اثرات تغییرات اقلیمی بر وضعیت آبی مجارستان

مجارستان در سال‌های اخیر همچون بسیاری از کشورها با بحران کم‌آبی بی‌سابقه‌ای مواجه شده که تأثیرات عمیقی بر منابع آبی، حمل‌ونقل، کشاورزی، اقتصاد و اکوسیستم‌های طبیعی این کشور و حتی منطقه وسیع‌تری از اروپا گذاشته است. رودخانه دانوب، دومین رودخانه بلند اروپا و شریان حیاتی حمل‌ونقل و کشاورزی مجارستان، با کاهش بی‌سابقه سطح آب مواجه شده است.

 این کاهش باعث شده کشتی‌های باری نتوانند با ظرفیت کامل بارگیری کنند و هزینه‌های حمل‌ونقل تا ۱۰۰ درصد افزایش یابد. همچنین دریاچه‌های مهمی مانند بالاتون و تیسا به شدت در معرض کم‌آبی و کاهش کیفیت آب قرار دارند که تهدیدی جدی برای اکوسیستم و گردشگری محسوب می‌شوند. این وضعیت بر اقتصاد و زندگی مردم تأثیر منفی گذاشته و بدون مدیریت مؤثر و برنامه‌ریزی بلندمدت، پیامدهای آن حتی می‌تواند شدیدتر شود.

 

وضعیت رودخانه دانوب در مجارستان

سطح آب رودخانه دانوب در مجارستان به طور غیرمعمولی پایین آمده است که باعث اختلال در حمل‌ونقل دریایی، کشاورزی و اکوسیستم‌های محلی در طول این رودخانه شده است. دانوب دومین رودخانه بلند اروپا است و نقش مهمی در حمل‌ونقل این قاره دارد. این وضعیت در پی موج گرمای زودهنگامی رخ داده که دمای هوا در بوداپست به ۳۵ درجه سانتی‌گراد (۹۵ درجه فارنهایت) رسیده است.

به دلیل کاهش سطح آب، کشتی‌های باری مجبورند بیش از نیمی از بار خود را جا بگذارند و تنها با ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت خود فعالیت کنند. این امر باعث افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل تا ۱۰۰ درصد می‌شود، زیرا هزینه اضافی برای کشتی‌هایی که نمی‌توانند کاملاً بارگیری شوند، اعمال می‌شود. این سطح پایین آب معمولاً در ماه اوت رخ می‌دهد، اما امسال زودتر و در اوایل ژوئیه مشاهده شده است. انتظار می‌رود بارندگی در حوضه رودخانه دانوب در هفته آینده باعث افزایش اندک سطح آب و بهبود شرایط حمل‌ونقل شود. مؤسسه هواشناسی مجارستان (HungaroMet) گزارش داده که بارش ماه ژوئن تنها ۱۷ درصد از میانگین معمول بوده و این خشک‌ترین ژوئن از سال ۱۹۰۱ تاکنون است.

این وضعیت تنها در دانوب محدود نیست؛ رودخانه‌های دیگر اروپا مانند ویستولا در لهستان و راین در آلمان نیز با سطوح آب پایین بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند که مشکلات مشابهی ایجاد کرده‌اند. کاهش سطح آب همچنین شرایط ناوبری را خطرناک کرده است، به طوری که مسیرهای آبی باریک‌تر شده و موانع جدیدی در رودخانه ظاهر شده‌اند که عبور کشتی‌ها و قایق‌ها را دشوار و پرخطر می‌کند. بنابراین، موج گرمای زودهنگام و خشکسالی شدید باعث کاهش بی‌سابقه سطح آب در دانوب و سایر رودخانه‌های اروپایی شده و این امر تأثیرات گسترده‌ای بر حمل‌ونقل، اقتصاد و محیط زیست منطقه گذاشته است

 

وضعیت دریاچه‌ها:

دریاچه تیسا:

دشت بزرگ مجارستان که برای کشاورزی کشور حیاتی است، در ماه ژوئن تقریباً هیچ بارندگی‌ای نداشته و خاک به شدت خشک شده است. این امر تولید محصولات کشاورزی را تهدید می‌کند و نیاز به آب آبیاری را افزایش داده است. جریان آب در رودخانه‌های مجارستان، به ویژه تیسا، به طور چشمگیری کاهش یافته و تبخیر ناشی از موج‌های گرمایی اخیر این مشکل را تشدید کرده است. بخشی از آب شرب شهر سُلونک نیز از این دریاچه تأمین می‌شود و کاهش سطح آب می‌تواند تأمین آب را مختل کند.

