پایگاه اطلاع رسانی معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران- جایگاه صنعت شیمیایی و پتروشیمی در اقتصاد بلژیک

۱۴۰۳/۰۷/۱۰- ۰۸:۰۰

جایگاه صنعت شیمیایی و پتروشیمی در اقتصاد بلژیک

صنایع شیمیایی و پتروشیمی، یکی از 5 صنعت مهم بلژیک محسوب می‌شود. صنعت پتروشیمی همچنان یک صنعت مهم و با آینده روشن در بلژیک رو به پیشرفت می‌باشد. در سال 2023، صادرات محصولات شیمیایی و پتروشیمی‌با 138 میلیارد یورو، مقام نخست را در جدول تجارت خارجی این کشور کسب کرده است.

بلژیک از پیشگامان جهان در زمینه فروش مواد شیمیایی و پلاستیک می‌باشد. صادرات و نوآوری در صنایع شیمیایی، پلاستیک و علوم زیستی کمک قابل توجهی به رشد و شکوفایی اقتصادی این کشور نموده است. تخصص بالا در هر دو فناوری بازیافت پلاستیک و بیوپلاستیک، بلژیک را به عضو پیشرو اروپا در زمینه بازیافت و بسته بندی پلاستیکی تبدیل کرده است.

این صنایع در بلژیک با ایجاد اشتغال 65 هزار نفر به صورت مستقیم و 150 هزار شغل غیر مستقیم، بزرگترین اتحادیه کارفرمایان بلژیکی را شامل می‌شود.

تعداد شرکت های شیمیایی ثبت شده در بلژیک،2480 فقره می‌باشد. سه استان این کشور، مجموعا 38 درصد سهم بازار صنایع شیمیایی را در اختیار دارند. آنتورپ بزرگترین استان بلژیک با سهم بازار 15 درصد، دارای 370 شرکت شیمیایی می‌باشد. دومین استان، فلاندر شرقی است با 13 درصد، دارای 350 شرکت شیمیایی است. بروکسل به عنوان سومین بازار بزرگ شیمیایی با 225 شرکت می‌باشد.

به طور کلی صنایع شیمیایی و پتروشیمی در منطقه فلاندر واقع در شمال بلژیک مستقر می‌باشند. فلاندر بزرگترین و دومین مجتمع پتروشیمی اروپاست که امروزه در امتداد بندر آنتورپ- بروژ استقرار یافته است. بندر آنتورپ- بروژ قلب پتروشیمی اروپا و جهان است، جایی که چندین شرکت شیمیایی برتر جهان در آن دارای کارخانجات بزرگ تولیدی می‌باشند. بیش از 13 میلیارد یورو سرمایه گذاری مستقیم خارجی در صنایع شیمیایی فلاندر بین سال های 2010 تا 2020 به ثبت رسیده است. این سرمایه گذاری‌ها عمدتا توسط شرکت های Borealis (اتریش)، BASF (آلمان)، Covestro (آلمان)، Evonik (آلمان)، INEOS (انگلستان)، Kaneka (ژاپن)، Nippon Shokubai (ژاپن) صورت گرفته است.

سکوی پالایش محصولات پتروشیمی در آنتورپ با ظرفیت تولید 338000 بشکه نفت سبک در روز به فعالیت مشغول می‌باشد. همچنین یک کارخانه پلیمر که پلی اتیلن با غلظت بالا تولید می‌کند، در این مجتمع فعالیت دارد. مجتمع آنتورپ دو خط لوله را مدیریت می‌کند. یکی برای اتیلن و دیگری برای پروپیلن که به شرکت توتال انرژی اجازه می دهد سالانه 6 میلیون تن محصول را به کارخانه پلیمر Feluy در داخل بلژیک منتقل نماید.

در سال 2013، توتال انرژی، سرمایه گذاری در مجتمع آنتورپ را در راستای مطابقت با آخرین تغییرات در بازار اروپا و با حدود 1 میلیارد یورو طراحی نمود. در این رابطه، سه پروژه در دستور کار قرار گرفت. 1-پروژه OPTARA (بهینه سازی منطقه آنتورپ-روتردام-آمستردام)، با هدف تبدیل نفت کوره سنگین به محصولات سبک و مطابق با مشخصات جدید اتحادیه اروپا 2- پروژه ROG (پالایشگاه غیر گازی)، که شامل ساخت واحدی برای بازیابی گاز تولید شده توسط پالایشگاه فرعی و تبدیل آن به خوراک پتروشیمی‌ها برای جایگزینی نفتا 3-پروژه اتان که شامل بازسازی یکی از دو کراکر بخار مجتمع به گونه ای که بتواند سالانه 200 هزار تن اتان از نروژ از طریق حمل با کشتی دریافت کند.

