استفاده از یوان از اهمیت بالایی برخوردار شده است.
چین در طول دو سال گذشته نفوذ واحد پولی خود را در سطح جهان به‌ویژه با شرکای تجاری خود افزایش داده است. این کشور در سطحی محدود و در تجارت خود با کشورهای خارجی( به ویژه کشورهایی که واردات زیادی از آنها دارد ) به توسعه سیستم بانکی خود اقدام کرده و این گسترش سیستم پولی به نحوی صورت می‌گیرد که به نظر می‌رسد روزی یوان به یک واحد پولی پشتیبان در عرصه جهانی تبدیل شود. البته در مسیر بین‌المللی شدن یوان، باید سبدهای ارزی کشورهای دیگر از ذخیره یوانی پر شود و آن زمان چین می‌تواند گام بلندی در جهت بین‌المللی شدن یوان بردارد. چین اکنون با بیش از 60 کشور و منطقه در سراسر جهان برای معاملات تجاری خود ارز یوان استفاده می‌کند.
ابزارهایی که چین به وسیله آن اقدام به بین‌المللی کردن یوان می‌کند
پیمان پولی:
در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها برای ایجاد رونق در تجارت بین‌المللی خود اقدام به بستن پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه کرده‌اند. «پیمان پولی دوجانبه قراردادی است که بین بانک مرکزی دو کشور برای مبادلات تجاری به ارزهای ملی خود استفاده می‌شود در این حالت، بازرگانان و شرکت‌های دو کشور نیاز به استفاده از ارز کشور ثالث برای مبادلات تجاری بین خود ندارند.» بانک مرکزی چین در سال‌های اخیر به منظور گسترش مبادلات تجاری با یوان و جهانی‌سازی آن اقدام به برقراری پیمان پولی با بیش از 32 کشور کرده است. این پیمان منجر به استفاده هر چه بیشتر از یوان در مبادلات تجاری بین‌الملل شده است. از بهترین مزایای پیمان پولی کاهش تأثیر تحریم کشورهای ثالث است و در این حالت بازرگانان و شرکت‌های دو کشور دیگر نیازی به استفاده از ارز کشورهای ثالث برای مبادلات تجاری بین خود ندارند. این اقدام موجب ثبات ارزی برای دو طرف پیمان پولی می‌شود چرا که می‌توان از این ابزار برای تأمین نقدینگی در مواقع وقوع بحران و کنترل نوسان نرخ ارز استفاده کرد.
راه‌اندازی بازار:
چین در راستای جنگ تجاری خود با آمریکا بازاری را راه‌اندازی کرده است که در صورت موفقیت می‌تواند به سلطه دیرینه دلار بر اقتصاد جهان پایان دهد. این بازار به سرمایه‌گذاران خارجی اجازه می‌دهد در آن نفت خام را به جای دلار به یوان خرید و فروش کنند. تحقق این رویای دیرینه چین پس از آن جدی‌تر شد که ترامپ با وضع تعرفه‌های گمرکی جدید بر واردات کالاهای چینی عملا جنگ تجاری میان آمریکا و چین را کلید زد. چین تاکنون با توجه به افزایش حجم ذخایر دلاری خود سبب حفظ ارزش پول ملی خود در طول زمان شده است. با چنین پشتوانه‌ای چین اکنون بازار مختص به خود را برای خرید و فروش نفت خام راه‌اندازی کرده است که درصورت موفقیت در جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند نقش انحصاری دلار را در بازارهای مالی تحت‌الشعاع قرار داده و بزرگترین چالش اقتصادی دهه‌های اخیر را پیش روی آمریکا بگذارد.
اعطای وام با ارز یوان:
دولت چین سعی کرده است برای افزایش ذخیره ارزی کشورهای دیگر به صورت یوان، امتیازات زیادی به دیگر کشورها به صورت یوان بدهد و با آنها معاوضه ارزی ( سوآپ ارزی ) برقرار کند و نیز با پرداخت وام، کشورهای دیگر را تشویق کند تا یوان خریداری کرده و ذخیره یوانی خود را افزایش داده و با این پول تجارت کنند.