هرچند دریاچه تیسا به عنوان مقصد گردشگری توسعه یافته، اما کارکرد اصلی آن تأمین آب برای آبیاری کشاورزی است و در سال‌های خشک، گردشگری به حاشیه می‌رود. مسئولان هشدار داده‌اند که اگر شرایط آب‌وهوایی بهبود نیابد، باید از ذخایر آب دریاچه برای تأمین نیازها استفاده شود که این امر باعث افت تدریجی سطح آب خواهد شد.

دریاچه بالاتون:

در ۱۵۰ سال گذشته، دمای دریاچه بالاتون ۲.۲ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته که بیشتر این افزایش در ۳۰ سال اخیر رخ داده است. این تغییر دما تأثیرات منفی بر اکوسیستم دریاچه دارد. سطح آب دریاچه بالاتون نسبت به سال گذشته به طور قابل توجهی پایین‌تر است و پیش‌بینی می‌شود در تابستان به زیر ۷۰ سانتی‌متر برسد. تبخیر بالا و بارندگی کم، این مشکل را تشدید می‌کند. همچنین افزایش سطح جلبک‌ها و کاهش پوشش نیزارها، که بخشی از آن به دلیل دخالت‌های انسانی و تنظیم سطح آب است، می‌تواند کیفیت آب را کاهش دهد و اکوسیستم را آسیب‌پذیر کند.

از سوی دیگر ورود میکروپلاستیک‌ها، بقایای دارویی و سایر آلاینده‌ها به دریاچه بالاتون، سلامت آب و حیات وحش را تهدید می‌کند و می‌تواند باعث مرگ و میر ماهیان و سایر آبزیان شود. با ادامه روند فعلی، بالاتون ممکن است به دریاچه‌ای شبیه به نمونه‌های مدیترانه‌ای تبدیل شود که شکوفایی جلبکی و کاهش کیفیت آب در آن متداول است و این موضوع نه تنها گردشگری بلکه کل اکوسیستم را تهدید می‌کند.

 

تبعات و پیامدهای کم‌آبی در مجارستان

افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و تجارت: کاهش ظرفیت حمل‌ونقل رودخانه‌ای باعث افزایش هزینه‌ها و تأخیر در تجارت شده است که بر قیمت کالاها و تورم اقتصادی تأثیرگذار است.

اختلال در زنجیره تأمین و تولید انرژی: کاهش آب، حمل مواد اولیه مانند زغال‌سنگ و غلات را محدود کرده و تولید انرژی را تحت تأثیر قرار داده است.

آسیب به کشاورزی: کاهش منابع آبی برای آبیاری، تهدیدی جدی برای کشاورزی و امنیت غذایی منطقه است.

کاهش رشد اقتصادی: اختلال در حمل‌ونقل و کشاورزی می‌تواند رشد اقتصادی کشورها را کاهش دهد.

آسیب به اکوسیستم‌ها: کاهش آب و افزایش دما باعث آسیب به زیست‌بوم‌های رودخانه‌ای و دریاچه‌ای شده و خطر انقراض برخی گونه‌ها را افزایش داده است.

 

راهکارها و چشم‌انداز آینده

مدیریت بهینه منابع آب: کارشناسان بر ضرورت مدیریت صحیح منابع آب و اجرای طرح‌های احیای منابع طبیعی تأکید دارند.

سرمایه‌گذاری در تحقیقات: نیاز به افزایش بودجه و تیم‌های پژوهشی برای درک بهتر مشکلات و تدوین برنامه‌های محلی مقابله با خشکسالی وجود دارد.

توجه به تغییرات اقلیمی: تغییرات اقلیمی و افزایش دما از عوامل اصلی بحران کم‌آبی هستند که بدون اقدامات فوری، خطر خشک شدن کامل یا تغییر ماهیت منابع آبی مجارستان جدی است.

انتظار بارش‌های جبرانی: بارش‌های پیش‌بینی شده در هفته‌های آینده ممکن است به بهبود نسبی وضعیت کمک کند، اما بحران همچنان ادامه دارد.

 

نتیجه‌گیری

کمبود آب در مجارستان و رودخانه دانوب، همراه با موج گرمای زودهنگام و خشکسالی شدید، بحران زیست‌محیطی و اقتصادی گسترده‌ای ایجاد کرده است که نیازمند توجه فوری، مدیریت جامع و همکاری منطقه‌ای برای حفظ منابع آبی حیاتی و اکوسیستم‌های وابسته است.