فرصت‌های بخش سلامت جمهوری آفریقای مرکزی

بخش سلامت در جمهوری آفریقای مرکزی با وجود چالش‌های ساختاری جدی، به‌عنوان یکی از اولویت‌های دولت این کشور معرفی شده و در حال تجربه یک تحول استراتژیک است. افزایش سهم سلامت در بودجه ملی به ۱۵ درصد، تمرکز بر سلامت مادر و کودک، و جذب منابع مالی بین‌المللی، فضای مثبتی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ایجاد کرده است.

سلامت عمومی، یکی از ارکان توسعه پایدار و شاخص‌های اساسی رفاه اجتماعی در هر کشوری است. در جمهوری آفریقای مرکزی، اگرچه نظام سلامت با ضعف‌های ساختاری، کمبود منابع و چالش‌های امنیتی مواجه است، اما تلاش‌های اخیر دولت برای افزایش بودجه سلامت و جذب سرمایه‌گذاری بین‌المللی، نشان از عزم این کشور برای بهبود شرایط دارد. در چنین بستری، سرمایه‌گذاران می‌توانند با شناسایی دقیق حوزه‌های نیازمند مداخله، مشارکت فعال در بازسازی و ارتقاء نظام سلامت این کشور داشته باشند. این گزارش با نگاهی تحلیلی، به شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش سلامت جمهوری آفریقای مرکزی پرداخته و مسیرهایی برای ورود به این بازار نوظهور و پرپتانسیل پیشنهاد می‌دهد.

وضعیت فعلی و زمینه اقتصادی-اجتماعی

جمهوری آفریقای مرکزی با نظام سلامت شکننده‌ای مواجه است، اما مقامات آن این بخش را به‌عنوان اولویت راهبردی در دستور کار خود قرار داده‌اند؛ به نحوی که دولت متعهد شده که سهم سلامت را از ۹.۷ درصد به ۱۵ درصد بودجه ملی افزایش دهد که ۳۰ درصد از این بودجه به‌طور خاص به سلامت مادران و کودکان اختصاص یافته است. با این حال، چالش‌های اساسی همچنان پابرجاست؛ برای نمونه تنها ۴۴ درصد از زایمان‌ها توسط پرسنل متخصص مراقبت می‌شود (هدف، ۸۵ درصد است) و کمتر از ۵۰ درصد مراکز درمانی، خدمات اورژانس زایمانی ارائه می‌دهند. با این اوصاف، کمک‌های مالی نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل و بانک توسعه آفریقا (BAD) برای جبران کمبودها حیاتی است.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در زیر‌بخش‌های سلامت

الف) زیرساخت‌ها و خدمات درمانی

ساخت و بازسازی مراکز درمانی: نیاز به تأسیس حداقل ۵۰۰ مرکز سلامت روستایی با محوریت تنظیم خانواده و نوسازی مراکز موجود وجود دارد. پروژه‌های مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) به‌ویژه در ساخت کلینیک‌های ماژولار و مراکز تخصصی سلامت مادران، مشوق‌های ویژه‌ای دارند.

آموزش نیروی انسانی: کمبود شدید پزشک، پرستار و ماما وجود دارد. سرمایه‌گذاری در تأسیس مدارس علوم پزشکی یا برنامه‌های آموزشی معتبر با حمایت بالقوه بانک توسعه آفریقا (BAD) بسیار سودمند است.

ب) زنجیره تأمین دارو

تولید داخلی داروهای ضروری: بیش از ۹۰ درصد داروها وارداتی است. تأسیس واحدهای تولید داروهای ژنریک یا کیت‌های اورژانس زایمانی (با هدف پوشش ۸۵ درصد برای داروهای پیشگیری از بارداری و ۹۰ درصد برای واکسیناسیون) ضروری است.

پلتفرم‌های لجستیکی مدرن: توسعه راه‌حل‌های فناورانه برای مدیریت موجودی و توزیع دارو در مناطق دورافتاده با الگوگیری از مدل‌هایی مانند شرکت Novo Nordisk در کشورهای کم‌درآمد امکان‌پذیر است.

پ) فناوری‌های پزشکی و سلامت دیجیتال

پزشکی از راه دور و ابزارهای تشخیصی قابل‌حمل: به‌کارگیری ابزارهای پوشیدنی مانند سنسورهای Dexcom برای نظارت بر دیابت یا بیماری‌های مزمن در مناطق دورافتاده.

سامانه‌های اطلاعات سلامت: پیاده‌سازی نرم‌افزارهای دیجیتال برای رصد بیماری‌ها و مدیریت پرونده‌های پزشکی، با حمایت مالی اتحادیه اروپا از طریق برنامهHERA 

ت) سلامت اجتماعی و پیشگیرانه

مراکز واکسیناسیون یکپارچه: به هدف دستیابی به ۹۰ درصد پوشش واکسیناسیون، با ادغام خدمات درمانی مرتبط با HIV در کودکان.

