روابط تجارت خارجی کشورهای قفقاز جنوبی

تغییرات در سطح جهانی و فرآیندهای ژئوپلیتیکی منطقه‌ای مستقیماً بر ساختار و پویایی روابط تجارت خارجی کشورهای قفقاز جنوبی تأثیر می‌گذارند.

شاخص‌های تجارت خارجی یکی از شاخص‌های مهم منعکس‌کننده سطح توسعه اقتصادی، توانایی کشورها برای ادغام در زنجیره‌های ارزش جهانی و پتانسیل تولید آنها هستند. در این راستا، تحلیل مقایسه‌ای شاخص‌های تجاری کشورهای قفقاز جنوبی در سال 2024 برای ارزیابی تغییرات در حال وقوع در ساختار اقتصادی آنها و چالش‌های پیش رو از اهمیت بالایی برخوردار است. این گزارش، رشد تجاری شکل گرفته در چارچوب مدل صادرات مبتنی بر انرژی آذربایجان، عملکرد لجستیک و ترانزیت گرجستان و فعالیت صادرات مجدد ارمنستان را تجزیه و تحلیل می‌کند و همچنین فرصت‌ها و محدودیت‌های توسعه اقتصادی این کشورها را برای سال 2025 مشخص می‌کند.

آذربایجان

در سال 2024، گردش مالی تجارت خارجی آذربایجان به 47.4 میلیارد دلار رسید. صادرات 26.3 میلیارد دلار یا 55.6٪ از گردش مالی تجارت را تشکیل می‌داد، در حالی که واردات 21.1 میلیارد دلار یا 44.4٪ را تشکیل می‌داد (نمودار 1). در نتیجه، تراز تجاری خارجی مثبت 5.2 میلیارد دلار تشکیل شد. در مقایسه با سال 2023، گردش مالی تجارت خارجی 8٪، صادرات 23٪ و واردات 18٪ کاهش یافت.

نمودار ۱. حجم روابط تجاری خارجی آذربایجان (میلیارد دلار)

منبع: کمیته دولتی آمار جمهوری آذربایجان

بخش عمده صادرات در دوره مورد بررسی، محصولات مربوط به بخش نفت و گاز طبیعی بود. بنابراین، 87.2 درصد از صادرات، محصولات نفتی و گازی و 12.8 درصد، محصولات غیرنفتی بودند. حجم صادرات غیرنفتی 3.36 میلیارد دلار بود که در مقایسه با سال 2023، 0.3 درصد افزایش در قیمت‌های واقعی و 13.0 درصد کاهش در قیمت‌های واقعی را نشان می‌دهد (نمودار 2).

در مورد ساختار تجارت از نظر محصولات، بخش عمده صادرات، تقریباً 86 درصد، محصولات نفتی و گازی بود. سهم نفت خام در صادرات 54.37 درصد، سهم گاز طبیعی 31.66 درصد، سهم محصولات سبزیجات و میوه 2.67 درصد، سهم محصولات صنایع شیمیایی 1.1 درصد و سهم پلاستیک و محصولات ساخته شده از آنها 1.4 درصد بود.

نمودار ۲. حجم صادرات بر اساس بخش‌ها (میلیارد منات)

از صادرات غیرنفتی، ۲۱٪ محصولات میوه و سبزیجات، ۱۰.۹۹٪ پلاستیک و محصولات ساخته شده از آنها، ۸.۷۵٪ محصولات صنایع شیمیایی، ۵.۸۸٪ آلومینیوم، ۵.۳٪ الیاف پنبه و ۲.۸٪ برق بوده است.

محصولاتی که بیشترین سهم را در ساختار واردات داشتند عبارتند از: تجهیزات و قطعات (۱۸.۳۹٪)، وسایل نقلیه و قطعات (۱۱.۵۳٪)، محصولات غذایی (۱۱.۷۵٪)، فلزات آهنی و محصولات ساخته شده از آنها (۵.۵۹٪)، پلاستیک و محصولات ساخته شده از آنها (۲.۵۳٪) و محصولات دارویی (۲.۴۱٪).

