ازبکستان، کاهش تولید و صادرات گاز طبیعی و افزایش واردات

بنا به داده‌های آژانس آمار، ازبکستان در سال 2023 به ارزش 695 میلیون دلار و در دوره زمانی 7 ماهه ژانویه تا جولای سال جاری 983.7 میلیون دلار واردات گاز داشته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 5 برابر بیشتر بوده است.

کاهش 30 درصدی استخراج طبیعی در 13 سال اخیر

در سال‌های اخیر در ازبکستان استخراج گاز طبیعی مستمرا در حال کاهش بوده است. به طور ویژه، تفاوت میزان استخراج گاز طبیعی  سال‌ 2010 نسبت به سال 2023 یعنی 19.2 میلیارد متر مکعب بوده است. آژانس ملی آمار ازبکستان تفاوت در روند استخراج و تولید گاز کشور در این دوره را بدین ترتیب به نمایش گذاشته است:

از کشور صادر کننده تا وارد کننده گاز

ازبکستان طی سالیان متمادی صادرکننده گاز محسوب می‌شد، لیکن از سال 2020 روند کاهش صادرات گاز کشور آغاز شد. صادرات گاز بین سال‎های 2018 و 2023 از لحاظ قیمت تا 4.6 برابر کاهش یافته است.

میزان صادرات گاز طبیعی ازبکستان در 6 سال اخیر

2017	یک میلیارد 390 میلیون دلار
2018	دو میلیارد 424 میلیون دلار
2019	دو میلیارد 257 میلیون دلار
2020	478 میلیون دلار
2021	717 میلیون دلار
2022	911 میلیون دلار
2023	530 میلیون دلار
7 ماهه 2024	323 میلیون دلار

طی این سالها گاز ازبکستان عمدتاً به کشورهایی نظیر روسیه، چین، قرقیزستان صادر می‌شد. البته در سال 2020 صادرات به روسیه متوقف و میزان انتقال گاز به چین نیز به تدریج کاهش پیدا کرد.

طبق گزارش های موجود علت این کاهش، عموما به کمبود منابع و استخراج گاز طبیعی، همچنین وجود قرارداد دراز مدت صادرات گاز بین تاشکند و پکن است. لذا برای جبران این کمبود،از سال گذشته، دولت به افزایش واردات از ترکمنستان و روسیه روی آورده است. در اولین گام، موافقتنامه کوتاه مدت انتقال گاز تا 2 میلیارد متر مکعب بین تاشکند و عشق‌آباد در ماه اوت سال 2023 به امضا رسید. در گام بعدی از ماه اکتبر سال گذشته، فرآیند انتقال گاز روسیه از طریق قزاقستان به ازبکستان آغاز شد.

تحلیگران اقتصادی منتقد دولت ازبکستان معتقدند که اتخاذ سیاست اقتصادی و انرژی غیر منطقی از طرف وزارت انرژی کشور را از وضعیت یک کشور تولید کننده به وضعیت وارد کننده گاز طبیعی تبدیل نموده است. (نظیر سایر توافقات گازی شرایط قراردادهای وارد گاز نیز اعلام نشده است).

 طبق اعلام رسانه‌های روسیه، صادرات گاز این کشور از طریق قزاقستان به ازبکستان به میزان 1.22 میلیارد متر مکعب بوده و طرف ازبک تقریباً هر 1000 متر مکعب گاز را به ازای 160 دلار از این کشور خریده است. برخی تحلیلگران این مبلغ را با قیمت گاز  صادراتی روسیه به قرقیزستان ( هر 1000 متر مکعب گاز تقریبا 112 دلار ) مقایسه و به آن انتقاد وارد می‌کنند.

به طور کلی در سال 2023 میلادی تراز منفی بین صادرات و واردات گاز ازبکستان به میزان 165 میلیون دلار و در 7 ماه سال جاری میلادی 661 میلیون دلار رقم خورده است.

ذخایر گاز طبیعی ازبکستان چقدر است؟

طبق گزارش وزارت انرژی در تاریخ اول ژانویه سال 2021، میزان ذخایر تایید شده گاز طبیعی در ازبکستان یک تریلیون و 866.9 میلیارد متر مکعب برآورد شده بود که طبق این ارزیابی، اگر میزان فعلی استخراج گاز ادامه یابد، این ذخایر پاسخگوی نیاز 34 سال آینده کشور خواهد بود. گزارش وزارت انرژی در ماه اوت سال 2023 تعداد معادن گاز و نفت کشور را 296 و منابع گاز موجود را یک تریلیون 854 میلیارد متر مکعب اعلام نمود. البته لازم به ذکر است که ذخایر گاز طبیعی ازبکستان، طبق رده بندی اوپک حدود یک تریلیون 522 میلیون متر مکعب یعنی 0.74 درصد کل میزان گاز جهان اعلام شده و از این لحاظ ازبکستان در رتبه 22 قرار گرفته است.

میزان تولید میعانات گازی در ازبکستان

در ماه‌های ژانویه الی جولای سال 2024 در ازبکستان توسط در حدود 725.7 هزار تن میعانات گازی تولید شده که این شاخص در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 2.6 درصد افزایش داشته است. تنها در ماه جولای سال 2024 به میزان 101 هزار تن میعانات گازی در کشور تولید شده است.

آیا می‌شود میزان تولید گاز کشور را بالا برد؟

علیرغم وضعیت موجود، بر اساس سند راهبرد دولت ازبکستان 2030، دولت موظف شده که ظرف 7 سال آینده میزان استخراج و تولید گاز  کشور را تا 33 درصد بالا ببرد. امری که طبق گفته وزیر انرژی، تاکنون محقق نشده است. بنا به اظهارات وی، فقدان دانش فنی و فناوری‌های بروز این حوزه سبب گردیده که هزینه‌های استخراج بالا و در نتیجه تولید گاز مقرون به صرفه نباشد. به علاوه دولت برای افزایش روند استخراج و تولید گاز، نیاز مبرم به سرمایه شرکتهای بزرگ خارجی و انتقال فناوری‌های نوین این حوزه دارد. در این راستا دولت ازبکستان علاوه بر اختصاص بودجه دولتی، گامهایی را با هدف جذب وامهای خارجی نیز برداشته است.