روابط چین و پاکستان در استفاده از یوان
روابط اقتصادی پاکستان با بزرگترین شریک تجاری خود یعنی چین به سرعت در حال رشد است و اکثر سرمایه‌های خارجی از این کشور وارد پاکستان می‌شود. تصمیم پاکستان در به رسمیت شناختن یوان در تجارت با چین و جایگزینی دلار فشار تبادلات ارزی دلاری را کاهش خواهد داد و معاملات تجاری و سرمایه‌گذاری را تسهیل خواهد کرد. از این طریق شرکت‌های دولتی و خصوصی می‌توانند به‌طور آزادانه از این ارز برای تجارت دو جانبه و سرمایه‌گذاری با چین استفاده کنند. چرا که استفاده از یوان، ورود شرکت‌های چینی به پاکستان برای سرمایه‌گذاری در کریدور اقتصادی چین – پاکستان (سیپک) را تسهیل می‌بخشد. این سیاست جدید به این معنی است که بانک‌های پاکستانی و چینی در آینده قادر خواهند بود اعتبارات اسنادی را به یوان باز کنند. دلیل پاکستان در انتخاب یوان این است که یوان مانند سایر ارزهای خارجی نوسانات شدید نداشته است و اقتصاد قوی چین و ثبات یوانی نگرانی های کسب و کارهای پاکستان به خاطر نوسانات روپیه در مقابل دلار را از بین خواهد برد. بانک مرکزی پاکستان به دنبال تهدید آمریکا اعلام کرد که از این پس یوان مانند ارزهای دیگر می‌تواند در مبادلات تجاری مورد استفاده قرار گیرد. این اقدام اسلام‌آباد واکنشی به دولت ترامپ محسوب می‌شود که در ماه‌های گذشته بارها سیاست پاکستان را در مبارزه با تروریسم مورد انتقاد قرار داده و بیان کرده که واشنگتن دیگر حاضر به کمک به اسلام‌آباد نیست. بانک مرکزی پاکستان در حال حاضر چارچوب‌های لازم را فراهم کرده تا به وسیله آن استفاده از یوان در تجارت و سرمایه‌گذاری تسهیل می‌شود. این الزامات شامل تسهیل گشایش اعتبار اسنادی و تأمین مالی با یوان چین است، لذا بانک مرکزی پاکستان ابزارهای لازم برای استفاده از یوان در پرداخت‌های تجاری فراهم نموده است.
این روند تکمیل اقداماتی است که در دسامبر سال 2011 با انعقاد پیمان پولی دوجانبه میان چین و پاکستان آغاز شده است. از طریق پیمان پولی دوجانبه یک خط اعتباری 10 میلیارد یوانی از طرف چین در اختیار پاکستان قرار داده شده تا در تجارت با چین از طریق روپیه مورد استفاده قرار گیرد. سیاست جامع بانک مرکزی این است که پاکستان برای واردات و صادرات و همچنین سرمایه‌گذاری از یوان استفاده کند و نیز تمام شرکت‌ها تجاری دولتی و بخش خصوصی پاکستان می‌توانند به جای دلار از یوان چین استفاده نمایند. با توجه به بازگشایی شعبه بانک‌های چین در پاکستان بازگشایی L/C با استفاده از یوان برای تجارت در بازار بین‌الملل ممکن خواهد بود. در حال حاضر، کشورهای مختلف از جمله پاکستان با بانک مرکزی چین اقدام به انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه کرده‌اند. بانک مرکزی پاکستان به بازرگانان اجازه داد تا از ارز یوان در مبادلات دوجانبه با چین استفاده کنند. همچنین، بانک مرکزی قوانین و مقرراتی را برای تسهیل استفاده از یوان تصویب کرده است. یک شرکت خصوصی در پاکستان برای واردات از چین 327 میلیون یوان پرداخت کرد و با این اقدام تجارت با پول ملی دو کشورکلید خورد. دولت چین با ارائه 20 میلیارد یوان به پاکستان موافقت کرده و بنابراین اسلام‌آباد می‌تواند تا 20 میلیارد یوان واردات از پکن داشته باشد و مبلغ آن را با پول ملی چین پرداخت کند. میزان واردات این کشور از چین با رشد چشمگیر از 12.1 میلیارد دلار به 14.3 میلیارد دلار افزایش یافته است، ضمن اینکه صادرات به چین هم رشد داشته و از 1.5 میلیارد دلار به 1.7 میلیارد دلار رسیده است.