شاخص‌های تجارت خارجی آذربایجان برای سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که صادرات هنوز عمدتاً مبتنی بر بخش انرژی است و پتانسیل صادرات بخش غیرنفتی محدود است. اگرچه صادرات غیرنفتی نیز از نظر محصولات متنوع نیست، اما سهم بالای محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که این بخش چشم‌انداز توسعه دارد. افزایش واردات نشان می‌دهد که تقاضای مصرف‌کننده داخلی در حال گسترش است و تولید محلی در برخی مناطق هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. به طور کلی، اگرچه کاهش اختلاف بین صادرات و واردات بر تراز تجاری تأثیر می‌گذارد، شاخص‌های تجارت خارجی آذربایجان نیاز به تنوع تدریجی ساختار اقتصادی را آشکار می‌کند و بر اهمیت ادامه سیاست دنبال شده در این راستا تأکید دارد. در عین حال، کاهش بیش از ۳ برابری تراز مثبت تجارت، خطرات اقتصاد کلان را ایجاد می‌کند.

اگر به ساختار تجارت خارجی بر حسب کشورها نگاه کنیم، می‌توان دید که تمرکز در اینجا نیز بالاست. به طور کلی، سهم سه کشور برتر که بیشترین محصولات به آنها در سال 2024 صادر شده، نزدیک به 60 درصد از کل صادرات بوده است. بنابراین، 41 درصد از صادرات به ایتالیا، 14.4 درصد به ترکیه، 4.4 درصد به روسیه، 4.1 درصد به جمهوری چک، 3.3 درصد به کرواسی، 2.9 درصد به آلمان و 2.8 درصد به رژیم صهیونیستی بوده است. در صادرات محصولات غیرنفتی و گازی، روسیه 34.6 درصد، ترکیه 16.2 درصد، گرجستان 8.1 درصد، سوئیس 6.6 درصد، ایالات متحده آمریکا 4.0 درصد و قزاقستان 3.9 درصد سهم داشتند. به طور کلی، سهم روسیه، ترکیه و گرجستان در صادرات غیرنفتی نزدیک به 59 درصد بود.

چین ۱۷.۷٪ از واردات کشور را به خود اختصاص داده است و پس از آن روسیه با ۱۷.۲٪، ترکیه با ۱۱٪، ایالات متحده با ۷.۷٪، استرالیا با ۶.۹٪، آلمان با ۳.۹٪ و ایران با ۳.۰٪ قرار دارند. چهار کشور برتر با بیشترین سهم در واردات، ۵۳.۶٪ از کل واردات را به خود اختصاص داده‌اند.

تمرکز بالا در ساختار تجارت خارجی از نظر کشورها به این دلیل است که نفت خام و گاز عمدتاً به ایتالیا (و از آنجا به سایر کشورهای اروپایی) صادر می‌شود، در حالی که تمرکز در صادرات غیرنفتی عمدتاً به دلیل صادرات محصولات کشاورزی به روسیه و ترکیه است. از نظر واردات، تمرکز از نظر کشورها کمتر از صادرات است و کشورهایی که بیشترین واردات لوازم الکترونیکی، وسایل نقلیه و محصولات غذایی را دارند، غالب هستند.

گرجستان

شاخص‌های تجارت خارجی گرجستان در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ پویایی مثبتی داشته‌اند. صادرات، واردات و کل گردش مالی تجارت خارجی این کشور همچنان رو به رشد بوده است، اما تراز تجاری مانند سال‌های گذشته در سطح منفی باقی مانده است.

صادرات گرجستان در سال ۲۰۲۴ با ۷.۸ درصد افزایش به ۶.۵۶ میلیارد دلار رسید (نمودار ۳). افزایش صادرات عمدتاً به دلیل افزایش صادرات کالاهای غیراولیه و محصولات کشاورزی بوده است. اگرچه نرخ رشد صادرات در سال ۲۰۲۴ در مقایسه با سال ۲۰۲۳ نسبتاً کمتر بود، اما ادامه رشد صادرات نشان دهنده تقاضای پایدار برای محصولات گرجستان در بازارهای خارجی است.

در سال ۲۰۲۴، حجم واردات به ۱۶.۸۷ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با سال ۲۰۲۳، ۸.۱ درصد افزایش یافته است (نمودار ۳). اگرچه نرخ رشد واردات اندکی کاهش یافت، اما روند کلی رشد حفظ شد. این نشان می‌دهد که تقاضا برای کالاهای مصرفی در اقتصاد گرجستان همچنان رو به رشد است.

