گزارش تجارت خارجی عربستان سعودی در سال 2024 و مقایسه با سال قبل
تراز تجاری عربستان سعودی در سال 2024 همچنان مثبت بود، اما در مقایسه با سال 2023 شاهد کاهش قابل توجهی بود. این کاهش مازاد تحت تأثیر کاهش در کل صادرات کالایی و افزایش قابل توجه در کل واردات کالایی قرار گرفت.کل صادرات کالایی در سال 2024 با 4.5 درصد کاهش سالانه مواجه شد، در حالی که کل واردات کالایی در همین دوره با 12.5 درصد افزایش یافت.
- مقدمه
نکته برجسته، رشد چشمگیر صادرات غیرنفتی عربستان سعودی بود که در سال 2024 به بالاترین حد تاریخی خود رسید و در مقایسه با سال قبل 13.1 درصد افزایش نشان داد. این امر نشان دهنده روند مثبت در تلاشهای پادشاهی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود است. سهم صادرات نفتی در کل صادرات از 77.3 درصد در سال 2023 به 73.1 درصد در سال 2024 کاهش یافت که بر اهمیت روزافزون بخش غیرنفتی تأکید میکند. محصولات صنایع شیمیایی در سال 2024 در صدر فهرست صادرات غیرنفتی قرار داشتند، در حالی که ماشینآلات، تجهیزات الکتریکی و قطعات یدکی بیشترین سهم واردات را به خود اختصاص دادند. چین همچنان بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی در زمینه صادرات و واردات در سال 2024 بود.
روند کلی نشان میدهد که پادشاهی در حال تحول اقتصادی قابل توجهی است، به طوری که در کنار افزایش هزینهها برای پروژههای توسعه که منجر به رشد واردات شده است، کاهش اتکا به صادرات نفت تا حدودی با رشد در بخشهای غیرنفتی جبران میشود. لازم بذکر است آمار ارائه شده در این گزارش به ریال عربستان سعودی ارایه شده که هر دلار معادل 3.75 ریال میباشد.
- تجارت خارجی عربستان سعودی در سال 2024
- 2.1. عملکرد کلی تجارت در سال 2024
- در سال 2024، کل صادرات کالایی عربستان سعودی به 1.145 تریلیون ریال سعودی رسید.
- ارزش کل واردات کالایی در سال 2024 بالغ بر 873 میلیارد ریال سعودی بود.
- این امر منجر به مازاد تراز تجاری 272.6 میلیارد ریال سعودی برای سال شد.
- حجم کل تجارت در سال 2024 از 2.018 تریلیون ریال سعودی فراتر رفت.
- کل صادرات کالایی در سال 2024 در مقایسه با سال 2023 با 4.5 درصد کاهش مواجه شد. این کاهش در حالی رخ داد که صادرات غیرنفتی رشد نشان میداد، که نشاندهنده انقباض قابل توجه در درآمد حاصل از صادرات نفت است، احتمالاً به دلیل کاهش قیمتهای جهانی نفت یا کاهش حجم صادرات، میباشد.
- واردات کالایی در سال 2024 در مقایسه با سال قبل شاهد افزایش قابل توجه 12.5 درصدی بود. این افزایش احتمالاً ناشی از پروژههای زیربنایی و توسعهای گسترده در چارچوب چشمانداز 2030 است که نیازمند واردات قابل توجه ماشینآلات، مواد و تجهیزات است.
- 2.2. مهمترین کالاهای صادراتی در سال 2024
- نفت و گاز همچنان بخش غالب صادرات عربستان سعودی را تشکیل میدهند، اما سهم آنها در حال کاهش است.
- سهم صادرات نفت در کل صادرات در سال 2024 به 73.1 درصد رسید که نسبت به 77.3 درصد در سال 2023 کاهش یافته است.
- صادرات غیرنفتی در سال 2024 به بالاترین حد تاریخی خود یعنی 515 میلیارد ریال سعودی رسید که نشاندهنده افزایش 13 درصدی نسبت به سال 2023 است. این رشد نشاندهنده تنوع قابل توجه اقتصاد ملی است.
