پروژه‌های سرمایه گذاری توسعه مسیر کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب

براساس آمار بانک اوراسیا واقع در آلماتی قراقستان ، کل میزان سرمایه گذاری در پروژه‌های بازسازی کریدور بین المللی حمل و نقل شمال- جنوب در سه شاخه شرقی ، غربی و سراسری خزر 17.1میلیارد دلار می‌باشد که سرمایه گذاری در شاخه غربی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. ارزش پروژه‌های سرمایه گذاری این شاخه از کریدور مذکور 11.3 میلیارد دلار می‌باشد.

معرفی پروژه‌های توسعه زیرساخت ریلی، جاده ای و بندری کریدور بین المللی حمل و نقل شمال- جنوب :

مسیر غربی

- ساخت ایستگاه مرزی سامور- 2 و گذرگاه ریلی - مرزی دربند در جمهوری داغستان روسیه ؛

- بازسازی خط ریلی سومقاییت – یالما؛( جمهوری آذربایجان)

- بازسازی خط ریلی الات – آستارا؛

- بازسازی ایستگاه مرزی آستارا (جمهوری آذربایجان)؛

- ساخت خط ریلی رشت – آستارا ایران؛

- ساخت خط ریلی قزوین – قم؛

- بازسازی خطوط ریلی قم – بافق، بافق – کرمان، کرمان – زاهدان؛

ساخت خطوط ریلی چابهار – فراه – بام؛

- ساخت کمربندی جاده ای گودرمس؛

- ساخت کمربندی جاده ای ولادی قفقاز؛

- ساخت گذرگاه جاده ای چندمنظوره «ورخنی لارس»، مرحله دو؛

- ساخت واحدهای زیرساخت جاده ای و مرکز حمل و نقل و لجستیک در کنار ساخت گذرگاه جاده ای چندمنظوره «ورخنی لارس»؛

- ساخت جاده کوبی – کوِشِتی (گرجستان)؛

- ساخت تونل بارشوگات در جاده سیسیان – کاجاران؛

- ساخت جاده گیومری – باورا؛

- ساخت کمربندی شمالی جاده ای ماخاچ قلعه؛(داغستان)

- ساخت کمربندی جاده ای خاساویورت؛( داغستان)

- ساخت کمربندی جاده ای دربند؛

- ساخت گذرگاه جاده ای چندمنظوره یاراگ – کازمالیار؛

- ساخت جاده سریع السیر تبریز – مرند – بازرگان؛

- ساخت جاده سیرجان – بندرعباس.

*پروژه‌های بازسازی مسیر غربی کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب»

در حال حاضر عدم تعادل پروژه‌های سرمایه گذاری در حال اجرا در شاخه غربی کریدور بین المللی حمل و نقل شمال- جنوب با هزینه کل 5.9 میلیارد دلار وجود دارد.

 با بازسازی بخش ریلی سومقاییت – یالما (جمهوری آذربایجان)  به امتداد 167 کیلومتر ظرفیت حمل 60 میلیون تن بار و بخش ریلی الات – آستارا به امتداد 244 کیلومتر امکان حمل 60 میلیون تن بار را فراهم می نماید. در عین حال پروژه‌های قابل اجرا در گذرگاه‌های روسیه – آذربایجان افزایش ظرفیت حمل بار تا 20 میلیون تن را در نظر می‌گیرند. ساخت بخش ریلی آستارا-رشت (165 کیلومتر) در ایران امکان حمل 15 میلیون تن با استفاده از حمل و نقل ریلی را فراهم می نماید. در حالی که سایر توانمندی‌های ریلی ایران نمی‌توانند حمل بیش از 10 میلیون تن بار را پوشش دهند.