در نتیجه افزایش‌های ذکر شده، گردش مالی تجارت خارجی گرجستان در سال ۲۰۲۴، ۸ درصد افزایش یافت و به ۲۳.۴۳ میلیارد دلار رسید. شاخص منفی تراز تجارت خارجی در سال ۲۰۲۴، ۱۰ درصد افزایش یافت و به ۱۰.۳- میلیارد دلار رسید که ۴۴ درصد از گردش مالی تجارت را تشکیل می‌دهد (نمودار ۳). دلیل افزایش تراز تجاری منفی این است که واردات سریع‌تر از صادرات رشد می‌کند، که نشان می‌دهد تولید داخلی هنوز جایگاه محکمی در بازارهای خارجی پیدا نکرده است. به طور کلی، تراز تجاری منفی بالا یکی از چالش‌های اصلی توسعه اقتصادی گرجستان است.

نمودار ۳. حجم روابط تجاری خارجی گرجستان (میلیارد دلار)

منبع: اداره ملی آمار گرجستان

با نگاهی به ساختار تجارت از نظر محصولات، مشخص است که در سال 2024، بیشترین محصولات صادراتی گرجستان خودرو (37٪ از صادرات)، آلیاژهای آهن (4.9٪)، نوشیدنی‌های الکلی (4.4٪)، شراب انگور (4.2٪) و سنگ معدن و کنسانتره فلزات گرانبها (3.6٪) بودند. محصولاتی که بیشترین سهم را در واردات داشتند، خودرو (20.5٪ از واردات)، نفت و روغن‌های نفتی (7.7٪)، داروها (3.7٪)، گازهای نفتی و سایر هیدروکربن‌های گازی (2.6٪) و تجهیزات مخابراتی (2٪) بودند.

نکته اصلی در ساختار تجارت خارجی گرجستان از نظر محصولات، این واقعیت است که خودرو سهم عمده‌ای در صادرات و واردات دارد. به طور کلی، تا 50 درصد از گردش مالی تجارت خارجی مربوط به خودرو است. این امر دلیلی بر این است که بگوییم گرجستان بیشتر به عنوان یک مرکز لجستیک و ترانزیت عمل می‌کند. بخش قابل توجهی از خودروهای وارداتی به کشور دوباره صادر می‌شوند که منجر به شاخص‌های بالای صادرات می‌شود. این ساختار تجارت خارجی نشان دهنده ظرفیت ضعیف ایجاد ارزش در اقتصاد گرجستان و پتانسیل تولید داخلی این کشور است.

با نگاهی به ساختار تجارت خارجی گرجستان بر اساس کشورها، مشخص است که شرکای تجاری با بیشترین سهم عبارتند از ترکیه (13.8٪ از گردش مالی)، روسیه (10.8٪)، ایالات متحده آمریکا (9.3٪) و چین (8.1٪). در مجموع، 42٪ از گردش مالی تجارت به این کشورها اختصاص دارد. سهم آذربایجان در گردش مالی تجارت خارجی گرجستان 5.6٪ بوده است. اگر صادرات و واردات را به طور جداگانه در نظر بگیریم، می‌بینیم کشورهایی که بیشترین محصولات در سال 2024 به آنها صادر شده است عبارتند از قرقیزستان (19.6٪)، قزاقستان (13.1٪)، آذربایجان (11٪)، روسیه (10.4٪) و ارمنستان (9.4٪). کشورهایی که بیشترین سهم را در واردات داشته‌اند عبارتند از ترکیه (16.4٪)، ایالات متحده آمریکا (12.1٪)، روسیه (11٪)، چین (9.6٪)، آلمان (7.8٪) و آذربایجان (3.5٪).

با نگاهی به ساختار تجارت خارجی گرجستان بر حسب کشورها، مشخص است که روابط اقتصادی این کشور هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح جهانی متوازن است. این واقعیت که ۴۲ درصد از گردش مالی تجارت متعلق به کشورهایی مانند ترکیه، روسیه، ایالات متحده آمریکا و چین است، نشان می‌دهد که گرجستان از موقعیت جغرافیایی خود برای همکاری با بلوک‌های اقتصادی مختلف بهره می‌برد. تسلط کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در صادرات نشان می‌دهد که گرجستان از فرصت‌های ترانزیت و صادرات مجدد بهره می‌برد.

