صنعت داروسازی پاکستان

صنعت داروسازی پاکستان اساساً بر فرمولاسیون دارو متمرکز است و در واقع محصولات دارویی در یک صنعت فرمولاسیون، عمدتاً شامل قرص، مایعات و شربت‌ها، تزریق‌ها، کپسول‌ها، تنتورها و پمادها می‌شود.

زنجیره ارزش بخش داروسازی پاکستان به شرح زیر است:

الف - واردات مواد اولیه   ب - ترکیب و تهیه دارو و بسته بندی  ج -  توزیع   د - فروش در بازار

 تنها تعداد کمی‌تولیدکننده ماده مؤثر داروهای فله‌ای وجود دارد و این کشور عمدتاً برای نیازهای فرمولاسیون خود به واردات داروهای فله‌ای وابسته است که منجر به کمبود مکرر دارو می‌شود. تقریباً تمام مواد اولیه مورد استفاده در ساخت دارو از خارج از کشور تهیه می‌شود. بازار تحت سیطره داروهای تولید داخل، عمدتاً تولیدکنندگان داروهای ژنریک، است که تقریباً 70درصد از نیازهای کشور را تأمین می‌کنند. 30 درصد باقی مانده توسط تولید محلی شرکت‌های چندملیتی (MNC) و واردات تأمین می‌شود. فروش داخلی دارو در سال‌های 2019الی 2023، تا 15.3 درصد رشد داشته است که این رقم سالانه افزایش یافته و از شرکت‌های چندملیتی (MNC) که رشد جهانی 9.34 درصدی با نرخ رشد مرکب سالانه داشته‌اند، پیشی گرفته است. رشد شرکت‌های محلی بیشتر بوده است، زیرا بازار اساساً یک بازار ژنریک کم‌هزینه است. در حال حاضر پاکستان بیش از 800 واحد فرمولاسیون دارویی دارد، از جمله واحدهایی که توسط 25شرکت چندملیتی حاضر در کشور اداره می‌شوند. تا ژوئن 2023، ارزش بخش داروسازی پاکستان 748میلیارد روپیه (2,658,137,680 دلار آمریکا) تخمین زده شده است که 70درصد از نیاز داخلی بازار توسط تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان محلی تأمین می‌شود. انتظار می‌رود بازار داروسازی در پاکستان تا سال 2025 به نزدیک به یک تریلیون روپیه ( 3,553,660,000 دلار ) برسد که ناشی از افزایش تولید محلی و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی است.

میلیون دلار	بازار داروی پاکستان
2023	2022	2021	2020	2019	سال میلادی
2,658	2,327	1,989	1,675	1,503	کل بازار
1,942	1,679	1,409	1,174	1,052	بازار داخلی
716	648	580	501	450	شرکت های چند ملیتی

ساختار بازار صنعت داروسازی پاکستان نیز نامتوازن است - 10 شرکت برتر حدود 47٪ و 25 شرکت برتر 72٪ از سهم بازار را در اختیار دارند . 50 شرکت برتر تقریباً 90٪ از سهم بازار را در اختیار دارند. این امر باعث می‌شود بیش از 750 شرکت کوچک و متوسط برای 10٪ باقی مانده بازار رقابت کنند. چنین سهم بازار بسیار نامتوازنی، پیامدهایی برای سطح کیفیت و فناوری در این بخش و همچنین پایداری شرکت‌های کوچک و متوسط که مجبور به فعالیت با حاشیه سود نسبتاً کم هستند، دارد.

ده شرکت دارویی برتر در پاکستان – ژوئن 2023
ردیف	نام شرکت	ملی/ چند ملیتی
1	Getz Pharmaceutical	ملی
2	GlaxoSmithKline	چند ملیتی
3	Sami	ملی
4	Abbott Laboratories	چند ملیتی
5	The Searle Company	ملی
6	Martin Dow Limited	ملی
7	Hilton Pharmaceutical	ملی
8	High-Q International	ملی
9	OBS	ملی
10	Bosch Pharma	چند ملیتی

 

به همین ترتیب، سهم بازار شرکت‌های داروسازی، سهم برندها نیز بسیار نامتوازن است.

