چالش‌های موافقتنامه اروپا و مرکوسور برای کشاورزان رومانیایی

در سال ۲۰۲۵ کشاورزان رومانی با مجموعه‌ای پیچیده از چالش‌ها مواجه هستند که بر تولید، سودآوری و پایداری تأثیر می‌گذارد. این مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی، ناپایداری اقتصادی، ضعف‌های ساختاری و کمبود فناوری است که نیازمند اقدامات فوری در جهت تطبیق و حمایت می‌باشد. کشاورزان رومانیایی نگرانی‌های جدی خود را درباره توافقنامه تجاری اتحادیه اروپا و مرکوسور مطرح کرده‌اند. آن‌ها از دولت رومانی خواسته‌اند که این توافقنامه را به دلیل خطراتی که می‌تواند برای بخش کشاورزی ملی، امنیت غذایی و معیشت روستایی ایجاد کند، تأیید یا اجرا نکند.

 موافقنامه مرکوسور یک قرارداد تجارت آزاد بین اتحادیه اروپا و بلوک تجاری آمریکای جنوبی، شامل برزیل، آرژانتین، اروگوئه و پاراگوئه است. هدف آن کاهش تعرفه‌ها و افزایش جریان تجارت، به ویژه در محصولات کشاورزی است.

اتحادیه اروپا و چهار کشور مرکوسور – آرژانتین، برزیل، پاراگوئه و اروگوئه – در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۲۴ به یک توافق سیاسی برای یک توافق‌نامه همکاری پیشگامانه دست یافتند. اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری و سرمایه‌گذاری مرکوسور است. صادرات اتحادیه اروپا به مرکوسور در سال ۲۰۲۳ به مبلغ ۵۶ میلیارد یورو در کالا و در سال ۲۰۲۲ به مبلغ ۲۸ میلیارد یورو در خدمات بوده است.

اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در مرکوسور است و حجم سرمایه‌گذاری آن در سال ۲۰۲۱ به ۳۴۰ میلیارد یورو رسید. علیرغم این روابط گسترده، هم صادرکنندگان و هم سرمایه‌گذاران بالقوه با موانعی در بازارهای مرکوسور مواجه هستند. اهداف توافق‌نامه تجاری جدید اتحادیه اروپا و مرکوسور عبارتند از:

• افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری دوجانبه و کاهش موانع تجاری تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای، به ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط؛
• ایجاد قوانین پایدارتر و قابل پیش‌بینی‌تر برای تجارت و سرمایه‌گذاری از طریق قواعد بهتر و قوی‌تر، به عنوان مثال در حوزه حقوق مالکیت فکری (از جمله مشخصات جغرافیایی)، استانداردهای ایمنی غذایی، رقابت و شیوه‌های مطلوب نظارتی؛
• ترویج ارزش‌های مشترک مانند توسعه پایدار از طریق تقویت حقوق کارگران، مبارزه با تغییرات اقلیمی، افزایش حفاظت از محیط زیست، تشویق شرکت‌ها به رفتار مسئولانه و حفظ استانداردهای بالای ایمنی غذایی؛

این توافق‌نامه یک وضعیت برد-برد برای هر دو طرف اتحادیه اروپا و مرکوسور محسوب می‌شود و فرصت‌هایی برای رشد، اشتغال و توسعه پایدار در هر دو سوی ایجاد می‌کند.

نگرانی‌های کشاورزان رومانی (ادعاهای بخش کشاورزی)

