توسعه صنعت گردشگری آبی در فدراسیون روسیه
توسعه حمل و نقل رودخانه ای و گردشگری با کشتی‌های کروز یکی از محورهای دارای اولویت صنعت گردشگری در فدراسیون روسیه میباشد. روسیه دومین کشور در جهان از لحاظ تعداد رودخانه‌ها است که شهرها را از طریق راههای آبی به یکدیگر متصل می نمایند.
مناطق جنوبی فدرال روسیه (شامل استان‌های واقع در ولگاگرد، آستراخان ، کراسنادار ، راستوف ، جمهوری‌های کالمیکیا و آدغیه ) با بسیاری از مشکلات مرتبط با توسعه گردشگری آبی مواجه هستند . برخی از عمده ترین مشکلات مذکور به موضوع کمبود کشتی‌های مسافربری و همچنین وضعیت بحرانی اسکله‌ها و کم عمق شدن آب رودخانه‌های بزرگ و قابل کشتیرانی مرتبط میباشد . کارشناسان اطمینان دارند که احیای گردشگری رودخانه ای در مناطق فوق الاشاره امکان پذیر است، اما این امر مستلزم صرف زمان و تخصی منابع اعتباری لازم میباشد. بطور مثال استاندار استان راستوف، در ماه فوریه سال جاری میلادی اعلام نمود که حمل و نقل مسافربری از طریق رودخانه دان واقع در منطقه کراسنادار و شبه جزیره کریمه زودتر از سال 2026 آغاز نخواهد شد. همزمان یک نشست مشترک کارگروه توسعه گردشگری رودخانه ای، کروز و قایق های بادبانی با حضور نمایندگان اتحادیه صنعت گردشگری روسیه در مجلس دولتی روسیه برگزار شد. بنابر اعلام کارشناسان کمبود کشتی‌های مسافربری، کم عمق شدن آبراه‌های اصلی و اسکله‌های فرسوده از مهمترین موانع توسعه حمل و نقل مسافربری و گردشگری رودخانه ای در فدراسیون روسیه قلمداد می‌شود.
طی سال 2023، موضوع توسعه حمل و نقل رودخانه ای چندین بار در بالاترین سطح مطرح گردید. آقای ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه به دولت فدراسیون روسیه دستور داد که شبکه حمل و نقل مسافربری در آبراه‌های داخلی ایجاد شود. بنابر اعلام آقای ویاچسلاو ولودین رئیس دومای دولتی، در جلسه مربوط به توسعه حمل و نقل رودخانه ای مسافربری، 16 منطقه روسیه در کنار رود ولگا واقع شده است، اما هنوز هیچ ارتباط آبی بین آستراخان - ولگاگراد، ولگاگراد – ساراتوف و ساراتوف - سامارا وجود ندارد. وی افزود: «روسیه دومین کشور در جهان از لحاظ تعداد رودخانه‌ها است که شهرها را به یکدیگر متصل می نمایند. لازم است که خط دریایی مسافربری نه تنها در حوزه آبی ولگا بلکه سایر رودخانه‌ها نیز احیا شود»
با وجود اظهارات فوق الذکر، نمایندگان و مقامات استانی مناطق واقع در فدرال جنوبی بر ناممکن بودن برقراری مجدد حمل و نقل رودخانه ای در آینده نزدیک اذعان می نمایند. آقای الکسی والوتسکوف نماینده مجلس روسیه و عضو کمیته گردشگری و توسعه زیرساخت گردشگری در مصاحبه با خبرگزاری «اکسپرت یوگ» (کارشناس جنوب) به کمبود کشتی‌های مسافربری اشاره نموده و افزود از آنجا که در گذشته این نوع حمل و نقل سودآور نبوده بنابراین بهره برداری از این شیوه جابجایی مسافر صرف نظر گردید، لذا همه کارهای مربوطه باید از ابتدا و صفر آغاز شود.
