30 قدرت نرم جهان در سال 2019

موسسه پورتلند آمریکا مطابق با یافته‌های تحقیق سال 2019، طی گزارشی پنج کشور برتر در عرصه قدرت نرم را به‌ترتیب فرانسه، انگلیس، آلمان، سوئد و آمریکا معرفی‌کرده است. این گزارش به بررسی توانمندی‌های کشورها براساس شاخص‌های تعیین شده و علل برتری آنها در عرصه قدرت نرم می‌پردازد. در سال 2018، پنج قدرت برتر نرم جهان به ترتیب شامل: انگلیس، فرانسه، آلمان، آمریکا و ژاپن می‌گردید. تنزل جایگاه آمریکا به رتبه پنجم بیانگر کاهش تدریجی قدرت نرم آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ و در برابر رقبای اروپایی آن می‌باشد. اهمیت روزافزون قدرت نرم در تمامی فعالیت‌ها، تبادلات، ارتباطات، تمهیدات امنیتی، آموزش و اقتصاد جوامع در ذیل بررسی می‌شود.

گزارش 30 قدرت نرم[1] همه ساله از سال 2015 به رتبه‌بندی کشورها در زمینه قدرت نرم می‌پردازد. موسسه پورتلند آمریکا[2] به همراه فیسبوک و مرکز دیپلماسی عمومی (CPD)[3] دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) در سال 2019 نیز طی گزارش مبسوطی، 30 قدرت برتر نرم دنیا را معرفی کرده است. جوزف اس. نای استاد برجسته امریتوس و رئیس قبلی دانشکده امور دولتی کندی در دانشگاه‌ هاروارد که پیش‌تر به عنوان دستیار وزیر دفاع در امور امنیت بین‌المللی خدمت کرده، از جمله همکاران و اعضای مهم تیم تحقیقاتی موسسه پورتلند می‌باشد. موسسه مذکور مطابق با تعاریف موجود از قدرت نرم، شاخص‌های پذیرفته شده، اطلاعات عینی (65 درصد شامل دولت، دیجیتال، فرهنگ، موسسات و تشکیلات اقتصادی، ارتباطات و آموزش) و نتایج نظرسنجی‌ها (35 درصد شامل روش آشپزی، تولیدات فناوری، مساعدت و تعاون، فرهنگ، برندها و کالاهای لوکس، سیاست خارجی، زیست‌پذیری) و تلاش‌های برجسته کشورها در صحنه بین‌الملل، اقدام به ارزیابی و درجه‌بندی کشورها می‌نماید. این گزارش نشان‌دهنده بسیاری از تغییرات و تحولات سیاسی جهان نیز هست. عوامل مختلفی همچون قدرت اقتصادی، نفوذ فرهنگی و سیاسی و متغیرهایی مانند شبکه نمایندگی‌های دیپلماتیک، نفوذ در حوزه ارتباطات، اطلاعات و دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی و سیاست‌های تسهیل گردشگری هم در ارزیابی و درجه‌بندی موسسه پورتلند دخیل می‌باشند. در گزارش امسال سوئیس، کانادا، ژاپن، استرالیا و هلند نیز جایگاه ششم تا دهم را به خود اختصاص داده‌اند.

اهم یافته‌ها و نکات مهم در گزارش 2019

- امور بین‌الملل در مقطعی از بلاتکلیفی، گسست و اغتشاش و پریشانی بسر می‌برد.

- قدرت نرم به کشورهای کوچک‌تر که از امکان اجبار برای تأثیرگذاری بر رفتار دیگران برخوردار نیستند، فرصت جذب بازیگران دیگر برای تقلید از موقعیت آنها و همچنین ترغیب آنها به انجام اقدامات دسته جمعی را ارائه می‌نماید.

- برای 5 سال پیاپی، نام کشورهایی که ده رتبه اول را در اختیار دارند، یکسان باقی مانده است. البته با این تفاوت که جایگاه برخی از آنها، میان مقام اول تا دهم نوسان قابل توجهی داشته است. نتایج سال 2018 برای اولین بار بیانگر ورود پنج داوطلب جدید بوده است. نتایج سال 2019 نیز همان ویژگی را داشته و نشانگر ورود یک داوطب جدید به جرگه پنج قدرت برتر می‌باشد.