- مهمترین کالاهای صادراتی غیرنفتی عبارتند از:
- محصولات صنایع شیمیایی که 25.5 درصد از کل صادرات غیرنفتی را تشکیل میدهند.
- صادرات پتروشیمی به 149 میلیارد ریال سعودی رسید.
- صادرات غیرپتروشیمی به ارزش 69 میلیارد ریال سعودی ثبت شد.
- صادرات مجدد به 90 میلیارد ریال سعودی رسید که تلفنهای همراه سهم عمدهای در آن دارند (25 میلیارد ریال سعودی).
- صادرات خدمات به بالاترین رقم خود یعنی 207 میلیارد ریال سعودی رسید که عمدتاً ناشی از بخش مسافرت و گردشگری است.
- صادرات خرما نیز با 15.9 درصد افزایش سالانه روبرو شد.
- رشد قوی صادرات غیرنفتی در بخشهای مختلف (کالا، صادرات مجدد و خدمات) نشان میدهد که تلاشهای پادشاهی برای تنوع بخشیدن به پایه صادراتی خود فراتر از نفت خام با موفقیت روبرو شده است. این رشد چندبخشی نشان میدهد که سیاستها و سرمایهگذاریهای صورت گرفته در چارچوب چشمانداز 2030 در افزایش رقابتپذیری محصولات و خدمات سعودی در بازار جهانی نتایج ملموسی به همراه داشته است.
- 2.3. مهمترین کالاهای وارداتی در سال 2024
- مهمترین کالاهای وارداتی در سال 2024 ماشینآلات، تجهیزات الکتریکی و قطعات یدکی بودند که 25.3 درصد از کل واردات را تشکیل میدادند.
- تجهیزات و قطعات حمل و نقل نیز بخش قابل توجهی از واردات را تشکیل میدادند.
- ارزش بالای واردات ماشینآلات و تجهیزات الکتریکی نشاندهنده سرمایهگذاریهای مداوم در توسعه صنعتی، پروژههای زیربنایی (مانند نئوم و قیدیه) و ارتقاء فناوری در بخشهای مختلف به عنوان بخشی از چشمانداز 2030 است. این واردات برای ایجاد صنایع جدید و تنوع بخشیدن به اقتصاد دور از نفت، که نشاندهنده یک جهتگیری استراتژیک در توسعه پادشاهی است، حیاتی هستند.
- 2.4. مهمترین شرکای تجاری در زمینه صادرات در سال 2024
- چین همچنان بزرگترین مقصد صادراتی عربستان سعودی در سال 2024 بود و 15.2 درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داد. در سه ماهه چهارم سال 2024، این سهم 14.7 درصد بود.
- دیگر شرکای تجاری مهم در زمینه صادرات عبارتند از ژاپن (9.8 درصد)، هند (9.6 درصد)، کره جنوبی، امارات متحده عربی و ایالات متحده.
- برتری مداوم اقتصادهای آسیایی مانند چین، ژاپن و هند به عنوان مقاصد برتر صادراتی، بر روابط تجاری قوی عربستان سعودی با این منطقه تأکید میکند که عمدتاً ناشی از صادرات انرژی آن است. این امر منعکسکننده تقاضای جهانی برای نفت سعودی و اهمیت استراتژیک این بازارهای آسیایی برای درآمد صادراتی پادشاهی است.
- 2.5. مهمترین شرکای تجاری در زمینه واردات در سال 2024
- چین همچنین منبع اصلی واردات برای عربستان سعودی در سال 2024 بود و 23.9 درصد از کل واردات را تشکیل میداد. در سه ماهه چهارم سال 2024، این رقم 25.6 درصد بود.
- دیگر شرکای تجاری مهم در زمینه واردات عبارتند از ایالات متحده (9.0 درصد در سه ماهه چهارم 2024 )، امارات متحده عربی (5.4 درصد در سه ماهه چهارم 2024 )، هند، آلمان و ژاپن.
- موقعیت برتر چین به عنوان شریک وارداتی، در کنار کشورهای صنعتی عمده مانند ایالات متحده و آلمان، نشان میدهد که عربستان سعودی طیف متنوعی از کالاها، از محصولات تولیدی گرفته تا فناوری پیشرفته، را برای حمایت از نیازهای توسعه و مصرف خود تأمین میکند. این امر نشاندهنده اتکا به زنجیرههای تأمین جهانی برای سوخترسانی به رشد اقتصادی و نوسازی پادشاهی است.