سهم قابل توجه آذربایجان در صادرات گرجستان (۱۱٪) و واردات (۳.۵٪) ثابت می‌کند که همکاری اقتصادی بین دو کشور به طور قابل توجهی در حال توسعه است و ماهیتی متقابل دارد. ساختار تجارت خارجی بر اساس کشور نشان می‌دهد که روند تنوع در سیاست اقتصادی گرجستان در حال تقویت است و تلاش‌ها برای ادغام منطقه‌ای و ورود به شبکه‌های تجارت بین‌المللی ادامه دارد.

ارمنستان

در سال 2024، گردش مالی تجارت خارجی ارمنستان در مقایسه با سال 2023، 41.5 درصد افزایش یافت و به 30.2 میلیارد دلار رسید(نمودار 4). این افزایش به دلیل افزایش قابل توجه صادرات و واردات بود. بنابراین، صادرات در این دوره در مقایسه با سال قبل 53.1 درصد افزایش یافت و از 13.1 میلیارد دلار فراتر رفت. واردات در سال 2024 با 33.8 درصد افزایش به 17.1 میلیارد دلار رسید. این همچنین به ما اجازه می‌دهد بگوییم که مصرف داخلی افزایش یافته است.

با وجود پویایی رشد ذکر شده، تراز تجارت خارجی ارمنستان همچنان در منطقه منفی باقی ماند. کسری تجاری که در سال 2023، 3.9 میلیارد دلار بود، در سال 2024 با 2.56 درصد افزایش به 4 میلیارد دلار رسید (نمودار 4). این نشان می‌دهد که واردات هنوز به طور قابل توجهی از صادرات بیشتر است.

به طور کلی، سال 2024 با پویایی مثبت تجارت خارجی در ارمنستان مشخص شد. با این حال، فزونی قابل توجه واردات بر صادرات نشان می‌دهد که این کشور هنوز به طور کامل تعادل را در تراز تجارت خارجی خود بازیابی نکرده است.

نمودار 4. حجم روابط تجاری خارجی ارمنستان (میلیارد دلار)

با نگاهی به ساختار تجارت خارجی ارمنستان بر اساس کشور، می‌توانیم ببینیم که در سال 2024، روسیه همچنان شریک تجاری اصلی ارمنستان باقی ماند و حجم گردش مالی تجارت بین دو کشور در مقایسه با سال قبل 56.5 درصد افزایش یافت و به 12.4 میلیارد دلار رسید. این رقم معادل 41 درصد از کل گردش مالی تجارت ارمنستان بود. نکته اصلی که در روابط تجاری با روسیه برجسته است، کاهش صادرات به روسیه است، در حالی که واردات به طور قابل توجهی افزایش یافته است. بنابراین، در دوره مورد بررسی، صادرات از ارمنستان به روسیه 11 درصد کاهش یافت و معادل 3.1 میلیارد دلار شد. از سوی دیگر، واردات بیش از 2 برابر افزایش یافت و به 9.4 میلیارد دلار رسید. این پویایی نشان می‌دهد که وابستگی ارمنستان به واردات از روسیه حتی بیشتر است.

نکته قابل توجه دیگر در تجارت خارجی ارمنستان در سال 2024، افزایش 2.3 برابری گردش مالی تجارت با امارات متحده عربی به 5.3 میلیارد دلار است. افزایش 2.4 برابری صادرات از ارمنستان به امارات متحده عربی به 5.2 میلیارد دلار، نقش کلیدی در شکل گیری این پویایی داشت. امارات متحده عربی عمدتاً فلزات و سنگ‌های قیمتی را از ارمنستان وارد می‌کرد. در نتیجه این پویایی، امارات متحده عربی به کشوری با بیشترین سهم در صادرات ارمنستان تبدیل شد.

گردش مالی تجارت با چین، دیگر شریک تجاری اصلی ارمنستان، در سال 2024 با 34.4 درصد افزایش به 2.8 میلیارد دلار رسید. صادرات ارمنستان به چین بیش از دو برابر شد و به 1.1 میلیارد دلار رسید، در حالی که واردات از چین با 4.2 درصد افزایش به 1.7 میلیارد دلار رسید.