- این دومین بار است که فرانسه طی چند سال اخیر به عنوان قدرت نرم اول جهان شناخته می‌شود. البته دارایی‌های قدرت نرم فرانسه از سابقه و ریشه تاریخی برخوردار است. از زمان پیروزی امانوئل ماکرون در انتخابات 2017، جایگاه فرانسه پائین‌تر از رتبه دوم در میان سی قدرت برتر نرم جهان نبوده است. با بازگشت فرانسه به جایگاه اول، مهمترین یافته اساسی تحقیق سال 2019 موسسه پورتلند این است که  "عامل رهبری" (  Leadership Effect ) یا عامل ماکرون (در این مورد خاص)، به عنوان مهمترین عنصر موثر، شناسایی و معرفی شده است. هر چند نقش دارایی‌های قدرت نرم فرانسه نادیده گرفته نشده، اما در واقع این رهبری سیاسی اخیر فرانسه است که باعث این تغییر گردیده است. انتصاب خانم کریستین لاگارد (که پیش‌تر ریاست صندوق بین‌المللی پول را برعهده داشته است) به عنوان رئیس بانک مرکزی اروپا، تمرکز مجدد دستگاه دیپلماسی فرانسه بر روی میزبانی از نشست رهبران هفت کشور صنعتی جهان در بیاریتز نمونه‌هایی از تلاش‌های موفق ماکرون می‌باشند.

- شعار ترامپ مبنی بر "اول آمریکا" ( First America) ، از جمله عوامل کاهش نفوذ آمریکا در عرصه جهانی و سقوط رتبه این کشور در میان 5 قدرت برتر نرم جهان قلمداد شده است. همانطور که در گزارش سال قبل موسسه پورتلند نیز آمده، سیاست‌های تجاری یک جانبه آمریکا، عامل اساسی فرسایش تدریجی نظم بین‌المللی مبتنی بر قانون بوده است. خروج از پیمان مشارکت ترانس - پاسیفیک، مذاکره مجدد در مورد "نفتا"، بدنبال تهدیدات جدید تعرفه‌ای علیه مکزیک، وضع تعرفه‌های سنگین فولاد و آلومینیم علیه کشورهای دوست و متحد و تضعیف سازمان تجارت جهانی (WTO) نیز از جمله عوامل موثر دیگر برشمرده شده‌اند.

- سوئد به عنوان یک کشور اروپایی و اگرچه با اختلاف کم، اما جایگاه چهارم را که سال گذشته متعلق به آمریکا بود، بخود اختصاص داده است. مقایسه یافته‌های 2018 و 2019 بیانگر آن است که نه کشور اروپایی موقعیت خود را در میان قدرت‌های نرم جهان ارتقا بخشیده‌اند، موقعیت هفت کشور تنزل یافته و سه کشور باقیمانده دیگر همان جایگاه قبلی خود را حفظ کرده‌اند. در مجموع می‌توان گفت که قدرت نرم اروپا در وضعیت خوبی قرار داشته و روی هم رفته از خط سیر رو به رشدی برخوردار می‌باشد.

- تنزل انگلیس از مقام اول به دوم، بیانگر تضعیف مؤلفه‌های قدرت نرم این کشور به‌خاطر چشم‌انداز سیاست‌های گیج‌کننده و سردرگم این کشور می‌باشد، این در حالی است که ابعاد کامل پیامدهای برگزیت بر روی قدرت نرم انگلیس تا زمان تحقق خروج کامل آن، همچنان مبهم و نامشخص باقی خواهد ماند.