- 2.6. تجزیه و تحلیل تجارت بر اساس بخشهای اقتصادی در سال 2024
- بخش نفت و گاز، در حالی که هنوز از نظر ارزش صادرات غالب است، سهم کمتری از کل صادرات در سال 2024 را به خود اختصاص داد.
- بخش تولید غیرنفتی، به ویژه محصولات شیمیایی و پلاستیک، رشد قابل توجهی در صادرات نشان داد.
- صادرات کشاورزی، که با افزایش صادرات خرما نمونهسازی میشود، نیز به طور مثبت به بخش غیرنفتی کمک کرد.
- بخش خدمات، با رشد قابل توجه در گردشگری، نقش فزایندهای در عملکرد کلی تجارت عربستان سعودی ایفا کرد.
- رشد در بخشهای غیرنفتی، از جمله تولید، کشاورزی و خدمات، نتایج ملموسی از تمرکز استراتژیک عربستان سعودی بر تنوع اقتصادی را نشان میدهد که با اهداف بلندمدت چشمانداز 2030 همسو است. این تجزیه و تحلیل بخشی شواهدی از یک تغییر ساختاری در اقتصاد عربستان سعودی ارائه میدهد که به سوی یک مدل متعادلتر و پایدارتر که کمتر به درآمدهای هیدروکربنی وابسته است، حرکت میکند.
- تجارت خارجی عربستان سعودی در سال 2023
- 3.1. عملکرد کلی تجارت در سال 2023
- در سال 2023، کل صادرات کالایی عربستان سعودی به 322.2 میلیارد دلار آمریکا رسید. منابع دیگر ارقام متفاوتی را نشان میدهند، از جمله 866.5 میلیارد ریال سعودی برای نه ماهه اول سال 2024 و 286.47 میلیارد دلار آمریکا. سازمان آمار عربستان سعودی (GASTAT) 313.5 میلیارد ریال سعودی برای سه ماهه اول سال 2023 گزارش داده است.
- کل واردات کالایی در سال 2023 بالغ بر 211 میلیارد دلار آمریکا بود. منبع دیگر 152.7 میلیارد دلار آمریکا را نشان میدهد. GASTAT 186.4 میلیارد ریال سعودی برای سه ماهه اول سال 2023 گزارش کرده است.
- مازاد تراز تجاری برای سال 2023، 113.1 میلیارد دلار آمریکا بود. منابع دیگر 78.7 میلیارد دلار آمریکا و 126.9 میلیارد دلار آمریکا را نشان میدهند.
- صادرات کالایی در سال 2023 با کاهش قابل توجه 22.2 درصدی روبرو شد که عمدتاً ناشی از کاهش 24.3 درصدی صادرات نفت بود. این کاهش شدید در صادرات نفت در سال 2023 در مقابل کاهش ملایمتر در کل صادرات در سال 2024 قرار دارد، که نشاندهنده تثبیت یا بهبود احتمالی در بازارهای نفت یا حجم صادرات در سال بعد است.
- واردات در سال 2023 با 9.0 درصد افزایش یافت که نشاندهنده رشد تدریجی تقاضا برای کالاهای خارجی حتی قبل از افزایش قابل توجه مشاهده شده در سال 2024 است. این افزایش تدریجی واردات در طول دو سال احتمالاً نشاندهنده مقیاس رو به گسترش پروژههای چشمانداز 2030 و افزایش متناظر نیاز به مواد و تجهیزات وارداتی است.
- 3.2. مهمترین کالاهای صادراتی در سال 2023
- نفت و سوختهای معدنی بزرگترین سهم صادرات را در سال 2023 به خود اختصاص دادند (حدود 77.3 درصد از کل صادرات ).
- مهمترین کالاهای صادراتی غیرنفتی عبارت بودند از:
- محصولات شیمیایی (29.7 درصد از صادرات غیرنفتی ).