تلاش‌های بازاریابی و کانال‌های تحویل، نقش حیاتی در رشد یک شرکت داروسازی ایفا می‌کنند. در پاکستان، داروخانه‌های خرده‌فروشی سهم عمده‌ای در سیستم تحویل دارو دارند و پس از آن، فروش عمده و فروش مستقیم به پزشکان به شرح زیر است:

 

سهم کانالهای گوناگون فروش در بازار پاکستان
داروخانه‌ها	61%
عمده فروش ها	16%
پزشکان	10%
داروخانه‌های بیمارستان‌های خصوصی	7%
دارو فروش های جنب بیمارستان‌ها	3%
داروخانه‌های زنجیره ای	3%
داروخانه‌های الکترونیکی	رقم ناچیز

 

اگرچه پاکستان توانسته است به تدریج خود را به عنوان یک بستر تولید دارو تثبیت کند، اما این کشور همچنان بازیگر کوچکی در تجارت بین‌المللی است. دارو در سال 2022 با رتبه صادرات جهانی 62، هفدهمین بخش بزرگ صادراتی پاکستان بود. در سطح جهانی، این بخش شاهد رشد 9.34 درصدی نرخ رشد مرکب سالانه در سال‌های 2019 تا 2022 بود، در حالی که صادرات پاکستان در طول این سال‌ها به طور پیوسته با نرخ رشد مرکب سالانه 12 درصد افزایش یافته و در سال مالی 2023 به 328 میلیون دلار آمریکا رسیده است.

الزامات سختگیرانه نظارتی برای کالاهای دارویی قابل صادرات نیز عملکرد این صنعت را در پاکستان شکل داده است. بنابراین، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و بهبود فرآیندهای تولید با استانداردهای جهانی، عامل مهمی در جذب بازارهای صادراتی، به ویژه بازارهای ایالات متحده و اروپا است. این صنعت در تلاش است تا خود را ارتقا دهد و در حال حاضر اکثر صنایع مطابق با دستورالعمل‌های بین‌المللی، از قوانین محلی شیوه‌های تولید خوب (GMP) پیروی می‌کنند. در حال حاضر، دو شرکت داروسازی پاکستانی از مقررات سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) پیروی می‌کنند، در حالی که مرکز آزمایش و تحقیقات داروهای پاکستان (PDTRC) اولین و تنها آزمایشگاه WHO-PQ در پاکستان است. به دلیل اجرای ناکافی استانداردهای بین‌المللی، صادرات دارویی پاکستان عمدتاً به سمت بازارهای کمتر و نیمه‌قانونی آسیا و آفریقا متمرکز است. بر این اساس، صادرات داروهای منتخب پاکستان در تعداد محدودی از بازارها متمرکز است. بازارهای برتر صادراتی پاکستان تغییر چندانی نکرده است. افغانستان، سریلانکا، فیلیپین، ویتنام و آفریقای جنوبی بزرگترین بازارهای داروهای پاکستانی هستند. با این حال، صنعت داخلی اخیراً به بازارهای غیرسنتی مانند آفریقا و آسیای شرقی و مرکزی نفوذ کرده است، اما ارزش کالاهای معامله شده همچنان محدود است. مواد اولیه در صنعت داروسازی پاکستان عمدتاً شامل مواد اولیه دارویی فعال و مواد جانبی است. با این حال، واردات دارو به اشکال مختلف از جمله APIها، مواد جانبی، داروهای واسطه‌ای و داروهای آماده مصرف انجام می‌شود.