- در گزارش سال 2019 ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، چین، تایوان، تایلند، مالزی، هند، اندونزی و فیلیپین به عنوان ده قدرت نرم آسیا معرفی شده‌اند. از سال 2015 تا 2018 چهار کشور آسیایی در حال ارتقای وضعیت خویش در میان 30 قدرت نرم جهان بوده‌اند، اما در سال 2019 این روند دستخوش تغییر گردیده است. موقعیت کره جنوبی ارتقا یافته و وضعیت ژاپن تنزل پیدا کرده و سنگاپور و چین جایگاه قبلی خود را کماکان حفظ کرده‌اند. در مجموع کشورهای آسیایی، در وضعیت بهتری نسبت به سال 2015 قرار گرفته‌اند. به‌علاوه با توجه به روندهای غالب و شایع ژئوپولتیک و اقتصادی، بی‌توجهی به خیزش بلندمدت جهانی آسیا، عاقلانه به‌نظر نمی‌رسد.

در تحقیق مؤسسه پورتلند در 5 جا به نام کشورمان اشاره شده است که شامل موارد زیر می‌باشند: معامله هسته‌ای با ایران و پیشبرد برجام؛ تصرف نفتکش ایرانی در جبل الطارق (منطقه تحت حاکمیت انگلیس) به ظن انتقال نفت به سوریه و نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا در تاریخ 4 ژوئیه 2019؛ تصرف نفتکش انگلیسی متعلق به سوئد و تحت پرچم بریتانیا در خلیج فارس از سوی نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 19 ژوئیه 2019؛ تلاش ماکرون در اجلاسG-7 سال 2019 برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا؛ اینکه روسیه، چین، عربستان، ایران و حتی کره شمالی دارای ارزش‌های کمتر از آمریکا، ژاپن یا اروپا نبوده و ارزش‌های خاص خود را دارند و اگر اروپا و غرب بعضی ارزش‌های دیگر کشورها را دوست نداشته یا مغایر با منافع خود می‌دانند، بحث دیگری است.

براساس تحقیق سال 2019 مؤسسه پورتلند، پس از ده قدرت اول (فرانسه، انگلیس، آلمان، سوئد، آمریکا، سوئیس، کانادا، ژاپن، استرالیا و هلند)، بیست کشور بعدی به ترتیب عبارتند از: ایتالیا، نروژ، اسپانیا، دانمارک، فنلاند، اتریش، زلاند‌نو، بلژیک، کره جنوبی، ایرلند، سنگاپور، پرتقال، لهستان، جمهوری چک، یونان، برزیل، چین، مجارستان، ترکیه و فدراسیون روسیه. ترکیه به عنوان کشور دارای مشابهت زیاد با ایران در سال 2015 در رده 28، در سال 2017 در جایگاه 30 و در سال 2019 در جایگاه 29 از نظر قدرت نرم قرار گرفته است. این در حالی است که امکانات و توانایی‌های بالقوه کشورمان در مقایسه با ترکیه، قابل توجه می‌باشد. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با تکیه و تمرکز بر شاخص‌های قدرت نرم خویش، به رشد و توسعه لازم در این زمینه دست یابد. در صورت عملیاتی شدن ظرفیت‌های موجود، ایجاد و حمایت از برندهای مختلف ملی در عرصه جهانی، تقویت بیش از پیش قدرت نرم و ارتقای تصویر واقعی کشورمان نزد جامعه بین‌الملل دور از تصور نخواهد بود.

پی نوشت ها :

[1]. The Soft Power 30: A Global Ranking of Soft Power 2019. Portland, Facebook, USC Center on Public Diplomacy

[2]. پورتلند یک موسسه مشورتی در امور ارتباطات راهبردی است که با نهادهای دولتی، موسسات تجاری، بنیادها و سازمان‌های غیردولتی پیرامون شکل‌دهی به گزارشات و روایات و ارتباط موثر آنها با مخاطبین جهانی همکاری می‌نماید.

[3]. مرکز  دیپلماسی عمومی (CPD/ USC ) در سال 2003 تاسیس و به عنوان شریک و همکار بین دانشکده ارتباطات و روزنامه‌نگاری آننبرگ و دانشکده روابط بین‌الملل دانشگاه کالیفرنیای جنوبی فعالیت می‌نماید.