اجرای استراتژی تبدیل گاز به نیروی برق توسط دولت سنگال بدنبال بهره برداری از منابع گازی

گاز متان سومین منبع انرژی مورد استفاده در جهان (پس از نفت و زغال سنگ) است که عمدتاً در تولید گرما و برق، بخش صنعتی، حمل و نقل و غیره کاربرد دارد. این ماده آنقدر سبک است که بدون نیاز به پمپاژ از چاه خارج می‌شود.

ذخایر کشف شده این گاز در سنگال یکی از پاک ترین سوخت های فسیلی بوده  که مانند نفت خام در زیر زمین از بقایای میکروارگانیسم های دریایی تشکیل شده است. متان اغلب از چاه‌ها استخراج می‌شود و همراه با میعانات یا به تنهایی در مخازن زیر زمینی یافت می‌شود. تا همین اواخر از گاز متان کم تر استفاده می‌گردید بطوریکه در آغاز قرن بیستم به عنوان ضایعات چاه‌های نفت سوزانده می‌شد، اما امروزه سوخت با ارزشی است که بیش از یک چهارم انرژی جهان یعنی تقریبا 20 درصد برق جهان را تامین می‌کند. امروزه استفاده از گاز طبیعی در نیروگاه‌ها، صنعت (از جمله صنایع پتروشیمی) و حمل و نقل  (سوخت CNG و LNG) به دلیل بهره وری بالا و کیفیت مطلوب زیست محیطی آن با سرعت بیشتری در حال رشد مصرف است. علاوه بر این، نیروگاه‌های گاز سوز نیاز به  سرمایه گذاری و هزینه‌های عملیاتی کمتری دارند.  علاوه بر این، راندمان آنها  می‌تواند بیش از 55 درصد باشد که به طور قابل توجهی مصرف انرژی و در نتیجه انتشار کلی در جو را کاهش می دهد.

چالش‌های تولید گاز برای سنگال در واقع فراتر از استفاده از این انرژی برای تولید برق است که بخش مهمی از سیاست انرژی دولت این کشور مبتنی بر آن است. در پویایی دگرگونی ساختاری اقتصاد، علیرغم فشاری که کشورهای غربی وارد می‌کنند، دولت مصمم است از این گاز به عنوان موتوری برای توسعه صنایع شیمیایی و پتروشیمی استفاده کند. با انجام این عمل، هم افزایی استفاده حداکثری از منابع فسیلی برای رفع نیازها در بخش های  مختلف کشور بیشتر خواهد شد.

سئوال اساسی این است، آیا مبارزه ای که توسط رئیس جمهور سابق سنگال، مکی سال، برای استفاده از گاز طبیعی به عنوان انرژی لازم برای تولید برق بعمل آورد تحقق پیدا خواهد کرد؟ کشورهای سراسر جهان به تازگی فراخوانی بی سابقه تاریخی برای کنار گذاشتن تدریجی سوخت‌های فسیلی ( گاز، نفت، زغال‌سنگ ) که بعنوان مقصران اصلی گرمایش جهانی محسوب می‌شوند، تصویب کرده‌اند. با این حال کشورهای بالقوه تولیدکننده مانند سنگال باید منتظر بمانند، زیرا پایان استفاده از این سوختها در سال 2050 تعیین شده است.

بسیرو جومای فای، رئیس جمهور جدید سنگال در طول مبارزات انتخابات ریاست جمهوری وعده داد در صورت پیروزی قراردادهای بین سنگال با شرکتهای نفتی خارجی و چند ملیتی را مورد بازنگری قرار دهد. در این راستا دولت جدید به شرکت بریتیش پترولیوم (BP)، شریک در بهره ‌برداری از میدان‌های گازی Yaakaar و Teranga که بین سال‌های 2016 تا 2017 در بلوک فراساحلی Cayar (COP) در حدود 60 کیلومتری شمال غربی کشف شد، دست رد زده است. شرکت بریتانیایی در صدد بود گازی را که از این دو ذخایر بزرگ استحصال می‌شود برای فروش صادر کند، در حالی که دولت برنامه‌های دیگری برای این منابع دارد. این دو نظر متضاد، اتمام فعالیت BP را در این مناطق بدنبال دارد. لذا تاریخ شروع بهره برداری و تولید گاز که در ابتدا برای سال 2023 برنامه ریزی شده بود در پایان سالجاری میلادی و یا سالهای بعد به تعویق خواهد افتاد. البته دولت علیرغم فشارهای مداوم کشورهای غربی به ویژه در کنفرانس  COP28 در دبی راجع به آب و هوا، در حال مذاکره با شریک دیگری برای بهره برداری از این دو ذخایر گازی است.

پیش از این در آخرین برنامه سیاست توسعه بخش انرژی (LPDSE) 2019 ، مقامات سنگال قصد خود را برای بهره برداری از ذخایر گاز برای تغییر وضعیتی که تاکنون برای آفریقایی‌ها صرفاً صادرات منابع هیدروکربنی خود را داشته است، اعلام کرده بودند. اکثر پروژه‌های هیدروکربنی (نفت و گاز) در آفریقا در واقع به سمت صادرات هستند و این منابع عمدتاً در بازارهای غربی بفروش می رسند که این امر به ضرر 600 میلیون آفریقایی که نیاز زیادی به انرژی برق دارند می‌باشد.  