برنامه‌های تغذیه و کشاورزی آموزشی: با توجه به رابطه مستقیم میان ناامنی غذایی و سلامت عمومی، به‌ویژه در مناطق درگیر با تنش‌های دام‌داری، سرمایه‌گذاری در مزارع آموزشی و واحدهای تولید غذاهای درمانی پیشنهاد می‌شود.

مکانیسم‌های تأمین مالی و بازیگران کلیدی

الف) منابع تأمین مالی

نهادهای چندجانبه: بانک توسعه آفریقا (BAD) از طریق خطوط اعتباری با شرایط ترجیحی، پروژه‌های سلامت را تأمین مالی می‌کند.

شبکه‌های سرمایه‌گذاری تخصصی: پلتفرم‌هایی مانند AFSIC سرمایه‌گذاران را با فرصت‌های مشخص در جمهوری آفریقای مرکزی، از جمله در حوزه سلامت، متصل می‌کنند.

ب) همکاری‌های ساختاری

همکاری شمال-جنوب: بهره‌برداری از الگوهای موفق مانند GIZ یا Global Health Advocates برای انتقال فناوری و کمک فنی.

ائتلاف با شرکت‌های بزرگ دارویی: شرکت‌هایی چون Roche و Novo Nordisk علاقه‌مند به گسترش بازار خود در کشورهای نوظهور با مشارکت در برنامه‌های دسترسی به دارو هستند.

جدول: زیر‌بخش‌های جذاب و بازگشت سرمایه (ROI)

 ریسک‌ها و راهبردهای کاهش آن‌ها

بی‌ثباتی امنیتی: تمرکز بر مناطق پایدار (نظیر بانگی یا مناطق تحت کنترل دولت) و استفاده از بیمه‌های ریسک سیاسی نظیر خدمات سازمان MIGA.

ضعف نظام مقرراتی: بهره‌گیری از چارچوب‌های حقوقی سازمان ملل یا اتحادیه آفریقا برای حفظ امنیت قراردادها.

کمبود نیروی انسانی متخصص: تعبیه مؤلفه‌های آموزشی در پروژه‌ها با تأمین مالی از منابعی چون EU Health Fund

مطالعات موردی و الگوهای موفق

کلینیک‌های ماژولار در چاد: تأسیس مراکز درمانی پیش‌ساخته مجهز به انرژی خورشیدی و امکانات پزشکی از راه دور، با پشتیبانی BAD قابل الگوبرداری برای  جمهوری آفریقای مرکزی

شبکه توزیع دارو در رواندا (Last Mile) :استفاده از پهپادها برای ارسال دارو به مناطق محروم – قابل تطبیق در جمهوری آفریقای مرکزی با پشتیبانی آژانس فضایی اروپا (SatCen).

جدول: بازیگران کلیدی برای مشارکت در جمهوری آفریقای مرکزی

جمع‌بندی

بخش سلامت در جمهوری آفریقای مرکزی، با وجود چالش‌های آشکار، فرصتی مغفول‌مانده برای سرمایه‌گذاری پایدار و تأثیرگذار به شمار می‌رود. سه محور کلیدی این فرصت عبارتند از:

تعهد سیاسی در افزایش بودجه سلامت

فناوری‌های نوین و کم‌هزینه قابل تطبیق با بسترهای محلی

منابع مالی در دسترس از طریق نهادهای بین‌المللی

سرمایه‌گذاران می‌توانند با اتخاذ رویکردی ترکیبی از سودآوری و تأثیر اجتماعی، حوزه‌هایی چون سلامت دیجیتال (با بازگشت سریع سرمایه) را با پروژه‌های زیرساختی (با پشتیبانی مالی بین‌المللی) تلفیق کرده و بر شراکت‌های محلی قوی و هماهنگی با سیاست‌های ملی سلامت تمرکز نمایند.

منابع:

https://www.investmentmonitor.ai/features/an-investors-guide-to-central-africa/?cf-view

https://mesamalaria.org/wp-content/uploads/2025/04/Addressing-Health-Financing-Challenges-in-Africa-Through-Domestic-Resource-Mobilization-and-Innovative-Financing-Mechanisms_7-April-2025.pdf

https://www.theglobalfund.org/en/government/profiles/central-african-republic/

https://extranet.who.int/uhcpartnershiplivemonitoring/system/files/doc_attachments/CAR_Rapport_de_l%27AMTS_de_la_RCA-Sept_2024.pdf

https://humanitarianaction.info/document/besoins-humanitaires-et-plan-de-reponse-rca-2025/article/311-sante