بخش دامپروری در جمهوری آفریقای مرکزی

دامپروری حدود ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جمهوری آفریقای مرکزی را تشکیل می‌دهد، با این حال، موانعی نظیر کمبود زیرساخت‌ها، بیماری‌های دامی و تغییرات اقلیمی از جمله چالش‌های مهم این صنعت محسوب می‌شوند.

بخش دامپروری در جمهوری آفریقای مرکزی از اهمیت بالایی برای اقتصاد محلی و امنیت غذایی برخوردار است. این کشور با جمعیت روستایی بالا و نیازهای تغذیه‌ای در حال رشد، بستری مساعد برای توسعه پایدار در زمینه تولید گوشت و لبنیات فراهم آورده است.

فرصت‌های اصلی در بخش دامپروری جمهوری آفریقای مرکزی

ظرفیت مراتع طبیعی: وجود مناطق وسیع ساوان و مراتع مرطوب و امکان پشتیبانی از دامداری گسترده و طبیعی بدون نیاز به تغذیه صنعتی.

جمعیت دامی قابل‌توجه: وجود حدود ۱۵ میلیون رأس گاو در این کشور (عمده دام‌ها در اختیار قوم «فولانی مبورورو» که ۹۵ درصد دام‌ها را در اختیار دارند).

افزایش تقاضا برای گوشت و لبنیات» به دلیل رشد جمعیت شهری و تغییر الگوهای تغذیه و مصرف فزاینده گوشت و شیر به‌ویژه در مناطق شهری.

مشارکت و نقش کلیدی زنان: حدود ۷۸ درصد نیروی کار بخش کشاورزی و دامپروری جمهوری آفریقای مرکزی را زنان تشکیل می‌دهند. توانمندسازی زنان می‌تواند به افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی کمک کند.

پتانسیل اصلاحات و سرمایه‌گذاری: نیاز به بهبود زیرساخت‌ها و اصلاح قوانین مالی و تجاری و حمایت بانک جهانی از اصلاحات ساختاری و ارائه تسهیلات مالی از جمله دیگر فرصت‌های این بخش است.

چالش‌های موجود در صنعت دامپروری جمهوری آفریقای مرکزی

زیرساخت‌های ناکافی: از جمله کمبود راه‌های دسترسی مناسب به بازارها و نبود امکانات ذخیره‌سازی و فرآوری محصولات دامی.

بیماری‌های دامی و سلامت حیوانات: شیوع بیماری‌هایی مانند تریپانوزومیاز و کمبود دامپزشک و خدمات درمانی دام.

تأثیر تغییرات اقلیمی: منجر به کاهش کیفیت و دسترسی به مراتع و وابستگی به الگوهای بارندگی و خطر خشکسالی شده است.

نژادهای اصلی گاو در جمهوری آفریقای مرکزی

گاو انداما (N'Dama): مقاوم در برابر تریپانوزومیاز (بیماری منتقل‌شونده توسط مگس تسه‌تسه) و مناسب برای مناطق گرمسیری با بیماری بالا.

نژادهای مقاوم به بیماری (Trypanotolerant): شامل نژادهای با مقاومت بالا مانند بائوله (Baoulé)، لاگون (Lagune)، داهومه (Dahoméen) و موتورو (Muturu) می‌باشد.

زِبوها (Zebu - Bos indicus) : گاوهای کوهان‌دار مورد استفاده عمدتاً توسط دامداران کوچ‌نشین مانند بورورو و دارای عملکرد بالا در وزن‌گیری و تولید گوشت.

مقایسه میان نژادها

ساختار بازار و بازیگران فعال

دامپروری سنتی: غالباً توسط دامداران کوچ‌نشین مانند بورورو و بدون استفاده از تکنولوژی نوین انجام می‌شود.

تعاونی‌های محلی: باعث بهبود دسترسی به بازار و افزایش قدرت چانه‌زنی و فعالیت در فرآوری گوشت و لبنیات می‌شود.

پروژه‌های بین‌المللی و سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO): در حوزه آموزش سلامت دام و بهره‌وری مراتع و حمایت از زنجیره ارزش محلی فعالیت دارند.

واحدهای فرآوری کوچک‌مقیاس: در تولید محصولات گوشتی و لبنی محلی فعالیت می‌کنند و امکان ارتقاء با سرمایه‌گذاری خارجی را دارد.

