وضعیت معادن،تولید و فروش اورانیوم در ازبکستان

ازبکستان یکی از بزرگترین کشورهای تولید کنندة اورانیوم و ذخایر آن در جهان است و در حوزه کشورهای مشترک المنافع در رتبه دوم قرار دارد. ذخایر کشف شده در این کشور حدود 190 هزار تن برآورد شده است و از لحاظ میزان استخراج اورانیوم در رتبة 7 جهانی قرار دارد. نخستین معدن اورانیوم در منطقه اوچقودوق استان نوایی در سال 1952 کشف گردید و در سال 1958 برای استخراج آن شرکت صنایع معادن نوایی تأسیس شده است. در حال حاضر کارخانه صنایع معدن و متالورژی نوایی تنها شرکت استخراج کننده و صادرکننده اورانیوم ازبکستان می‌باشد. امروز در ازبکستان 20 معدن اورانیوم کشف و 10 محل دیگر نیز شناسایی شده اند. در حال حاضر 7 معدن مورد بهره برداری بوده و اورانیوم استخراج شده درکارخانة هیدرومتالورژی شمارة 1 تبدیل و فرآوری می‌شود.

از ذخایر اکتشاف و ارزیابی شده ازبکستان بیش از 140 هزارتن آن به شکل معدن‌های شنی و 47 هزار تن آن شن‌های سیاه می‌باشد. در ظرف چند سال اخیر دولت ازبکستان سعی می‌کند سرمایه‌گذاران خارجی را به استخراج معادن اورانیوم که در حال حاضر مورد بهره‌برداری نبوده و نیازمند سرمایه‌گذاری‌های زیاد می‌باشد، جذب کند. انحصار بهره برداری، استخراج، استحصال، غنی‌سازی و صادرات اورانیوم در معادن اورانیوم نوع شنی در اختیار مجتمع صنایع معادن نوایی ازبکستان است.
ازبکستان در حوزه سرمایه گذاری و بهره برداری و فروش اورانیوم با کشور های مختلفی از جمله آمریکا، ژاپن، هند، کره جنوبی، چین و روسیه همکاری می نماید به طور خلاصه شرحی از همکاری‌های فوق شرح داده می‌شود:

ژاپن: در چارچوب سفر سه روزه رئیس جمهور ازبکستان به ژاپن در تاریخ26 لغایت 29 آذرماه 1398، طرفین در خصوص فروش اورانیوم ازبکستان به ژاپن به ارزش یک میلیارد دلار به توافق رسیدند. به همین منظور قراردادهایی بین شرکت صنایع معدن و متالوژی نوایی ازبکستان با شرکت های ژاپنی ایتوچو  (Itochu) به ارزش 636.4 میلیون دلار و شرکت ماروبنی (Marubeni) به ارزش 510.1 میلیون دلار  امضاء گردید. بر اساس این قراردادها کارخانه صنایع معدن و متالورژی نوایی متعهد شد  که میزان اورانیوم توافق شده را طی بازه زمانی 2023 لغایت 2030 به شرکت های ژاپنی تحول دهد.
پیشتر نیز بین ژاپن و ازبکستان در خصوص اکتشافات زمین شناسی در خصوص اورانیوم همکاری وجود داشته است. در سال 2009 کمیتة دولتی زمین‌شناسی و معادن ازبکستان و شرکت ملی فلزات ، نفت و گاز ژاپن( JOGMEC  ) موافقتنامة انجام اکتشافات زمین‌شناسی مشترک در منطقة قزل قوم مرکزی ازبکستان را امضا کرده بودند.

آمریکا: از سال 1992 شرکت «nukem»آمریکا حق انحصاری خرید اورانیوم ازبکستان را اخذ کرده بود. موافقتنامه فوق تا سال 2005 اعتبار داشت و بعداً تا سال 2013 تمدید شده بود. در سال 2017 این کشور با آمریکا قرارداد هفت ساله تحویل اورانیوم به ارزش 300 میلیون دلار را امضا کردند. شرکت آمریکایی مذکور در نظر دارد در زمینه‌ی تثبیت و افزایش تولید و عرضه‌ی اورانیوم، به کارخانه‌ی معدن اورانیوم نوایی در ازبکستان کمک کند. این شرکت آمریکایی، بیش از 100 میلیون پوند ( هر پوند تقریبا" نیم کیلوگرم می‌باشد ) اورانیوم این کشور را به فروش رسانده است. ضمن آنکه اورانیوم تولیدی از این معدن، به 12 کشور جهان و از جمله بزرگترین نیروگاه هسته‌ای خود آمریکا صادر می‌شود.

هند: در سال 2014 شرکت صنایع معادن نوایی و شرکت UCIL هند قرارداد صادرات 500 تن اورانیوم ازبکستان به هند برای سال های 2014 تا 2018 را امضا کرده بودند. در هنگام سفر آقای شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان به هند در ماه ژانویة سال 2019 قرارداد جدید بلندمدت صادرات اورانیوم ازبکستان به هند به امضا رسید.

چین: اوانیوم یکی از بخش های کلیدی همکاری چین و ازبکستان در حوزه معادن و انرژی می‌باشد. چین بخشی از اورانیوم  مورد نیاز خود را از منابع اورانیوم واقع در  استان نوایی ازبکستان تامین می‌کند. در سال 2012 قرارداد صادرات بلند مدت اورانیوم بین دو کشور به امضا رسیده است.

فرانسه: شرکتOrano فرانسه با همکاری کمیته دولتی زمین شناسی ازبکستان شرکت مشترک اکتشاف و استخراج اورانیوم در استان نوایی را در سال 2018 تاسیس نموده اند. شرکت مشترک در نظر دارد در سه منطقه دارای احتمال بالای ذخایر اورانیوم، یعنی جین گلدی شمالی و جنوبی و ینگی قودوق مرحله به مرحله امور اکتشافاتی را انجام دهد. سرمایه اولیه شرکت مشترک 34.5 میلیون دلار بوده 51 درصد سهام شرکت، به شکل منابع مالی، دستگاه و ماشین آلات فنی متعلق به شرکت فرانسوی می‌باشد. موافقتنامه تأسیس شرکت مشترک مزبور هنگام بازدید رسمی رئیس جمهوری ازبکستان به فرانسه در پایان سال 2018 امضا شده بود.

کره جنوبی: ازبکستان با کره جنوبی نیز قرارداد تحویل اورانیوم را در سال 2013 امضا نموده است و در همین راستا 300 تن اورانیوم به این کشور صادر کرد.ه است  در سال 2015 این رقم 2600 تن افزایش یافت و این روند تدام دارد.

روسیه: ازبکستان تا قبل از استقلال در سال 1991 منبع مهمی‌برای تأمین اورانیوم شوروی بوده است. در ژانویه سال 2006 بین شرکت روسی و کمیته امور زمین شناسی و منابع معدنی ازبکستان تفاهم نامه امضا سرمایه گذاری مشترک برای استخراج اورانیوم در معدن آکتائو ازبکستان به امضاء رسید اما با گذشت چندین سال به دلیل پیچیدگی‌های زمین شناسی تفاهم نامه فوق اجرایی نگردید. اما در سال 2018 پروژة احداث نیروگاه هسته ای در ازبکستان بین دولت جمهوری ازبکستان و دولت فدراسیون روسیه در مسکو به امضای نخست وزیران دو کشور رسیده است. ارزش برآورده شدة پروژة احداث نیروگاه هسته ای در ازبکستان حدود 11 میلیارد دلار است و پیش بینی می‌شود بلوک اول آن در سال 2028 به بهره برداری برسد.