- پلاستیک، لاستیک و محصولات آنها (24.9 درصد از صادرات غیرنفتی ).
- نفت خام (181 میلیارد دلار آمریکا ).
- نفت تصفیه شده (39.3 میلیارد دلار آمریکا ).
- صادرات غیرنفتی در سال 2023 با 13.7 درصد کاهش یافت ، روندی که در سال 2024 به طور قابل توجهی معکوس شد و نشاندهنده نقطه عطف احتمالی در عملکرد بخش صادرات غیرنفتی است. این تضاد شدید بین دو سال نشاندهنده ماهیت پویای تلاشهای تنوعبخشی عربستان سعودی است و حاکی از آن است که استراتژیهای اجرا شده بین سالهای 2023 و 2024 تأثیر مثبتی بر رشد صادرات غیرنفتی داشته است.
- 3.3. مهمترین کالاهای وارداتی در سال 2023
- ماشینآلات، تجهیزات الکتریکی و قطعات مهمترین واردات بودند که 22.2 درصد از کل را تشکیل میدادند.
- دیگر دستههای مهم واردات شامل خودرو، نفت تصفیه شده، طلا، تجهیزات پخش و داروهای بستهبندی شده بود.
- واردات سوختهای معدنی، روغنها و محصولات تقطیر نشان میدهد که عربستان سعودی علیرغم تولیدکننده بزرگ نفت بودن، همچنان محصولات نفتی خاصی را وارد میکند، احتمالاً برای مصارف صنعتی خاص یا تأمین تقاضای داخلی برای محصولات تصفیه شده. این الگوی واردات به ظاهر غیرمنطقی شایسته توجه است و میتواند ناشی از تفاوت در انواع یا گریدهای نفت و محصولات نفتی مورد نیاز در مقابل آنچه که عمدتاً صادر میشود، باشد.
- 3.4. مهمترین شرکای تجاری در زمینه صادرات در سال 2023
- چین با 16.6 درصد از کل صادرات، بزرگترین مقصد صادراتی بود.
- دیگر شرکای تجاری مهم در زمینه صادرات عبارت بودند از ژاپن (10.2%)، هند (9.4%)، کره جنوبی (8.9%) و امارات متحده عربی (5.2%).
- دادههای مربوط به شرکای صادراتی در سال 2023 تمرکز مشابهی را در بازارهای آسیایی نشان میدهد که در سال 2024 مشاهده شد و بر اهمیت این کشورها برای استراتژی صادراتی عربستان سعودی تأکید میکند. رتبهبندی ثابت این شرکا نشاندهنده روابط تجاری دیرینه و پایدار است که عمدتاً حول عرضه انرژی متمرکز است.
- 3.5. مهمترین شرکای تجاری در زمینه واردات در سال 2023
- چین با 20.9 درصد از کل واردات، منبع اصلی واردات بود.
- دیگر شرکای تجاری مهم در زمینه واردات عبارت بودند از ایالات متحده (9.1%)، امارات متحده عربی (6.4%)، هند (5.6%) و آلمان (4.4%).
- دادههای مربوط به شرکای وارداتی در سال 2023 روند مشابهی را با سال 2024 نشان میدهد، به طوری که چین، ایالات متحده و امارات متحده عربی در صدر فهرست تامینکنندگان قرار دارند که نشاندهنده الگوی ثابت در منبعیابی واردات عربستان سعودی است. این ثبات نشاندهنده زنجیرههای تأمین مستقر و روابط تجاری قابل اعتماد با این کشورهای شریک کلیدی است.
- 3.6. تجزیه و تحلیل تجارت بر اساس بخشهای اقتصادی در سال 2023
- بخش نفت و گاز بر صادرات تسلط داشت و سهم بیشتری نسبت به سال 2024 داشت.
- صادرات غیرنفتی، از جمله محصولات شیمیایی و پلاستیک، کاهش یافت.