بازیگران بین المللی در صنعت دامپروری جمهوری آفریقای مرکزی

همکاری با روسیه: در چارچوب گسترش روابط دوجانبه و تلاش برای تقویت زیرساخت‌های دامپزشکی و بهبود شرایط دامداری، یک هیئت عالی‌رتبه از جمهوری آفریقای مرکزی به ریاست وزیر دامداری و بهداشت دامی، در تاریخ ۲۲ مه ۲۰۲۵ در شهر مسکو با طرف‌های روسی مذاکره و طرفین بر لزوم گسترش همکاری‌های فنی و تخصصی در زمینه دامداری و سلامت حیوانات تأکید کردند.محورهای اصلی مذاکرات عبارت بودند از: تأمین دارو و واکسن‌های دامپزشکی روسی برای آفریقای مرکزی، بازدید هیئت آفریقای مرکزی از مراکز علمی روسیه، ایجاد کشتارگاه مدرن در آفریقای مرکزی، بازدید از مراکز پرورش دام در روسیه، آموزش آنلاین رایگان متخصصان آفریقای مرکزی و افزایش حجم و تنوع تبادلات دارویی و ایجاد شراکت پایدار بلندمدت در این حوزه .

همچنین در ژانویه ۲۰۲۵، جمهوری آفریقای مرکزی و روسیه یادداشت تفاهمی در زمینه کشاورزی امضا کردند که بر تقویت همکاری‌های تجاری، اقتصادی و علمی-فنی تمرکز دارد. این توافق شامل همکاری در زمینه‌های تحقیقاتی، اصلاح نژاد، تولید بذر و آموزش دانشجویان آفریقای مرکزی در دانشگاه‌های کشاورزی روسیه است. در نوامبر ۲۰۲۴ نیز، کارشناسان وزارت‌های کشاورزی دو کشور درباره همکاری در تولید بذر، تأمین کود و ایجاد اولین مزرعه آزمایشی گندم در جمهوری آفریقای مرکزی گفتگو کردند .

همکاری با سازمان‌های بین‌المللی: سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) با همکاری وزارت محیط زیست و توسعه پایدار جمهوری آفریقای مرکزی، پروژه‌ای برای کاهش انتشار متان در بخش دامپروری اجرا می‌کند. این پروژه با هدف ارزیابی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ارائه راهکارهای پایدار برای دامپروری طراحی شده است .

در مجموع می‌توان گفت جمهوری آفریقای مرکزی با وجود چالش‌ها، از پتانسیل بالایی برای توسعه پایدار در بخش دامپروری برخوردار است و می‌تواند دروازه‌ای به بازار آفریقای مرکزی باشد. با تمرکز بر انتقال دانش، تجهیزات و سرمایه‌گذاری مشترک، زمینه‌های متعددی برای همکاری اقتصادی با سایر کشورها از جمله کشورمان فراهم است. توجه به فرهنگ محلی، تقویت ظرفیت انسانی و ایجاد زیرساخت‌های مشترک می‌تواند مسیر موفقیت دوطرفه را هموار سازد. با توجه به افزایش جمعیت، تحولات اقلیمی و رشد بازارهای شهری در جمهوری آفریقای مرکزی، پیش‌بینی می‌شود که در پنج تا ده سال آینده، دامپروری صنعتی و پایدار با تقاضای بالاتری مواجه شود. این روند، فرصتی مغتنم برای حضور بازیگران جدید در این بازار نوظهور خواهد بود.

منابع

L'élevage des bovins en République Centrafricaine (ex Oubangui-Chari) - Persée

L'industrie et le commerce en République Centrafricaine - Persée

Renforcer la participation des petites entreprises centrafricaines aux chaînes de valeur régionales | Nations Unies Commission économique pour l'Afrique

GRAIN | Les grandes entreprises du secteur de la viande et des produits laitiers réchauffent la planète

Top 10 des entreprises productrices de viande - uFoodin

(PDF) La race NDama dans le cheptel bovin du Sénégal

Les bovins trypanotolérants, leur élevage en R.C.A

Integrating crops and livestock in West Africa

Les opportunités | Ambassade de la République Centrafricaine en France

La République centrafricaine peut sortir des millions d'habitants de la pauvreté en modernisant son secteur agricole

Les contraintes au développement de l'élevage bovin en savane humide: L'exemple des Peuls Mbororos en République centrafricaine