• تهدید واردات ارزان:کشاورزان رومانی از ورود انبوه محصولات کشاورزی ارزان‌تر (مانند گوشت گاو و مرغ) از کشورهای مرکوسور نگرانند که ممکن است منجر به کاهش قیمت‌ها و از دست دادن سهم بازار تولیدکنندگان داخلی شود. این توافق واردات چشمگیری از محصولات کشاورزی مانند گوشت گاو، مرغ، شکر و غلات از کشورهای مرکوسور را مجاز می‌کند. این محصولات معمولاً با هزینه کمتری تولید شده و ممکن است بازار رومانی را اشباع کرده و قیمت محصولات داخلی را کاهش دهند؛
• خطر برای تولید کشاورزی محلی: رقابت افزایش یافته ممکن است منجر به کاهش تولید در رومانی شود. کشاورزان رومانی نگران از دست دادن سهم بازار به نفع تولیدکنندگان خارجی هستند که می‌تواند باعث کاهش درآمد و ضعف فعالیت‌های کشاورزی محلی شود؛
• عدم کافی بودن تدابیر حفاظتی:کشاورزان معتقدند که اقدامات حفاظتی و پیشنهادات جبران خسارت فعلی به اندازه کافی از کشاورزی رومانی محافظت نمی‌کند؛
• تفاوت در استانداردهای ایمنی غذایی و محیط زیستی: کشورهای مرکوسور مقررات متفاوتی نسبت به اتحادیه اروپا دارند، به ویژه در زمینه استفاده از سموم، رفاه حیوانات و حفاظت‌های زیست محیطی. کشاورزان رومانی نگران‌اند که واردات کالاهایی که استانداردهای اتحادیه اروپا را رعایت نمی‌کنند، رقابت ناعادلانه ایجاد کرده و خطرات بهداشتی به همراه دارد؛
• نگرانی‌های زیست محیط: گسترش صادرات کشاورزی مرکوسور به جنگل‌زدایی و تخریب محیط زیست در آمریکای جنوبی مرتبط است. ذی‌نفعان رومانیایی درباره تأثیرات زیست‌محیطی و پایداری چنین تجارت‌هایی نگرانند؛
• تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بر جوامع روستایی رومانی: این توافق ممکن است درآمد کشاورزان رومانی را کاهش دهد که منجر به مشکلات اقتصادی در مناطق روستایی و تهدید ادامه‌پذیری کشاورزی به عنوان معیشت شود. این امر می‌تواند باعث کاهش جمعیت روستایی و سقوط اجتماعی گردد؛
• نادیده گرفته شدن تدابیر حفاظتی کافی از سوی اتحادیه اروپا: حمایت‌های مالی و جبران خسارت ارائه شده برای کشاورزانی که از این توافق آسیب می‌بینند، توسط سازمان‌های کشاورزی رومانی ناکافی دانسته شده است؛
• چالش‌های نظارتی و بوروکراتیک: کشاورزان رومانی پیش از این با مقررات گسترده اتحادیه اروپا روبرو هستند و پیچیدگی‌های اضافی ناشی از توافقات تجاری، بار اداری و چالش‌های بیشتری برای کشاورزی کارآمد و سودآور ایجاد می‌کند.

در این راستا، کشاورزان اقداماتاتی را انجام داده اند؛ از جمله برگزاری اعتراضات و تظاهرات عمومی، درخواست از دولت رومانی و اتحادیه اروپا برای تعلیق یا بازنگری توافقنامه و هماهنگی با اتحادیه‌های کشاورزی در سراسر اروپا که مخالف این توافقند. در این خصوص موضع دولت بدین صورت بوده که برخی مقامات رومانی تردیدهایی ابراز کرده‌اند و در نظر دارند تا تصویب توافقنامه را برای حفاظت از منافع کشاورزی ملی به تعویق بیندازند و شرایط بهتر را درخواست کنند.

اقدام دولت رومانی

بنا بر اخبار منتشر شده در رسانه‌های رومانیایی، دولت های رومانی و فرانسه، به دلیل تأثیرات این توافق بر کشاورزان از کمیسیون اروپا درخواست تأخیر در اجرای توافقنامه مرکوسور را کرده‌اند. در این راستا، دو کشور بر امضای بیانیه مشترکی توافق کرده‌اند که به کمیسیون اروپا ارسال خواهد شد و این ابتکار با حمایت کشورهای عضو دیگری مانند ایتالیا، اتریش، لهستان و مجارستان نیز مواجه شده است.

رومانی پیشنهاد تمدید حداقل دو ساله اجرای توافقنامه مرکوسور را مطرح کرد تا کشورهای عضو فرصت کافی برای تحلیل دقیق تأثیرات بر رقابت‌پذیری کشاورزی اروپایی و امنیت غذایی داشته باشند. هم‌زمان، فرانسه پیشنهاد ارائه بیانیه مشترک مخالفت با شکل فعلی توافقنامه را داد که نگرانی‌های قانونی کشاورزان اروپایی را منعکس کند. در خصوص آینده سیاست کشاورزی مشترک، هر دو طرف خواستار حفظ سیاستی مستقل از سایر صندوق‌های اروپایی، با ساختاری شفاف و بودجه کافی برای پاسخگویی به نیازهای واقعی کشاورزان شدند. 