در حال حاضر، ساخت کشتی‌های گردشگری مسافربری در دستور کار کشور روسیه قرار دارد. امروزه ما شاهد تغییر مسیر جابجایی‌ها در کشور پهناور روسیه از جاده به سمت مراکز آبی هستیم. حمل و نقل مسافربری رودخانه ای و بار مرحله به مرحله انجام می‌پذیرد. پیشرفت های حاصله عمدتا در مسکو و مناطق کنار رودخانه ولگای میانه دیده می‌شود که مسیرهای رودخانه ای مناسبی بین شهرها وجود دارد. محور دوم مربوط به راه اندازی مجدد کشتی‌های مسافربری رودخانه ای است. در این راستا اقداماتی در جمهوری‌های تاتارستان، نیژنی نوگورود و استان آستراخان در دست اجرا میباشد.کارخانجات کشتی سازی در حال گذار از ساخت نمونه‌های کشتی به تولید انبوه آن هستند. به گفته آقای الکسی والوتسکوف نماینده مجلس روسیه، سرمایه گذاران آمادگی دارند در این زمینه بیشتر سرمایه گذاری نمایند.
برخی کارشناسان داخلی روسیه براین باورند که مشکلات و چالش های موجود نه تنها به دلیل کمبود کشتی‌ها مرتبط است بلکه حل و فصل آنها نیز نیازمند اتخاذ رویکردهای جامع میباشد. بنابر اعلام آقای ایلیا زوتوف معاون رئیس شورای عمومی وزارت حمل و نقل فدراسیون روسیه و رئیس اتحادیه مسافران روسیه، لازم است که عملیات لایروبی و ساخت اسکله‌ها نیز هر چه بیشتر انجام شود.
عوامل بازدارنده سفرها با کشتی‌های گردشگری کروز در جنوب روسیه
موضوع حمل و نقل آبی مسافربری به توسعه صنعت گردشگری مرتبط است. فعالیت نمایندگان صنعت گردشگری به طور مستقیم به وضعیت اقتصادی کشور بستگی دارد. در صورت کاهش درآمدهای جمعیت، تقاضا برای گردشگری کروز نیز کاهش می یابد. در این صورت مسافران بیشتر به هزینه بلیط توجه نموده و اهمیتی به مسیر و نوع کشتی انتخاب شده قائل نمی‌شوند.
بنابر اعلام معاون مدیرعامل شرکت مسافربری دریایی«واداخود»، تقاضای سفر در مسیرهای جنوبی روسیه در سطح سال گذشته حفظ شده است. به گفته وی، بر اساس آمار ماه مارس، میزان فروش مسافرت های گردشگری کروز به جنوب کشور نسبت به دوره مشابه 20 درصد افزایش یافته است. اگر فروش مسافرت های دریایی کروز به مقاصد جنوبی در همین روند ادامه پیدا کند، این احتمال وجود دارد که ترافیک مسافربری نسبت به سال گذشته افزایش یابد و بیش از 15 هزار گردشگر به جنوب کشور عزیمت نمایند .
کاهش تعداد مسافرت های دریایی به سمت مناطق جنوب به عواملی دیگری همچون رها سازی جریانات آب رودخانه ای مرتبط میباشد. رفت و آمد کشتی‌های کروز به دلیل ویژگی‌های تنظیم سطح آب ، دشوار (چالش برانگیز) است زیرا کشتی‌های مسافری در این مسیر مجبور هستند تاریخ رهاسازی آب به سدها را در نظر بگیرند. یکی دیگر از عوامل محدودکننده سفر رودخانه ای به جنوب کشور(روسیه)، برنامه ریزی مسافرت های چندوجهی است. به عنوان مثال، درصورت بسته بودن فرودگاه‌ها یا لغو پروازها ، عملا امکان جایگزینی سفر با سایر وسائل حمل و نقل ممکن نیست بطور مثال بغیر از مسیر هوایی، هیچ مسیر دیگری که بتوان بصورت چند وجهی در فاصله طولانی مسافت مسکو – راستوف - مسکو (21 روز) را جایگزین نمود، متصور نیست. از سوی دیگر به دلیل کم عمق شدن رودخانه‌ها، برخی از کشتی‌ها با مشکل ورود به اسکله‌ها مواجه شده اند.