پروژه‌های بازسازی زیرساخت جاده ای نمی‌توانند حمل بار با مقیاس بزرگتر نسبت به شبکه‌های ریلی را تضمین نمایند. در عین حال، قیمت آنها 5.4 میلیارد دلار می‌باشد. بازسازی گذرگاه جاده ای چندمنظوره « ورخنی لارس ( گرجستان – روسیه) » می‌تواند باعث افزایش ظرفیت عبور 4 هزار خودرو در شبانه روز را فراهم نماید اما فقط 1500 کامیون در شبانه روز (حداکثر5 میلیون تن بار در سال) می‌توانند از این گذرگاه عبور کند. وضعیت مشابه در گذرگاه جاده ای چندمنظوره یاراگ – کازمالیار( مرز آذربایجان – روسیه) مشاهده می‌گردد که در نتیجه پروژه بازسازی امکان حمل تا 4 میلیون تن بار وجود دارد . حمل کالا (فلزات یا بار با شرایط خاص) با حمل و نقل جاده ای برای فواصل دور به هزینه‌های بالا و محدودیت های اضافه مرتبط است. ما باید در نظر بگیریم که شبکه جاده ای عمدتاً جهت حمل بار برای فاصله‌های کم و تأمین نیازمندی‌های داخلی کشورها مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. حمل کالا با حمل و نقل ریلی برای فاصله‌های دورافتاده با صرفه تر، ایمن تر و ثابت تر می‌باشد. در مجموع بر اساس نتایج پروژه‌های معرفی شده در شاخه غربی کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب»، حمل مستقیم کالا با حمل و نقل جاده ای تا 10 میلیون تن و 9 میلیون تن با حمل و نقل جاده ای به دلیل محدودیت اعمال شده در بعضی از زنجیره‌های زیرساخت حمل و نقل امکانپذیر می‌باشد.

حمل و نقل چندوجهی (جاده ای و ریلی) با میزان حمل تا 29 میلیون تن به عنوان روش جایگزین تلقی می‌گردد اما استفاده از آن هزینه  بالایی دارد.

مسیر شرقی

- بازسازی خط ریلی ساراتوف – تروبنایا – باسکونچاک – آکسارایسکایا و تکمیل ساخت خطوط دوم اصلی و برق رسانی؛

- بازسازی پل ریلی از طریق رودخانه ولگا در خط ریلی آکسارایاسکایا – آستراخان؛

- بازسازی و توسعه گذرگاه ریلی آ­قلاا/اینچه برون؛

- بازسازی خط ریلی گرمسار – اینچه برون؛

- بازسازی جاده سامارا – مرز فدراسیون روسیه – آتیرائو – بینئو - تژن-جاسلیک-دروازا؛

- بازسازی گذرگاه جاده ای چند منظوره کارائوزک؛

- ساخت جاده دروازا – سردار؛

- بازسازی جاده در مسیر سردار – مرز ایران/ترکمنستان – آ­قلا

*پروژه‌های بازسازی شاخه شرقی کریدور بین المللی حمل و نقل شمال – جنوب

شاخه شرقی این کریدور کمترین سهم (2.6 میلیارد دلار) از کل مبلغ سرمایه گذاری (17.1 میلیارد دلار) را به خود اختصاص داده است. پروژه بازسازی گذرگاه ریلی آق قلا/ اینچه برون در مرز ترکمنستان و ایران با افزایش ظرفیت جابجایی 15 میلیون تن و پروژه بازسازی خط گرمسار – اینچه برون (495 کیلومتر) به عنوان پروژه‌های اصلی این شاخه کریدور می‌باشند. اما اجرای پروژه‌های فوق امکان حمل حداکثر 10 میلیون تن بار را به دلیل محدودیت های عبور کالا از طریق خطوط اصلی راه آهن مسیر شرق در قزاقستان و ترکمنستان فراهم می‌کند. بخش های برق رسانی شده راه آهن در قزاقستان از مرز روسیه (آکسارایسکایا) تا بولاشک ظرفیت حمل بار 11 میلیون تن دارد. حداکثر میزان حمل بار از مرز قزاقستان تا برکت (ترکمنستان) که از طریق آن روند حمل بار انجام می‌گردد، 10 میلیون تن است. بخشی از جریان‌های حمل بار می‌تواند از طریق بنادر قزاقستان (آکتائو و کوریک) حمل گردد که ظرفیت های جابجایی آن 22.8 میلیون تن بار می‌باشد اما با توجه به ظرفیت های محدود خطوط ریلی و کمبود ناوگان جهت حمل کالا در امتداد کریدور حمل و نقل بین المللی شمال- جنوب (ناوگان قزاقستان عمدتاً جهت حمل بار در شاخه سراسری خزر استفاده می‌گردد)، حداکثر میزان حمل‌ونقل در مسیر شرقی 11 میلیون تن می‌باشد.