در سال 2020، مجتمع آنتورپ، یک پروژه آزمایشی برای بازیافت پلاستیک پیشرفته با هدف تولید پلیمرهای بازیافتی با استفاده از روغن حاصل از تجزیه در اثر حرارت ضایعات پلاستیکی (TACoil) را آغاز نمود. این کارخانه اولین پروژه شرکت توتال انرژی در زمینه بازیافت پلاستیک در این مجتمع می‌باشد. قرار است این مجتمع سالانه، یک میلیون تن پلیمرهای دایره ای را تا سال 2030 تولید کند. این تاسیسات تا پایان 2024، راه اندازی خواهد شد.

علاوه بر مناطق فلاندری، در بخش جنوبی بلژیک، منطقه والونی نیز دولت بر سیاست های صنعتی، از جمله صنایع شیمیایی پایدار متمرکز است. والونی از سال 2009، در راستای تقویت راهبرد خود در زمینه تولید مواد شیمیایی پایدار، اقدام به راه اندازی مجموعه ای تحت عنوان PlastiWin با هدف تقویت صنعت پلاستیک در این منطقه کرده است. همچنین فدراسیون essenscia در منطقه والون با بیش از 200 شرکت، فعالیت این بخش را پیگیری می‌کند. صنعت شیمیایی و علوم زیستی یکی از بخش‌های بزرگ تولیدی در والونی است که یک چهارم گردش مالی صنعتی و بیش از یک چهارم ارزش افزوده را به خود اختصاص می‌دهد. این بخش تقریباً 45٪ از کل صادرات و دو سوم کل هزینه‌های بخش تحقیق و توسعه را به خود اختصاص می دهد. صنایع شیمیایی منطقه والونی عمدتاً در استان Hainaut، در مثلث Feluy-Manage-Seneffe مستقر می‌باشند. سایر شرکت های شیمیایی و پلاستیکی در سراسر منطقه والونی پخش شده اند.

مواد شیمیایی و پتروشیمی‌به ویژه پلاستیک نقش مهمی در صادرات بلژیک ایفا می‌کنند. حدود 90 درصد از تولیدات بلژیک به خارج صادر می‌شود و تراز تجاری مثبت ایجاد می‌کند. کشورهای همسایه، به ویژه هلند و آلمان از شرکای اصلی تجاری محصولات شیمیایی و پتروشیمی می‌باشند. با وجود این، صادرات به ایالات متحده، ژاپن و کشورهای در حال ظهور به طور قابل توجهی رو به افزایش است. در سال 2023، صادرات محصولات شیمیایی و پتروشیمی‌بلژیک به 136.7 میلیارد یورو رسیده است. در این سال، سهم صادرات این محصول از کل صادرات بلژیک، 26.3 درصد بوده است.

مواد خام پتروشیمی نیز یکی از اقلام مبادلات تجاری بلژیک محسوب می‌شود. در سال 2022، صادرات مواد خام پتروشیمی این کشور به خارج به 78.8 میلیون یورو رسیده است. نیمی از این محصول به هلند ارسال گردید. اسپانیا، فرانسه و دانمارک از دیگر مقاصد مواد خام پتروشیمی‌بلژیک بوده اند. در همین سال، واردات مواد خام پتروشیمی‌به 15.1 میلیارد یورو رسید که 7.7 میلیارد آن از هلند دریافت شد. انگلستان، نیجریه و آمریکا نیز صادر کننده این محصول به بلژیک بوده اند.

علیرغم جایگاه بلژیک در عرصه پتروشیمی، این کشور با چالش های جدیدی مواجه می‌باشد. هزینه انرژی بالا در اروپا در مقایسه با سایر نقاط جهان، هزینه کار نسبتاً بالا، نیروی کار سالخورده در این بخش و لزوم جستجو برای استعدادهای جدید و ضعف اتحادیه اروپا در برابر رقبای جهانی از جمله چین، پایداری پتروشیمی در عرصه فعالیت های اقتصادی بلژیک در آینده را با ابهام مواجه کرده است. نفوذ روز افزون چین در بخش های تجاری و صنعتی اروپا، اخیرا وارد حوزه صنایع پتروشیمی و پلاستیک شده است. در همین رابطه، فدراسیون بلژیکی بازیافت پلاستیک (Denuo) با ابراز نگرانی نسبت به ناتوانی شرکت های عضو در رقابت با محصولات چینی در بازار اروپا، خواستارحمایت کمیسیون اروپا از این صنعت گردیده است. این فدراسیون در خواست نمود کمیسیون اتحادیه اروپا، از هم اکنون اجازه کاربرد 35 درصد از مواد بازیافتی جهت تولید پلاستیک (غیر از بخش مواد غذایی) برای شرکت های بومی را جهت رقابت با شرکت های چینی صادر کند. علاوه بر آن، مقررات تعرفه ای و مالیات بر کربن را بر پلاستیک وارداتی از چین اعمال نماید.