چالش‌های بخش کشاورزی رومانی در سال ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۵ کشاورزان رومانی با مجموعه‌ای پیچیده از چالش‌ها مواجه هستند که بر تولید، سودآوری و پایداری تاثیر می‌گذارد. این مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی، ناپایداری اقتصادی، ضعف‌های ساختاری و کمبود فناوری است که نیازمند اقدامات فوری در جهت تطبیق و حمایت می‌باشد. چالش‌های اصلی را می‌توان موارد ذیل برشمرد:

۱. تغییرات اقلیمی و شرایط جوی نامطمئن: کشاورزی رومانی با پدیده‌های آب و هوایی نامنظم مانند خشکسالی‌های شدید، یخبندان‌های دیررس و نوسانات دمایی روبروست. این شرایط محصول و سلامت دام‌ها را تهدید می‌کند و کشاورزان را ملزم به استفاده از روش‌هایی مانند آبیاری پیشرفته، بیمه محصولات و کشاورزی هوشمند اقلیمی می‌کند؛

۲.  ناپایداری اقتصادی و افزایش هزینه‌ها: نوسانات قیمت‌های جهانی کالاها، تنش‌های ژئوپلیتیکی و تورم بالاتر، هزینه خرید کود، سوخت، بذر و نیروی کار را افزایش داده است. حذف معافیت‌های مالیاتی در بخش کشاورزی، هزینه نیروی کار را افزایش داده و حاشیه سود را تحت فشار قرار می‌دهد و برخی کشاورزان را به کاهش هزینه‌های ضروری مجبور می‌کند؛

۳. پیری نیروی کار و بهره‌وری پایین: نیروی کار کشاورزی رومانی یکی از پیرترین‌ها در اتحادیه اروپا است؛ حدود ۴۴ درصد کشاورزان بالای ۶۵ سال دارند. این وضعیت همراه با کمبود دیجیتالی شدن و فناوری‌های قدیمی، بهره‌وری و ظرفیت نوآوری را محدود می‌کند؛ به‌ویژه در میان تعداد زیاد مزارع کوچک زیر پنج هکتار؛

۴. کمبود حمایت مالی و فناوری: اگرچه کمک‌های اتحادیه اروپا وجود دارد، نزدیک به ۷۰ درصد از این منابع به سرمایه‌گذاری‌های مولد نمی‌رسد. کشاورزان کوچک و متوسط برای دسترسی به منابع مالی، ابزارهای دیجیتال و تجهیزات مدرن با مشکل مواجه هستند؛

۵. ضعف‌های ساختاری و جایگاه بازار: بسیاری از مزارع رومانی در زنجیره‌های بازاریابی و فرآوری ادغام نیستند. به‌عنوان مثال، تولیدکنندگان لبنیات عمدتاً شیر خام را با قیمت پایین می‌فروشند و ظرفیت فرآوری ندارند که باعث سودآوری پایین و آسیب‌پذیری در برابر نوسانات بازار می‌شود.

۶. فشارهای زیست‌محیطی و پایداری: فرسایش خاک، کمبود آب و الزامات سختگیرانه اتحادیه اروپا در زمینه کیفیت و پایداری، ضرورت نوسازی را افزایش داده است. کشاورزان رومانی باید برای ماندگاری بلندمدت و تطابق با مقررات زیست محیطی، روش‌های پایدار را اتخاذ کنند.

 البته در کنار چالش های موجود، فرصت‌ها و اقدامات مورد نیاز نیز مطرح هستند. استفاده از فناوری‌های کشاورزی دقیق مانند پهپادها، حسگرها و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی مصرف منابع و افزایش عملکرد، یکی از این موارد است. اصلاحات ساختاری دولت شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبیاری و برنامه‌های بیمه کشاورزی ضروری به نظر می رسد. ترویج مدل‌های تعاونی و تسهیل دسترسی به بازارها، منابع مالی و آموزش برای توانمندسازی کشاورزان کوچک نیز از برنامه‌های پیشنهادی بوده است. کاشت محصولات مقاوم به اقلیم و کشاورزی کربن‌گیر به عنوان راهکارهای پایداری و ایجاد درآمد جدید به همراه همکاری بخش دولتی و خصوصی برای رفع کمبودهای مالی و فناوری نیز از پیشنهادات کارشناسان در این حوزه بوده است.

 

 

منابع

 Greenpeace EU, "Want to do something good for farmers? Stop the EU-Mercosur trade deal" (2025)
https://business-review.eu/br-exclusive/industries-to-watch-2025/br-interview-boualem-saidi-bayer-romanian-farmers-have-the-potential-to-play-a-crucial-role-in-carbon-farming-279020

 Romania-Insider, "Romania objects to EU-Mercosur free trade agreement" (March 2025)
 Euronews, "EU-Mercosur trade deal: Winners and losers in Europe" (Nov 2024)
 Agerpres, "Romanian farmers voice support for protests over unfair EU agricultural policies" (Feb 2025)
 Actmedia, "Romania opposes free trade agreement with Mercosur countries" (Mar 2025)
 European Newsroom, "EU torn over Mercosur trade deal as negotiations enter final stretch" (Nov 2024)

 

[1] AGRIFISH