بازسازی گذرگاه‌های مرزی ریلی آق قلا و اینچه برون که شامل افزایش محوطه‌های پذیرش و ارسال بار جهت بارگیری و تخلیه کالا و خرید تجهیزات اضافه می‌باشد، به فهرست پروژه‌های سرمایه گذاری وارد شده است. برخی از سرمایه گذاری در توسعه مسیر شرقی به میزان 1.3 میلیارد دلار جهت ساخت و بازسازی زیرساخت جاده ای در نظر گرفته شده است. مجموع پروژه‌های سرمایه گذاری شامل بازسازی جاده‌هایی که از طریق قزاقستان، ترکمنستان و ایران عبور می‌کنند و بازسازی گذرگاه‌های جاده ای، می‌باشد.

مسیر سراسری خزر

- نگهداری راه‌های آبی داخلی و تأسیسات کشتیرانی هیدرولیک؛

- بازسازی جامع زیرساخت کانال به نام مسکو؛

- ساخت مجموعه بندری و لجستیک چندمنظوره در منطقه ویژه اقتصادی بندری استان استراخان؛

- ساخت کشتی‌های کانتینربر حمل بار خشک «ولگا-دان ماکس»؛

- ساخت بندر دریایی چابهار؛

- ساخت ترمینال جابجایی بار فله در بندر عباس.

*پروژه‌های بازسازی مسیر سراسری خزر کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال-جنوب»

پروژه‌های سرمایه گذاری قابل اجرا در خاک فدراسیون روسیه که تأمین کمک مالی از بودجه دولتی یا بر اساس شرایط همکاری‌های دولتی انجام می‌گردد به شاخه سراسری خزر کریدور «شمال-جنوب» مربوط می‌باشد. توسعه و بازسازی خطوط ریلی به بنادر آستراخان و اولیا و ساخت دومین مسیر اصلی و تقویت دستگاه‌های تأمین برق در بخش مسیر «آکسارایسکایا – ساراتوف» از این نوع پروژه‌ها است. همچنین توسعه زیرساخت بندری در خلیج فارس ایران و از جمله ساخت بندر چابهار و ترمیال شهید رجایی امکان افزایش ظرفیت های بنادر جنوبی ایران به میزان 80 میلیون تن جهت حمل بار در همه مسیرهای کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال-جنوب» را فراهم می نماید. کل هزینه‌های پروژه‌های سرمایه گذاری در مسیر سراسری خزر 3.2 میلیارد دلار می‌باشد. ساخت بندر مقاوم در برابر یخ زدگی لاگان با ظرفیت عبور بار 12.5 میلیون تن ( 5 میلیون تن غلات، 5 میلیون تن کالاهای کانتینری، 2 میلیون تن بار عمومی و 0.5 میلیون تن بار مایع) در دستور کار نیز قرار دارد. با افزایش میزان حمل غلات و سایر محموله‌های خشک از طریق مسیر سراسری خزر، ساخت بندر فوق در برابر یخبندان نیازمند به ناوگان یخ شکن را کاهش خواهد داد.

میزان حمل بار از طریق مسیر سراسری خزر و سایر شاخص های کریدور بین المللی حمل و نقل«شمال- جنوب» به ظرفیت های زیرساخت ریلی ایران محدود می‌گردد. میزان حمل بار در حوزه دریای خزر به تعداد کشتی‌های حمل بار خشک بستگی دارد. در حال حاضر، تعداد کشتی‌های حمل بار خشک که می‌توانند جهت حمل بار از طریق کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال-جنوب» مورد بهره برداری قرار گیرد، 171 کشتی با تناژ وزن مرده (deadweight) 3میلیون و 500 هزار تن و با عمر 35 سال خدمت می‌باشد. این اقدامات می‌تواند امکان حمل از 7 تا 8 میلیون تن بار در سال را فراهم می نماید. پروژه ساخت کشتی‌های کانتینربر و حمل بار خشک «ولگا-دان ماکس» شامل ساخت 20 نوع کشتی می‌باشد. افزایش تعداد ناوگان در حوزه دریای خزر در صورت ساخت کشتی‌ها با آبخور کشتی بیشتر جهت رفت و آمد در بنادر ماخاچ قلعه و لاگان امکان پذیر می‌باشد.

منبع: https://ntranslab.ru/