در سنگال، این نیاز حیاتی به برق شامل 40 درصد سنگالی‌ها، یا بیش از 4 میلیون نفر جمعیت این کشور که هنوز در تاریکی و در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، می‌گردد. بدتر از آن، نرخ برق برای بقیه مردم با هزینه‌های گزاف تولید می‌شود. اجرای استراتژی « تبدیل گاز به نیروی برق » منجر به بازسازی نیروگاههای کوچک تولید برق خواهد شد، زیرا این نیروگاهها عمدتاً بر اساس استفاده از گاز طبیعی به جای نفت کوره ساخته شده است. در حال حاضر، یک پروژه نیروگاه گازی در مقیاس بزرگ با تولید 300 مگاوات در روفیسک با کنسرسیوم نهاد انرژی غرب آفریقا (WAE) و پروژه دیگری در سن لوئی توسط کارفرمایان سنگالی در حال نصب یک نیروگاه گازی 250 مگاواتی هستند. سنگال در حال حاضر دارای یک منبع محلی گاز طبیعی است که از سال 2002 توسط شرکت Fortesa در میدان Gadiaga منطقه تیس، گاز تولید می‌کند. گاز این منبع امروزه عمدتاً توسط مشتریان بزرگی مانند شرکت سیمان سنگال ( SOCOCIM ) مصرف می‌شود. این موارد نیاز به اکتشافات گازی جدید را جهت رفع نیازهای صنعتی سنگال مهم تر می‌کند. استراتژی « گاز به نیرو » از یک سو بر چارچوب قانونی و نهادی مساعد برای توسعه اجرای آن و از سوی دیگر بر بهینه سازی کل زنجیره ارزش گاز استوار بوده و در حقیقت، چالش های گازی برای سنگال فراتر از انرژی الکتریکی است.

هدف اصلی استراتژی « گاز به نیرو» بازنگری طرح تولید برق در سنگال با تغییر تولید برق از نفت کوره سنگین به گاز طبیعی است. این انتقال به گاز ابتدا کاهش پایدار هزینه‌های تولید برق را ممکن می سازد. سپس کاهش پرداخت های جبرانی به بخش برق و در نهایت کاهش تعرفه برق را بدنبال دارد. علاوه بر چارچوب قانونی و نهادی موجود، این استراتژی حول چهار نکته اصلی خواهد بود:

• بهینه سازی زنجیره ارزش گاز از تامین انرژی اولیه تا توزیع برق به مصرف کننده نهایی،
• شناسایی نیازها با توجه به نوسازی و بهینه سازی زیر ساخت های مدرن گازی،
• ارتقای زیرساخت های تولید برق از طریق تبدیل نیروگاه‌های حرارتی فعلی با سوخت نفت کوره به نیروگاه‌های حرارتی با سوخت گاز طبیعی،
• بهبود توزیع برق از طریق بهبود شبکه سراسری،

در همین راستا، کمیسیون تنظیم مقررات بخش برق (CRSE) اختیارات خود را به زیر بخش هیدروکربن‌ها نیز تعمیم داد. اینگونه بود که طبق قانون شماره 32-2021 مورخ 9 ژوئیه 2021 اسم این کمیسیون به کمیسیون تنظیم مقررات بخش انرژی تبدیل شد. در همین راستا این شرکت های تابعه به ترتیب به خرید عمده و حمل و نقل گاز طبیعی مبادرت خواهند کرد. آنها در نهایت، از طریق مشارکت عمومی و خصوصی، بازوهای عملیاتی دولت در اجرای استراتژی « گاز به نیرو » می‌باشند. برای تکمیل بهینه سازی زنجیره ارزش گاز، شناسایی نیازها برای اجرای زیر ساخت گاز منجر به ایجاد شبکه گاز سنگال (RGS) شد . این شرکت در 18 نوامبر 2019  با سرمایه اولیه 100 میلیون فرانک سیفا توسط شرکتهای سنلک ، پتروسن و صندوق فونسیس ایجاد شد. هدف ایجاد یک شبکه خط لوله گاز یکپارچه برای انتقال گاز طبیعی از مناطق تولید به مناطق مصرف است. در نهایت همه این اقدامات بخشی از پروژه بزرگ توسعه شبکه نفت و گاز در سنگال است که بدون شک تامین انرژی برق برای مناطق محروم و روستایی پایه و اساس آن باقی خواهد ماند.  

انتظار می رود سنگال در صورت بهره برداری از ذخایر قابل توجه گاز طبیعی در سالجاری میلادی در آستانه تبدیل شدن به یک تولید کننده مهم هیدروکربن در منطقه غرب افریقا باشد. این انبوه منابع سوختی در عین حال  فرصت هایی را برای این کشور در جهت رشد و توسعه اقتصادی فراهم کند. در این راستا سنگال می‌تواند از تجربه دیگر تولیدکنندگان جدید در آفریقا بیاموزد. از سوی دیگر شاید چشم انداز سنگال برای استفاده از ذخایر و منابع نفت و گاز به دلیل احتمال تاخیر در تولید و نوسان قیمت ها نامشخص باشد.  سیاستگذاران سنگالی باید سناریوهای متعددی را در نظر بگیرند و در برنامه ریزی هزینه‌های آتی احتیاط کنند. مقامات اقتصادی سنگال باید هوشیار باشند و بدرستی عمل کنند. آنها علاقه مند به هزینه و سرمایه گذاری از طریق صندوق سرمایه گذاری دولتی هستند و باید متعهد شوند که سهم درآمدهای نفت و گاز را برای سرمایه گذاری هزینه کنند. از سوی دیگر طرح‌های دولت سنگال برای تبدیل انرژی گاز به برق می‌تواند انرژی ارزان‌تر، پاک‌تر و قابل دسترس تری را برای این کشور در جهت تولید برق برای مناطق محروم فراهم کند.