راهنمای مالیاتی شرکت‌ها در تانزانیا

علیرغم نرخ نسبتاً بالای نظام مالیاتی تانزانیا، برخی مشوق های مالیاتی این کشور از جمله مشوق‌های ویژه برای سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند معدن، کشاورزی، انرژی و زیرساخت و همچنین، معافیت‌های مالیاتی مناطق آزاد تجاری و پردازش صادرات با تسهیلات ویژه می‌تواند برای سرمایه گذاران جذاب باشد.

مقدمه

مالیات شرکت‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای سیاست‌گذاری اقتصادی، نقشی بنیادین در شکل‌دهی به محیط کسب‌وکار و ایجاد بسترهای توسعه پایدار ایفا می‌کند. در تانزانیا، این نقش دوچندان پررنگ است؛ چرا که این کشور با برخورداری از منابع طبیعی غنی، رشد اقتصادی قابل‌توجه و موقعیت جغرافیایی استراتژیک در شرق آفریقا، به یکی از کانون‌های اصلی جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی تبدیل شده است. با این حال، موفقیت در این بازار نوظهور، مستلزم آگاهی عمیق و جامع از قوانین و مقررات حاکم، به‌ویژه سیستم مالیاتی کشور تانزانیاست که ساختار و رویکرد آن مستقیماً بر تصمیمات شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد.

سیستم مالیاتی تانزانیا نه تنها به‌عنوان ابزاری برای تأمین منابع مالی دولت عمل می‌کند، بلکه با ارائه مشوق‌های متنوع و تخفیف‌های هدفمند، سرمایه‌گذاری را به بخش‌های استراتژیک مانند کشاورزی، زیرساخت‌ها، انرژی و صنعت هدایت می‌کند. در این میان، تغییرات اخیر در قوانین مالیاتی و اصلاحات سال 2024 اهمیت آگاهی از جزئیات این نظام را برای سرمایه‌گذاران خارجی بیش از پیش نمایان کرده است.

این گزارش به تحلیل ساختار مالیاتی شرکت‌ها در تانزانیا می‌پردازد و با ارائه اطلاعات دقیق درباره نرخ‌ها، مشوق‌ها و الزامات قانونی، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ضمن رعایت قوانین، از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند. همچنین، این راهنما تلاش دارد تا تصویری شفاف از چالش‌ها و فرصت‌های موجود برای سرمایه‌گذاران، به‌ویژه سرمایه‌گذاران ایرانی، ارائه دهد و آن‌ها را در مسیر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و تجاری خود یاری نماید. در فضای پیچیده و به‌شدت رقابتی تجارت بین‌الملل، درک و به‌کارگیری اصول مالیاتی تنها ابزاری برای انطباق با قوانین نیست، بلکه می‌تواند به یک مزیت رقابتی برای کسب‌وکارها تبدیل شود. این گزارش تلاش دارد با ارائه تصویری شفاف از نظام مالیاتی کشور تانزانیا، ابزار موفقیت در یکی از پرظرفیت‌ترین بازارهای آفریقا و بهره‌برداری از فرصت‌های بی‌شمار موجود در این کشور را نمایش دهد.

ساختار کلی نظام مالیاتی در تانزانیا

سیستم مالیاتی تانزانیا بر اساس قانون مالیات بر درآمد سال 2004 (Income Tax Act, 2004) بنا شده است. نظارت بر اجرای این قوانین بر عهده سازمان موسوم به Tanzania Revenue Authority (TRA) است. این نظام مالیاتی، شامل مالیات بر درآمد شرکت‌های مقیم و غیرمقیم می‌شود که بر اساس سود خالص شرکت­ها، محاسبه و دریافت می‌شود.

نرخ‌های مالیاتی شرکت‌های ثبت شده نزد مراجع قانونی تانزانیا

1) نرخ استاندارد مالیات: نرخ استاندارد مالیات بر درآمد شرکت‌ها در تانزانیا 30 درصد است. این نرخ برای شرکت‌های مقیم و شعب دائمی‌شرکت‌های غیرمقیم یکسان اعمال می‌شود.