واردات دارو در 5 سال گذشته به شرح زیر بوده است:

2023	2022	2021	2020	2019	سال مالی
1,329	4,063	1,390	997	1,093	واردات ( میلیون دلار)

 

محیط نظارت دارویی پاکستان

صنعت داروسازی در پاکستان تحت قانون مواد مخدر مصوب 1976اداره می‌شود. اداره نظارت بر مواد مخدر پاکستان (DRAP) بالاترین نهاد نظارتی برای صنعت داروسازی است و مسئول اجرای قانون مواد مخدر مصوب 1976 از طریق کنترل صدور مجوز، ثبت، تبلیغات، واردات، صادرات و تحقیقات در زمینه مواد دارویی در پاکستان است. کالاهای درمانی تحت نظارت DRAP شامل داروهای دارویی و بیولوژیکی برای مصارف انسانی یا دامپزشکی؛ تجهیزات پزشکی و لوازم آرایشی و بهداشتی پزشکی و داروهای بدون نسخه (OTC) که به عنوان جایگزین نیز شناخته می‌شوند. DRAP تضمین می‌کند که کالاهای درمانی، تأیید شده و موجود در بازار، استانداردهای تعیین شده کیفیت، ایمنی و اثربخشی را برآورده می‌کنند.

 DRAP به عنوان یک نهاد اصلی، ثبت داروهای جدید (اعم از داخلی و وارداتی) و سایت‌های تولیدی جدید را کنترل می‌کند. همچنین، تمام واردات دارویی مشمول NOC از DRAP هستند و همچنین حداکثر قیمت خرده فروشی (MRP) تمام داروهای عرضه شده در پاکستان را تعیین می‌کند. سایر وظایف انجام شده توسط DRAP شامل هوشیاری، نظارت بر بازار و کنترل، بازرسی نظارتی، آزمایش آزمایشگاهی، نظارت بر آزمایشات بالینی، نظارت دارویی، آزادسازی دسته‌ای مواد بیولوژیکی و غیره است. این صنعت همچنین توسط وزارت خدمات بهداشتی، مقررات و هماهنگی تنظیم می‌شود، در حالی که انجمن تولید داروسازی پاکستان (PPMA) و انجمن تولید داروسازی پاکستان (PTPMA) انجمن‌های اصلی این صنعت هستند.

پویایی بخش صنعت داروسازی پاکستان

 پویایی بخش صنعت داروسازی پاکستان با موانع ورودی کم و مقررات قابل توجه مشخص می‌شود.

• عوامل کلیدی موفقیت شامل قابلیت‌های توسعه دارو، امکانات پیشرفته تولید، کیفیت تولید، دسترسی به شبکه توزیع، نیروی کار ماهر، شهرت برند و بهره‌وری هزینه است.
• حمایت از حق ثبت اختراع نسبتاً ضعیف است و امکان تقلید از داروهای دارای حق ثبت اختراع را فراهم می‌کند. این امر رقابت داخلی را تقویت می‌کند اما مانع نوآوری می‌شود.
• سیاست‌های دولتی مانند کنترل قیمت و تغییرات نظارتی به طور قابل توجهی بر چشم‌انداز این بخش تأثیر می‌گذارد.
• اگرچه هیچ مدرکی مبنی بر وجود کارتل در این بخش وجود ندارد، اما تمایز محصول، قدرت قیمت‌گذاری را برای شرکت‌های برتر فراهم می‌کند.
• شرکت‌های چندملیتی بزرگ از موقعیت ممتاز برخوردارند، اما شرکت‌های محلی در هزینه‌ها به خوبی رقابت می‌کنند.

مسائل مربوط به بخش داروسازی

بخش داروسازی پاکستان ویژگی‌های خاصی دارد که مانع پیشرفت آن به یک بخش داروسازی بالغ شده است. این ویژگی‌ها تا حد زیادی عملکرد متفاوت این بخش را توضیح می‌دهند، که در حالی که در پنج سال گذشته با نرخ رشد مرکب سالانه به طور متوسط بالای 15 درصد رشد داشته است، نتوانسته آن را به موفقیت جهانی تبدیل کند.