- صادرات خدمات، در حالی که قابل توجه بود، در مقایسه با رکوردهای سال 2024 پایینتر بود. با این حال، درآمد گردشگری در سال 2023 با 38 درصد افزایش یافت و منجر به مازاد بیسابقه در تجارت خدمات شد. تضاد در عملکرد صادرات خدمات بین سال 2023 (رشد درآمد گردشگری) و رکورد کلی در سال 2024 نشاندهنده رشد مداوم و شتابان سهم بخش خدمات در تجارت بینالمللی عربستان سعودی است. این امر نشاندهنده موفقیت روزافزون تلاشهای عربستان سعودی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود فراتر از تجارت کالا و بهرهبرداری از بخشهایی مانند گردشگری است.
- تجزیه و تحلیل تطبیقی: 2024 در مقابل 2023
- 4.1. تراز تجاری: 2024 در مقابل 2023
- مازاد تراز تجاری عربستان سعودی از 113.1 میلیارد دلار آمریکا در سال 2023 به 73.3 میلیارد دلار آمریکا در دسامبر 2024 کاهش یافت (احتمالاً رقم سالانه مشابه خواهد بود). این نشان دهنده کاهش قابل توجه مازاد است.
- کاهش قابل توجه مازاد تراز تجاری در سال 2024، علیرغم رشد صادرات غیرنفتی، نشان میدهد که افزایش واردات به طور قابل توجهی از رشد کل صادرات پیشی گرفته است، احتمالاً به دلیل هزینههای هنگفت پروژههای چشمانداز 2030 و احتمالاً کاهش درآمدهای صادرات نفت. این امر تعامل بین تلاشهای تنوعبخشی پادشاهی و ابتکارات توسعهای جاری آن را برجسته میکند، جایی که افزایش سرمایهگذاری منجر به تقاضای بیشتر برای واردات میشود.
- 4.2. مهمترین کالاهای صادراتی و وارداتی: تغییرات و روندها
- سهم صادرات نفت در کل صادرات از 77.3 درصد در سال 2023 به 73.1 درصد در سال 2024 کاهش یافت که نشاندهنده تغییر به سمت بخشهای غیرنفتی است.
- صادرات غیرنفتی که در سال 2023 با 13.7 درصد کاهش یافته بود، در سال 2024 شاهد افزایش چشمگیر 13.1 درصدی بود که نشاندهنده یک چرخش قوی و پیشرفت در تنوعبخشی است.
- ماشینآلات و تجهیزات الکتریکی در هر دو سال مهمترین دسته وارداتی باقی ماندند که نشاندهنده تقاضای مداوم برای این کالاها است.
- تغییر چشمگیر در عملکرد صادرات غیرنفتی از کاهش در سال 2023 به افزایش قابل توجه در سال 2024 نشان میدهد که سیاستهای جدید، سرمایهگذاریها یا شرایط بازار جهانی محیط مساعدتری برای صادرات غیرنفتی عربستان سعودی ایجاد کرده است. این امر مستلزم بررسی بیشتر عوامل خاصی است که به این تغییر مثبت کمک کردهاند، زیرا این یک شاخص حیاتی از موفقیت استراتژی تحول اقتصادی عربستان سعودی است.
- 4.3. شرکای تجاری: تغییرات و ظهور
- چین در هر دو سال 2023 و 2024 مهمترین شریک تجاری در زمینه صادرات و واردات باقی ماند که نقش غالب خود را در تجارت عربستان سعودی تقویت میکند.
- رتبهبندی دیگر شرکای کلیدی مانند ژاپن، هند، ایالات متحده و امارات متحده عربی در طول این دو سال نسبتاً پایدار باقی ماند که نشاندهنده روابط تجاری مستقر و پایدار است.
- در حالی که شرکای تجاری برتر ثابت ماندند، تغییرات در سهم درصد آنها ممکن است نشاندهنده پویاییهای تجاری در حال تحول باشد. به عنوان مثال، افزایش سهم تجارت با کشورهای اتحادیه عرب در سه ماهه چهارم سال 2024 میتواند نشاندهنده تمرکز رو به رشد بر تجارت منطقهای باشد. تجزیه و تحلیل تغییرات در سهم درصد تجارت با شرکای مختلف میتواند تغییرات ظریف در اولویتها و روابط تجاری بینالمللی عربستان سعودی را آشکار کند.