روابط تجاری ارمنستان با اتحادیه اروپا در سال 2024 کاهش یافت. در حالی که واردات از اتحادیه اروپا با 7.7 درصد کاهش به 2.15 میلیارد دلار رسید، صادرات به اتحادیه اروپا با بیش از 40 درصد کاهش به 444 میلیون دلار رسید. در نتیجه، گردش مالی تجارت به 2.6 میلیارد دلار رسید.

در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، ارمنستان به‌طور فعال به روسیه صادرات کرده است که منجر به افزایش شدید صادرات به این کشور شده است. در سال 2024، روند معکوسی ثبت شد. بنابراین، در حالی که سطح صادرات کاهش یافت، واردات از روسیه به شدت افزایش یافت. کاهش صادرات ارمنستان به روسیه عمدتاً به دلیل تضعیف روند صادرات مجدد به روسیه بود. این روند کاهشی در سال 2024 با مشارکت فعال ارمنستان در صادرات مجدد محصولات از روسیه به سایر کشورها جایگزین شد. بنابراین، افزایش شدید حجم تجارت بین ارمنستان و امارات متحده عربی در سال 2024 به دلیل نقش عمده ارمنستان به عنوان یک کشور ترانزیت در تحویل طلا و الماس روسیه به کشورهای ثالث، به‌ویژه امارات متحده عربی، در برابر تحریم‌های اعمال شده توسط غرب علیه روسیه بود.

برای مثال، در نیمه اول سال 2024، ارمنستان تقریباً 66 تن طلا وارد کرد که تقریباً همه آن از روسیه وارد شده بود. بخش بزرگی از این طلا نیز به امارات متحده عربی صادر شد. در نتیجه این فرآیندها، واردات از روسیه به ارمنستان و صادرات به امارات متحده عربی به شدت افزایش یافت که به طور جدی بر ساختار تجارت خارجی تأثیر گذاشت. اگرچه این وضعیت منجر به رشد کوتاه مدت در اقتصاد ارمنستان شد، اما در درازمدت مشکلات ساختاری و خطرات قرار گرفتن در معرض فشارهای خارجی را افزایش می‌دهد.

با نگاهی به ساختار روابط تجارت خارجی ارمنستان از نظر محصولات در سال 2024، می‌بینیم که محصولاتی که بیشترین سهم را در صادرات ارمنستان داشتند، سنگ‌های قیمتی و فلزات (62٪ از صادرات)، تجهیزات الکترونیکی (8.2٪)، سرباره سنگ معدن (7.1٪)، محصولات دخانی (3.4٪) و نوشیدنی‌های الکلی (3٪) بودند. این محصولات 83.7٪ از کل صادرات را تشکیل می‌دادند. لازم به ذکر است که در دوره مورد بررسی، صادرات محصولات شامل گروه سنگ‌ها و فلزات گرانبها بیش از ۲.۵ برابر افزایش یافته است.

محصولاتی که بیشترین سهم را در واردات ارمنستان داشتند، عمدتاً سنگ‌ها و فلزات قیمتی (44٪ از واردات) و تجهیزات الکترونیکی (9.5٪) بودند. سایر گروه‌های کالایی که سهم زیادی در واردات دارند شامل محصولات معدنی (6.4٪)، تجهیزات، راکتورهای هسته‌ای (6.3٪) و وسایل نقلیه (3.7٪) هستند. در طول دوره مورد بررسی، واردات محصولات موجود در گروه سنگ‌ها و فلزات قیمتی 3.2 برابر افزایش یافته است.

همانطور که مشاهده می‌شود، در سال ۲۰۲۴، بیشترین محصولات وارداتی و صادراتی از ارمنستان، سنگ‌های قیمتی و فلزات گرانبها بوده‌اند. علاوه بر این، افزایش شدیدی در واردات و صادرات این محصولات مشاهده شده است. همانطور که در بالا اشاره کردیم، این روند مربوط به محصولات الماس و طلا است که از روسیه وارد و متعاقباً به امارات متحده عربی صادر می‌شوند. روند مشابهی در مورد محصولات الکترونیکی نیز صدق می‌کند. بنابراین، تجهیزات الکترونیکی محصولی با دومین سهم بزرگ در صادرات و واردات بود. این همچنین نشان می‌دهد که این محصولات عمدتاً در ارمنستان تولید نمی‌شوند، بلکه به صورت صادرات مجدد صادر می‌شوند.