همانگونه که در بالا اشاره شد، پایتخت پتروشیمی‌بلژیک بندر آنتورپ در منطقه فلاندر می‌باشد. فدراسیون‌های متعددی که منافع شرکت‌های فعال در زمینه مواد شیمیایی، پتروشیمی، پلیمرها، پلاستیک‌ها و مواد شیمیایی ویژه را پوشش می دهند در این منطقه واقع شده اند. مهمترین آنها Essenscia vlaanderen نام دارد که بیش از 450 شرکت فعال در زمینه علوم شیمیایی، پلاستیک و زیستی عضو آن می‌باشند. فدراسیون مذکور با حمایت دولت محلی، اقدام به تاسیس حوزه ای به نام Catalisti، در حوزه نوآوری در مواد شیمیایی و پلاستیک به همراه 120 شرکت و دانشگاه‌های فلاندر نموده است. در همین راستا، بازیگران صنعتی در سراسر زنجیره ارزش مواد شیمیایی و پلاستیک، دانشگاه‌های برتر فلاندر، موسسات تحقیقاتی مشهور در صنایع شیمیایی و پلاستیک، استارت آپ ها، SME ها و سایر بازیگران مرتبط در تلاش بوده تا با بهره گیری از ظرفیت های جدید نظیر هوش مصنوعی و بهبود قدرت نوآوری، زمینه‌های رقابت پذیری خارجی را تسهیل نموده و پایداری را در سطح اقتصاد ملی به ظهور رسانند.

-داده‌های تجارت خارجی بلژیک نشان می دهد که حجم مبادلات این کشور در سال 2023، بالای یک تریلیون یورو بوده است. بر این اساس، 562 میلیارد یورو صادرات در برابر 546 میلیارد یورو واردات قرار گرفته است. مطابق این جدول، صادرات کالاهای شیمیایی و پتروشیمی (136 میلیارد یورو) در جایگاه نخست جدول قرار گرفته است.

-بر اساس اعلام آژانس تجارت خارجی بلژیک، طی شش ماهه نخست سال 2024، واردات ایران از بلژیک با رشد 10.2 درصدی، به 170.1 میلیون یورو رسیدکه صادرات محصولات شیمیایی با سهم 29.1 درصدی در رتبه دوم قرار دارد. در همین مدت، صادرات جمهوری اسلامی ایران به بلژیک با رقم 18.5 میلیون یورو، با کاهش 32.6 درصدی مواجه بوده است. در همین رابطه، صادرات پلاستیک ایران به بلژیک با 59.6 درصد، در رتبه نخست جدول قرار داشته است.

-همانگونه که مشاهده می‌شود، علیرغم شرایط تحریم و دشوار بازاریابی در اروپا، تبادل کالاهای شیمیایی و پتروشیمی، بین ایران و بلژیک نقش مهمی‌بر عهده دارد. در راستای تشویق و ترغیب طرفین به این نوع همکاری، موضوع شرکت در نمایشگاه سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی، به شرکت های مرتبط همچنین فدراسیون شیمیایی و پتروشیمی‌بلژیک اطلاع رسانی گردید که به نظر می رسد در شرایط کنونی، استقبال از این نوع رخ دادها، تحت تاثیر شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر روابط ایران و اتحادیه اروپا قرار می‌گیرد.

-فدراسیون essenscia، بزرگترین فدراسیون صنایع شیمیایی و علوم زیستی بلژیک است. این سازمان بیش از 720 شرکت فعال در زمینه شیمی، پلاستیک، داروسازی و بیوتکنولوژی در سراسر بلژیک را در عضویت خود دارد. مراتب تقویت ارتباط با این فدراسیون بلژیکی از طریق ملاقات با مدیران آن و شرکت در رخ دادها در اولویت دستور کار پیگیری قرار دارد.

منابع:

https://invest.flandersinvestmentandtrade.com/en/sectors/chemicals

https://cefic.org/a-pillar-of-the-european-economy/landscape-of-the-european-chemical-industry/belgium/

https://chemicalparks.eu/parks/port-of-antwerp

https://bolddata.nl/en/companies/belgium/chemical-companies-belgium/

https://totalenergies.com/energy-expertise/projects/refining-petrochemical-platform/antwerp-total-s-largest-integrated-complex-in-europe

https://www.adftib.com/en/our-markets/petrochemical-industry

https://www.equans.be/en/your-sector/industries/petrochemical-industry

https://www.essenscia.be/en/essenscia/essenscia-wallonie/

https://www.abhace.be/sites/default/files/Landen_en_statistieken/Belgische_handel/Belgian_foreign_trade_publicaties/2024_editie2023/Belgian_Foreign_Trade_2023.pdf

https://oec.world/en/profile/bilateral-product/crude-petroleum/reporter/bel

https://www.intertek.com/petroleum/belgium/