- 4.4. تغییرات بخشهای اقتصادی: سهم نفت در مقابل غیرنفت
- سهم درصدی بخش نفت و گاز در کل صادرات از 77.3 درصد در سال 2023 به 73.1 درصد در سال 2024 کاهش یافت.
- سهم بخش غیرنفتی در صادرات به طور قابل توجهی افزایش یافت که ناشی از رشد در تولید (شیمیایی، پلاستیک)، صادرات مجدد و خدمات (گردشگری) بود.
- روند واضح کاهش سهم نفت در صادرات همراه با افزایش قابل توجه صادرات غیرنفتی، شواهد محکمی ارائه میدهد که عربستان سعودی در دستیابی به هدف چشمانداز 2030 خود برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش اتکا به هیدروکربنها، گامهای مهمیبرداشته است. این تغییر بخشی یک تغییر اساسی در ساختار تجارت بینالمللی عربستان سعودی است و پیامدهای بلندمدتی برای ثبات و رشد اقتصادی پادشاهی دارد.
- منابع مورد استفاده:.
- بینشهای گزارشها و تحلیلهای کارشناسی
- گزارشهای سازمان آمار عربستان سعودی (GASTAT) به طور مداوم بر رشد صادرات و واردات غیرنفتی در سال 2024، در کنار کاهش کل صادرات کالا به دلیل کاهش ارزش صادرات نفت، تأکید دارند.
- تحلیلهای مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن (AGSIW) نشان میدهد که عربستان سعودی علیرغم قیمتهای بالای نفت، در سال 2024 به دلیل کاهش حجم صادرات نفت (مرتبط با توافقات اوپک پلاس) و افزایش شدید واردات ناشی از هزینهها برای پروژههای چشمانداز 2030 و رشد قوی مصرف خصوصی، با کسری حساب جاری روبرو شده است. این نشان میدهد که افزایش واردات برای توسعه به طور قابل توجهی بر تراز مالی کلی تأثیر میگذارد.
- گزارش گروه آکسفورد بیزینس به رشد قوی اقتصاد دیجیتال عربستان سعودی و افزایش درآمد گردشگری در سال 2023 اشاره دارد که در سال 2024 نیز به صادرات خدمات کمک کرده است.
- تفاوت بین مازاد تراز تجاری (جایی که صادرات از واردات بیشتر است) و کسری حساب جاری (که شامل تجارت خدمات، درآمد و نقل و انتقالات جاری است) همانطور که توسط AGSIW برجسته شده است، نشان میدهد که در حالی که تجارت کالایی عربستان سعودی مثبت است، عوامل دیگری مانند خروج قابل توجه در خدمات، حوالهها یا درآمد به کسری کلی در حساب جاری کمک میکنند. درک این تفاوت تصویر کاملتری از مبادلات اقتصادی بینالمللی عربستان سعودی فراتر از تجارت کالا ارائه میدهد. این نشاندهنده زمینههایی است که پادشاهی ممکن است با خروج خالص روبرو باشد.
- منابع مورد استفاده:.
- نتیجهگیری
تجارت خارجی عربستان سعودی در سال 2024 تصویر پیچیدهای را نشان میدهد که با کاهش مازاد کلی تراز تجاری در مقایسه با سال 2023 مشخص میشود. کاهش در کل صادرات کالایی عمدتاً ناشی از کاهش درآمدهای صادرات نفت بود، در حالی که واردات شاهد افزایش قابل توجهی بود که احتمالاً ناشی از برنامه توسعه بلندپروازانه پادشاهی در چارچوب چشمانداز 2030 است. یک تحول مثبت کلیدی، رشد قابل توجه صادرات غیرنفتی در بخشهای مختلف بود که نشاندهنده پیشرفت در تنوع اقتصادی و کاهش اتکا به هیدروکربنها است. چین همچنان یک شریک تجاری محوری برای عربستان سعودی باقی ماند و رتبه اول را در زمینه صادرات و واردات به خود اختصاص داد. تجزیه و تحلیل بخشهای اقتصادی نشان میدهد که اقتصاد غیرنفتی نقش فزایندهای در تجارت بینالمللی عربستان سعودی ایفا میکند که با اهداف استراتژیک چشمانداز 2030 همسو است.