موارد ذکر شده نشان می‌دهد که افزایش قابل توجه مشاهده شده در تجارت خارجی ارمنستان در سال ۲۰۲۴ مصنوعی است. از آنجایی که فعالیت صادرات مجدد ارزش افزوده ایجاد نمی‌کند و فرصتی برای ادغام در زنجیره تولید ایجاد نمی‌کند، نمی‌تواند در درازمدت سود قابل توجهی برای اقتصاد کشور به ارمغان بیاورد.

نتیجه‌گیری

تحلیل مقایسه‌ای شاخص‌های تجارت خارجی آذربایجان، گرجستان و ارمنستان برای سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که روندهای توسعه متفاوتی در ساختارهای اقتصادی این کشورها وجود دارد. آذربایجان، به عنوان کشوری که به دلیل بخش نفت و گاز بیشترین حجم صادرات را در منطقه دارد، از نظر گردش مالی تجارت خارجی و تراز تجاری مثبت، از مزیت آشکاری برخوردار است. اگرچه این واقعیت که ۸۷.۲ درصد از صادرات شامل محصولات انرژی است، نشان می‌دهد که این بخش هنوز نیروی محرکه توسعه اقتصادی است، اما گسترش تدریجی بخش غیرنفتی و نقش فزاینده محصولات کشاورزی در صادرات نشان می‌دهد که پتانسیل قابل توجهی برای تنوع‌بخشی به ساختار اقتصادی وجود دارد.

موقعیت مطلوب‌تر آذربایجان در مقایسه با گرجستان و ارمنستان به دلیل ثبات اقتصادی، منابع گسترده انرژی و دسترسی به بازارهای خارجی است. اگرچه شاخص‌های تجارت خارجی گرجستان روند رشد را نشان می‌دهند، اما تراز تجاری منفی بالا و تولید داخلی محدود، وابستگی خارجی این کشور را افزایش می‌دهد. تسلط تجارت خودرو در هر دو بخش صادرات و واردات، نقش عملکردی این کشور را به عنوان یک مرکز لجستیک و ترانزیت تقویت می‌کند، اما نشان می‌دهد که حجم فعالیت‌های اقتصادی که در بخش واقعی ارزش ایجاد می‌کنند، محدود است. اگرچه ارمنستان در سال 2024 به رشد تجاری بالایی دست یافت، اما این رشد عمدتاً مبتنی بر صادرات مجدد فلزات گرانبها و محصولات الکترونیکی است که از نظر ثبات اقتصادی خطرات جدی به همراه دارد. چنین فعالیت‌هایی ارزش افزوده ایجاد نمی‌کنند و سود بلندمدتی برای اقتصاد کشور فراهم نمی‌کنند.

چالش اصلی پیش روی هر سه کشور در سال ۲۰۲۵، تنوع‌بخشی به ساختار اقتصادی و افزایش سهم محصولات با ارزش افزوده در صادرات خواهد بود. مهم‌ترین مسئله برای آذربایجان، نوسازی بخش غیرنفتی، توسعه بخش‌های صنعتی و فرآوری و تنوع‌بخشی به ساختار صادرات از نظر محصولات است. برای گرجستان، افزایش ظرفیت تولید داخلی و بهینه‌سازی تراز تجاری ضروری است و برای ارمنستان، جایگزینی رشد تجاری فعلی با مدل‌هایی مبتنی بر بنیان‌های اقتصادی پایدارتر و واقعی‌تر ضروری است. در کنار همه این موارد، برای کشورهای منطقه در سال جاری، تنوع‌بخشی به مشارکت‌های تجاری، تقویت قالب‌های همکاری اقتصادی منطقه‌ای و افزایش ادغام در زنجیره‌های ارزش بین‌المللی از اهمیت استراتژیک برخوردار خواهد بود.

منبع:مرکز تحقیقات قفقاز جنوبی از اندیشکده‌های جمهوری آذربایجان