• اولاً، ترکیب بخش به نفع شرکت‌های بزرگ است و 10 شرکت برتر سهم بزرگی از بازار را در اختیار دارند که این امر رقابت، نوآوری و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه را کاهش می‌دهد.
• ثانیاً، قیمت‌ها به شدت با مقررات دولتی بیش از حد کنترل می‌شوند. از سال 2010، این امر باعث خروج چندین شرکت چندملیتی از پاکستان شده است. خروج شرکت‌های چندملیتی، کارایی، مهارت‌ها و انتقال فناوری، سرمایه‌گذاری، کیفیت و ارتقاء ظرفیت را کاهش داده است.
• ثالثاً، موضوع ضعف در تنظیم و اجرای استانداردها توسط DRAP منجر به همزیستی استانداردهای کیفی متعدد در تأسیسات تولیدی شده است.
• چهارماً، به دلیل رژیم قیمت‌گذاری موجود و حقوق مالکیت معنوی ضعیف، شرکت‌های چندملیتی در پاکستان بازار محلی را هدف قرار می‌دهند، از پاکستان صادرات انجام نمی‌دهند و مجوزهای سختگیرانه سازمان تنظیم مقررات (SRA) را برای تأسیسات تولیدی خود دنبال نکرده‌اند که انگیزه شرکت‌های چندملیتی را برای ثبت داروهای نوآورانه (جدید) کاهش داده است.
• از آنجایی که هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی در پاکستان عمدتاً به صورت خصوصی تأمین مالی می‌شود، مقرون به صرفه بودن داروهای جدید نیز یک عامل است. علاوه بر این، نابرابری دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی به دلیل فقر و شکاف روستایی-شهری، گسترش بازار داخلی را محدود می‌کند.
• فرآیند طولانی ثبت داروهای جدید و ژنریک، اجرای ضعیف استانداردهای کیفیت و شیوه‌های صحیح تولید (GMP) و عدم وجود حقوق مالکیت معنوی شفاف از دیگر مسائلی است که این صنعت با آن مواجه است.

چشم‌انداز بخش داروسازی

 چشم‌انداز بخش داروسازی در پاکستان همچنان مثبت است که ناشی از رشد جمعیت، افزایش آگاهی‌های بهداشتی، افزایش درآمد شخصی و بار سنگین‌تر بیماری‌ها است. پاکستان همچنین از نظر استراتژیک در موقعیت مناسبی برای بهره‌برداری از تغییرات در الگوهای عرضه و تقاضای جهانی قرار دارد. با این وجود، روند مداوم تکیه بر واردات برای 95 درصد مواد اولیه به عنوان یک استراتژی دائمی‌برای این صنعت ناپایدار است. اولویت‌بندی سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و کاوش در بازارهای صادراتی جدید همچنان کلیدی است. در حال حاضر، این صنعت همچنان در برابر نوسانات نرخ ارز آسیب‌پذیر است. بنابراین، حاشیه سود به دلیل قدرت محدود قیمت‌گذاری، احتمالاً محدود خواهد ماند.

نتیجه گیری:

بازار داروسازی پاکستان به دلیل مقرون‌به‌صرفه بودن و دسترسی آسان، با افزایش تقاضا برای داروهای ژنریک مواجه است. علیرغم موانع و مشکلات مورد اشاره، پیش‌بینی می‌شود در سال 2025، درآمد بازار داروسازی پاکستان به رقم 1.92 میلیارد دلار آمریکا برسد و در این میان، بزرگترین بازار دارو، متعلق به داروهای ضد سرطان است که پیش‌بینی می‌شود حجم بازار آن در سال 2025، به رقم 194.96  میلیون دلار آمریکا برسد. با نگاهی به آینده، انتظار می‌رود این درآمد نرخ رشد سالانه (CAGR 2025-2029) 3.60 درصدی را نشان دهد که منجر به حجم بازار 2.22 میلیارد دلاری تا سال 2029 می‌شود.آینده صنعت داروسازی پاکستان همچنان می‌تواند امیدوارکننده باشد. با اقتصاد رو به رشد، پایگاه تولیدی توسعه‌یافته و تمرکز بر نوآوری، پاکستان قرار است در سال‌های آینده به بازیگر مهم‌تری در بازار جهانی داروسازی تبدیل شود.

منابع:

• انجمن تولیدکنندگان دارویی پاکستان
• سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)
• اقتصاد جهانی
• سازمان توسعه تجارت پاکستان
• شورای کسب و کار پاکستان
• اداره آمار پاکستان
• ویکی پدیا