2) نرخ‌های کاهش‌یافته و مشوق‌های مالیاتی: به منظور توسعه صنایع خاص و جذب سرمایه‌گذاری، تانزانیا مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی زیر را ارائه می‌دهد:

• مشوق‌­های اعمال ­شونده از سوی مرکز سرمایه‌گذاری تانزانیا (TIC)
• کاهش نرخ مالیات شرکت­‌های فعال در صنایع داروسازی، تولید منسوجات و محصولات چرمی در پنج سال اول فعالیتشان به میزان 20 درصد؛
• کاهش نرخ مالیات شرکت­‌های فعال در صنایعی مانند مونتاژ خودرو و قایق‌های ماهیگیری در پنج سال اول فعالیتشان به میزان 10 درصد؛

2-2) مناطق پردازش صادرات (EPZA)

• معافیت کامل مالیاتی به مدت ده سال از ابتدای فعالیت شرکت‌­ها در این مناطق؛
• معافیت از مالیات بر درآمد اجاره، سود سهام و بهره‌بردای یک دهه؛
• واردات تجهیزات و مواد اولیه بدون پرداخت حقوق گمرکی؛

2-3) شرکت‌های ثبت‌شده در بورس دارالسلام (DSE)

• کاهش 25 درصدی نرخ مالیات شرکت‌­هایی که در بورس عرضه می­‌شوند برای مدت سه سال (مشروط به عرضه حداقل سی درصد سهام شرکت به عموم)؛

3) مالیات حداقل جایگزین (AMT)

• شرکت‌هایی که طی سه سال متوالی، زیان‌­ده باشند، ملزم به پرداخت 0.5 درصد از گردش مالی سال سوم به عنوان مالیات هستند؛

4) معافیت‌های مالیاتی

• شرکت‌های فعال در حوزه کشاورزی؛
• کسب‌وکارهای حوزه آموزش و بهداشت؛
• شرکت‌­های فرآوری‌ چای (این معافیت تا سال مالی 2027 وضع شده است)؛

قواعد مالیاتی شرکت‌های خارجی فعال در خاک تانزانیا

این نوع شرکت­ها، نزد دولت‌­های دیگر ثبت شده‌­اند، لکن به دلایلی مانند مواد خام فراوان، نیروی کار ارزان و ... در خاک تانزانیا دارای شعبه بوده و یا فعالیت می­‌کنند. امور مالیاتی پرداختی ایشان به دولت تانزانیا به شرح ذیل می­‌باشد:

1) مالیات بر درآمد

• شرکت‌های واقع در خاک تانزانیا (تولید با هدف صادرات): مشمول مالیات بر درآمد صادراتی خود هستند؛
• شرکت‌های واقع در خاک تانزانیا (تولید با هدف عرضه به بازار داخلی تانزانیا): تنها بر بخش درآمدی حاصل از فروش تولیدات خود در بازار تانزانیا مالیات می‌پردازند؛

2) مالیات‌ تکلیفی

• شامل سود سهام، بهره و حق امتیاز واگذارشده از سوی دولت تانزانیا به شرکت‌های غیرمقیم می‌شود. نرخ مالیات تکلیفی به‌طور معمول 10 تا 15 درصد است، اما ممکن است بسته به توافق‌نامه‌های مالیاتی کاهش یابد؛

3) مقررات قیمت‌گذاری انتقالی

• در این رابطه و به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از قیمت‌گذاری در معاملات بین شرکت‌های وابسته، قوانین هماهنگ با اصول OECD در تانزانیا اجرا می‌شود؛

جمع ­بندی

کشور تانزانیا، واقع در کرانه‌­های اقیانوس هند و در مجاورت چند کشور محصور در خشکی در شرق آفریقا، فرصت‌­های فراوانی برای رشد و توسعه کسب‌­وکارها، پیشِ ­روی فعالان اقتصادی قرار می­‌دهد. تانزانیا، مزایای نسبی فراوانی نسبت به همسایگان خود دارد و از مواهب طبیعی ارزشمندی برخوردار است. لکن، سیاست دولت این کشور، عدم ورود به فعالیت اقتصادی، عدم بنگاه‌­داری و عدم مالکیت شرکت­هاست. برخلاف دهه‌­های پیشین، سیاست فعلی این دولت، آزادی اقتصاد و همراه شدن با اصول اقتصاد آزاد در تمامی عرصه­‌هاست. در این وضعیت، یکی از مهمترین و بلکه بزرگترین بخش درآمدی دولت، از محل مالیات‌­های جمع‌­آوری شده از شهروندان و نیز صاحبان کسب­‌وکارهاست. دستیابی به این درآمد مالیاتی، تامین هزینه­‌های بوروکراسی دولتی و نیز اجرای طرح‌­های توسعه‌­ای را مقدور می‌­سازد. علیرغم نرخ نسبتاً بالای نظام مالیاتی تانزانیا، برخی مشوق­‌های مالیاتی این کشور از جمله مشوق‌های ویژه برای سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند معدن، کشاورزی، انرژی و زیرساخت و همچنین، معافیت‌­های مالیاتی مناطق آزاد تجاری و پردازش صادرات با تسهیلات ویژه می‌­تواند برای سرمایه­‌گذاران جذاب باشد.

منابع:

1. Tanzania Revenue Authority (TRA): www.tra.go.tz
2. Investment Policy Review of Tanzania (UNCTAD, 2024)
3. Tanzania Income Tax Act, 2004