پس از ساخت اسکله شناور در بندر دریایی تاگانروگ (واقع در استان روستوف)، شرکت های مسافربری کشتیرانی فرصت ایجاد مسیرهای دریایی کروز با دسترسی به دریا را دارند. در عین حال نمایندگان شرکت های گردشگری کروز در خصوص فقدان زیرساخت و خدمات مربوطه در سواحل رودخانه ای ( بنادر خاص مخصوص کشتی‌های گردشگری ) در روسیه هشدار می دهند که این امر میتواند به از دست دادن مسافران و گردشگران منجر شود.
غیر از موارد فوق الذکر مشکلات دیگری نیز وجود دارد. سازوکارهای موجود دولتی برای ساخت کشتی‌های مسافربری (کروز) بسیار موثر است و به ساخت کشتی‌های جدید کمک می‌کنند، اما عمدتاً این کشتی‌ها دارای کلاس لوکس یا ممتاز هستند درحالیکه بیش از 70 درصد گردشگران مسافرت های دریایی ، کشتی سه ستاره را انتخاب می کنند، زیرا این کلاس از کشتی‌ها برای مسافر مقرون به صرفه تر است.
به طور کل توسعه حمل و نقل رودخانه ای در کشور روسیه در مرحله ابتدایی قرار دارد. کشتی‌های داخلی در مسیرهای رودخانه ای بسیار کم معرفی شده است. عملا هیچ کشتی موتوری ساخت روسیه به استثنای کشتی‌های "پتر کبیر"، "مستای کریم"، "سورا" و "حلقه طلایی" وجود ندارد. مقرر است که کشتی «پتر کبیر» در سال جاری میلادی پس از اتمام ساخت آن در کارخانه «لوتوس» استان آستراخان به آب رها شود.
توسعه گردشگری کروز در حوزه دریای خزر پس از راه اندازی کامل کشتی «پتر کبیر» به سطح جدید خواهد رسید. این کشتی گردشگری (کروز) در استان آستراخان در مراحل پایانی تکمیل قرار داشته و حداکثر تا آخر سال جاری میلادی در رودخانه‌ها و حوزه‌های آبی روسیه مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. بهره برداری از این کشتی در سال 2024 با نزدیک شدن فصل گردشگری برنامه ریزی شده است. کشتی «پتر کبیر» در کارگاه کارخانه کشتی سازی «لوتوس» آستراخان ساخته شده است. شایان ذکر است که رستوران‌ها ، سالن‌های نمایش، عرشه‌های آفتاب گیر دو سطحی، سالن‌های ورزشی، استخر و سونا در این کشتی وجود دارند. این کشتی کروز از نظر امکانات عملا با یک هتل پنج ستاره (155 اتاق با 310 تخت) مطابقت دارد. کارکنانی متشکل از 90 کارمند و خدمه کشتی به گردشگران خدمات ارائه خواهند داد. بنابر اعلام آقای ایگور بابوشکین استاندار آستراخان، شرکای بین المللی از ایران، ترکمنستان و قزاقستان آمادگی دارند ایجاد مسیرهای جدید گردشگری را بررسی نمایند. کشتی «پتر کبیر» در مسیر رودخانه ولگا، دریای خزر، آزوف و سیاه با ورود به شهرهای آکتائو (قزاقستان)، ترکمنباشی (ترکمنستان)، باکو (آذربایجان) و ماخاچ کالا (داغستان، روسیه) تردد خواهد نمود. کارخانجات کشتی سازی آستراخان هنگام ساخت کشتی «پتر کبیر» محور جدیدی از صنعت کشتی سازی را فرا گرفتند. این اقدام باعث کسب سفارشات بیشتر برای انجام فعالیت های مشابه خواهد شد.