چین اوایل سال 2018 متعهد به سرمایه‌گذاری 57 میلیارد دلاری در پاکستان و تأمین پروژه کریدور اقتصادی چین- پاکستان به عنوان بخشی از طرح کمربند -راه با هدف ساخت جاده ابریشم از بستر راه‌های تجاری، زمینی و دریایی با عبور از 60 کشور آسیایی، آفریقایی و اروپایی شده است. پاکستان در تلاش است در تمام پروژه‌های کریدور اقتصادی مشترک و معاملات تجاری ارز یوان را جایگزین دلار کند. برنامه بلندمدت کریدور اقتصادی چین- پاکستان شامل همکاری دو کشور در بخش انرژی، زیرساخت شبکه، اطلاعات، اتصال ریلی و جاده ای، پارک‌های صنعتی و تجاری، گردشگری و کشاورزی و کاهش فقر است. این پروژه در 3 فاز انجام خواهد گرفت. فاز اول در سال 2020 و دو فاز دیگر در سال 2025 و 2030 به پایان خواهد رسید. براساس این برنامه دو کشور قصد دارند که سطح همکاریهای چند جانبه را توسعه و هماهنگی سیاسی را تقویت کنند؛ ضمن اینکه یک سیستم اعتباری و خدمات مالی فرامرزی ایجاد و آن را بهبود بخشند. در زمینه نظامی، با توجه به اینکه کمک‌های نظامی آمریکا به پاکستان قطع شده و آینده روابط اسلام‌آباد واشنگتن در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. اما چین در تمام این سال‌ها در حدود 600 میلیون دلار از خریدهای نظامی‌پاکستان را به تسلیحات خود اختصاص داده است. با توجه به کمک‌های قابل ملاحظه چین در زمینه خود اتکایی پاکستان در امر صنایع نظامی، پکن هرگز به دنبال جنگ مستقیم با آمریکا و هند نیست اما چون می‌داند این کشورها از توان نظامی خود برای تسلط بر منطقه سود برده اند از پاکستان برای مقابله با آنها استفاده می‌کند. چین به خوبی می‌داند که از جانب آمریکا تهدید می‌شود؛ بنابراین، همیشه با تقویت نظامی‌پاکستان از این کشور به عنوان سدی در برابر آمریکا و هند استفاده کند.
همکاری ایران و چین
با توجه به حجم صادرات نفت ایران به چین، این کشور به عنوان شریک اول تجاری ایران در سال‌های اخیر و یکی از خریداران عمده نفت و فرآورده‌های نفتی در سیاست راهبردی کشورمان از اهمیت بسزایی برخوردار است مقصد بخش عمده‌ای از صادرات محصولات پتروشیمی ایران، کشور چین است. در حوزه واردات نیز محصولات چینی رتبه نخست را در کالاهای وارداتی به کشورمان دارند. با توجه به سیاست حفظ منافع دو کشور و راهکارهای عملیاتی موجود و تأکید بر تعاملات مستقیم ایران و چین به ارز یوان، سهم بالای ارز این کشوردر سبد تجارت خارجی ایران اجتناب‌ناپذیر است. شبکه بانکی کشور به دلیل اثرات تحریم‌ها در انجام عملیات بانکی با محدودیت‌هایی مواجه است. با وجود فشارهای زیاد و تحریم‌های اعمال شده در دوره پسا برجام بانک‌ها و شرکت‌های چینی همکاری خوبی با همتایان ایرانی خود داشته‌اند و قراردادهای متعددی بین بانک‌ها و مؤسسات مالی و طرفین تجاری دو کشور منعقد و عملیاتی شده است. ایران و چین در طرح کمربند- راه نیز همکاری دارند. انعقاد پیمان پولی دوجانبه (ریال و یوان) در راستای کاهش وابستگی به دلار، نقش مهمی در گسترش تبادلات تجاری و بانکی بین ایران و چین خواهد داشت. استفاده از یوان به تنهایی نمی‌تواند مشکلات اقتصادی ایران را کاهش دهد، اما تا حدودی این جایگزینی ارز می‌تواند راهکاری جدید برای فاصله گرفتن از مشکلات اقتصادی و تحریم‌های جدید باشد.
چین روز به روز بر حجم ذخایر ارزی خود اضافه می‌کند که همین مساله به نوبه خود ارزش پول ملی این کشور را نیز در گذر زمان افزایش می‌دهد. اگر چین بتواند سرمایه‌گذاران و بازیگران بیشتری را به بازار خود جذب کند گام بلندی را در جهت کاهش سلطه دلار بر بازارهای مالی جهان و جایگزین کردن پول ملی خود به جای آن بر خواهد داشت. در صورت موفقیت چین در تحقق هدف خود این بزرگترین تغییر در بازارهای مالی خواهد بود و چنین تغییری البته پیامدهای بی‌شماری برای اقتصاد آمریکا به همراه خواهد داشت که شاید کمترین آنها کاهش تقاضا برای دلار و به تبع آن، افزایش نرخ تورم در این کشور است. از این پس مردم و مؤسسات تجاری و سرمایه‌گذاران برای واردات، صادرات و مبادلات مالی و نیز بخش‌های خصوصی و غیرخصوصی می‌توانند برای هر فعالیت تجاری و سرمایه‌گذاری از یوان چین استفاده کنند. با توجه به همکاری دو کشور در زمینه کریدور اقتصادی این اقدام باعث رشد و توسعه روابط تجاری دو کشور می‌شود.