در حال حاضر چهار مسیر اصلی دریایی با مدت زمان‌های مختلف ایجاد گردیده است. مسافرت دریایی با این کشتی میتواند از 9 تا 20 روز طول بکشد. آستراخان به عنوان نقطه آغاز(مبداء) کشتی «پتر کبیر» خواهد بود. این مسیرها به شرح ذیل است:
1. مسیر نه روزه آستراخان – ماخاچ قلعه – باکو – ترکمنباشی – آستراخان
2. مسیر نه روزه آستراخان – ماخاچ قلعه – باکو – آکتائو – ترکمنباشی – آستراخان
3. مسیر دوازده روزه آستراخان – ماخاچ قلعه – باکو – نوشهر(ایران) – ترکمنباشی – آکتائو - آستراخان
4. مسیر مسافرت دریایی کروز به مدت 20 روز با نقطه شروع از شهر استانبول شامل باتومی - سوچی - نووروسیسک - تاگانروگ - راستوف - ولگوگراد - آستراخان - ماخاچکالا - باکو - ترکمنباشی - آکتائو - آستراخان میباشد. مقرر است که کشتی دریایی «پتر کبیر» به بنادر شش کشور (ترکیه، گرجستان، روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان) وارد شود.
چشم اندازهای گردشگری منطقه خزر در چارچوب میزگرد مربوط به همکاری کشورهای حوزه خزر در حوزه گردشگری در چارچوب دومین همایش اقتصادی خزر مورد بررسی قرار گرفت. مقامات استان آستراخان موضوعات مربوط به چشم اندازهای توسعه گردشگری کروز در حوزه دریای خزر را مطرح نمودند. در چارچوب برنامه کروز پیشنهاد اجرای طرح گردشگری رودخانه – دریا مطرح گردید. برنامه فوق شامل مسافرت دریایی دور خزر و آشنایی با رودخانه ولگا و مناطق روسیه در کنار شاخه‌های آن میباشد. بنابر اعلام خانم اولگا پروکوفیوا وزیر فرهنگ و گردشگری استان آستراخان، اجرای این طرح بر افزایش علاقمندی گردشگران، ایجاد اثر اقتصادی مضاعف، توسعه بیشتر صنعت حمل و نقل و گردشگری و توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی تأثیر خواهد گذاشت. استان آستراخان در چارچوب دستور کار خزر و از جمله در زمینه توسعه رویدادهای مورد علاقه جهت مشارکت نمایندگان کشورهای حوزه خزر فعالیت دارد. به عنوان مثال یکی از رویدادهای بزرگ استان آستراخان نمایش نوازندگان و هنرمندان کشورهای حاشیه دریای خزر است که میتواند توجه گردشگران کروز را جذب نماید. جشنواره هنر کلاسیک خزر «OperaFirst» که سالانه در این منطقه برگزار می‌شود همچنین میتواند نقطه جذب گردشگران باشد.
حل و فصل مسائل مربوط به اجرای طرح مسیر گردشگری کروز خزر مستلزم تلاش های همه کشورها است که فقط با امضاء توافقنامه پنجگانه امکان پذیر میباشد. استان آستراخان آمادگی خود را برای تبدیل شدن به مکان همکاری و مذاکرات با نمایندگان کشورهای حوزه خزر اعلام نموده است.
بنابر اعلام آقای ایگور بابوشکین استاندار آستراخان بر اساس نتایج سال 2023 ترافیک گردشگری به استان آستراخان نسبت به سال 2022 به دلیل توسعه گردشگری تاریخی، آموزشی و کروز رشد سه برابری داشته است. با هدف افزایش توجه ماهی گیران به استان آستراخان و سواحل رودخانه ولگا، یک برنامه ساخت کمپینگ (اقامت در طبیعت) طراحی گردیده که امکان آشنایی بیشتر با طبیعت و زیبایی‌های ولگا در شرایط مناسب را فراهم می نماید. گردشگری تاریخی و آموزشی در استان آستراخان نیز در حال توسعه میباشد. آغاز تردد کشتی گردشگری «پتر کبیر» در سال 2024 با امکان ورود به بنادر کشورهای حوزه دریای خزر، دریای سیاه و آزوف نیز باعث جذب ترافیک گردشگری اضافی به این استان خواهد شد. همچنین طی چهار سال اخیر خطوط پرواز (از فرودگاه آستراخان) افزایش یافته است. در حال حاضر مقامات آستراخان موضوع برقراری مجدد پرواز بین فرودگان آستراخان و فرودگاه شهر رشت (ایران) را بررسی می نمایند.
منبع: https://expertsouth.ru/articles/nekhvatka-flota-i-obmelenie-rek-kak-razvivaetsya-rechnoy-transport-i-kruiznyy-turizm-na-yuge/