سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بنگلادش

اقتصاددانان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را ابزاری قدرتمند برای توسعه کشورهایی مانند بنگلادش می‌دانند، زیرا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش ظرفیت تولید و ارتقای مهارت‌های نیروی کار از طریق انتقال فناوری و تخصص نقش اساسی دارد. در حال حاضر بنگلادش به شدت به درآمدهای صادراتی، حواله‌ها و وام‌های وام دهندگان دوجانبه و چندجانبه برای تأمین ارز خارجی و حفظ تراز پرداخت‌های خود متکی است. ورود سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بلندمدت می‌تواند به کشور در کاهش کسری تراز تجاری کمک کند.

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در کشور بنگلادش همگام با تولید ناخالص داخلی (GDP) نیست و نگرانی‌ها را در مورد چالش‌های احتمالی پیش رو با توجه به خروج این کشور از گروه کشورهای کمتر توسعه‌یافته در سال 2026 افزایش می‌دهد.

 بر اساس داده‌های بانک جهانی کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی در حالی به 0.33 درصد از تولید ناخالص داخلی در سال 2022 رسیده است که در سال 2013 دارای رکورد 1.74 درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور بوده است.

جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی بنگلادش به نسبت تولید ناخالص داخلی آن در مقایسه با کشورهایی مانند هند، میانمار، ویتنام، پاکستان و سریلانکا، روندی کاهشی داشته است.

نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی بنگلادش یکی از کمترین‌ها در میان کشورهای فوق الذکر است. به عنوان مثال، سریلانکا و پاکستان علی رغم اینکه غرق در بدهی هستند، ورودی FDI را به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی 0.67 و 0.60 درصد در سال 2021 گزارش کردند. در مقابل این عدد برای هند، همسایه بزرگ بنگلادش، 1.41 درصد بوده است و ویتنام بالاترین میزان را با  4.28 درصد داشته است.

سال 1990 2011 2015 2018 2022 FDI 0.0032 میلیارد دلار 1میلیارد دلار 2 میلیارد دلار 3 میلیارد دلار 3 میلیارد دلار

 در طول سه دهه گذشته، بنگلادش تلاش هایی را برای افزایش جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی انجام داده است. تقریباً 16 سال طول کشید تا از مرز 1 میلیارد دلار در سال 2011 فراتر روند و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از مرز 2 میلیارد دلار در سال 2015 و از مرز 3 میلیارد دلار در سال 2018 عبور کرد. طی سه سال بعدی ورودی FDI کاهش یافت و بار دیگر در سال 2022 از 3 میلیارد دلار گذشت.

گزارش سازمان بین‌المللی کار در سال 2020 نشان می دهد که حداقل دستمزد در بنگلادش زیر خط فقر بین‌المللی است و پایین‌ترین میزان در میان کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه است. در کشورهای منطقه حداقل دستمزد عددی بین 800 تا 200 دلار PPP در ماه است در حالی که در بنگلادش تنها 48 دلار PPP در ماه است. عدم افزایش جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اغلب به دولت‌ها نسبت داده می‌شود که به طور مؤثر از دسترسی به نیروی کار ارزان بهره‌برداری نکرده‌اند. زیرساخت های ناکافی و بی ثباتی سیاسی از عوامل کاهش FDI در کشورها است ولی بنگلادش علیرغم یک دهه ثبات نسبی سیاسی، نتوانسته در این حوزه موفق عمل کند.

ایالات متحده به تنهایی دارای 65.9 درصد سهام در بخش نفت و گاز است و مجموع سرمایه گذاری ایالات متحده 3828 میلیون دلار است که 19 درصد از کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی بنگلادش را شامل می‌گردد. سرمایه گذاری‌های ایالات متحده در سایر بخش ها شامل 261.24 میلیون دلار در حوزه بیمه، 205.12 میلیون دلار در حوزه قدرت(برق)، 189.35 میلیون دلار در در حوزه بانکی و 76.94 میلیون دلار در در حوزه منسوجات و پوشاک است.

به جز ایالات متحده، استرالیا، کانادا و سنگاپور دیگر سرمایه گذاران عمده در بخش گاز و نفت هستند که به ترتیب 18.18و 9.4 و 5 درصد سهام دارند.

ایالات متحده سهم ناچیز 2.21 درصد در دومین بخش بزرگ سرمایه گذاری مستقیم خارجی بنگلادش، صنعت نساجی و پوشاک دارد. کره جنوبی با 25.65 درصد (893.94 میلیون دلار) بیشترین سهم را دارد و پس از آن هنگ کنگ با 14.6 درصد (511 میلیون دلار) و بریتانیا با 10.75 درصد (374.30 میلیون دلار) در بخش نساجی و پوشاک قرار دارند.

اتاق بازرگانی و صنعت سرمایه گذاران خارجی (FICCI) که نماینده سرمایه گذاران از 35 کشور است و 90 درصد از کل سهام سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در بیش از 21 بخش به خود اختصاص داده است، در نشریه فصلی خود با عنوان "سیاست مالی و مقررات " با تمرکز بر سرمایه گذاری تاثیرگذار به سهم پایین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به عنوان یکی از بزرگترین فرصت‌های از دست رفته بنگلادش اشاره کرد که علی‌رغم رشد اقتصادی قابل توجه در مقایسه با اکثر کشورهای همتا رشد قابل قبولی نداشته است.

این سازمان مسائلی مانند سهولت انجام تجارت، رقابت ناهموار و اجرای ضعیف قوانین و مقررات را به عنوان دلایل این اتفاق عنوان نمود.

بنگلادش از نظر سهولت انجام تجارت در رتبه 168 از میان 190 اقتصاد دنیا قرار دارد که عامل مهمی‌برای ارزیابی وضعیت کشور توسط سرمایه گذاران مستقیم خارجی است. اگر سهولت انجام تجارت و موانع بوروکراتیک برداشته نشود، بنگلادش برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی مورد انتظار دچار مشکل خواهد شد.

حوزه‌های سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بنگلادش نفت و گاز بخش نساجی بخش بانکی بخش قدرت (برق) مخابرات صنایع غذایی سایر بخش ها 22% 17.34% 12.9% 10.6% 7% 6.5% 34%

سازمان توسعه سرمایه گذاری بنگلادش (BIDA)، از سال 2016 سعی در ترویج و تسهیل سرمایه گذاری خصوصی در بنگلادش نموده است. در ماه مه 2023، BIDA پلت فرم خدمات یک مرحله ای خود را با افزودن چهار سرویس به روزرسانی کرد و مجموع خدمات را به 67 سرویس رساند، به این امید که سهولت انجام تجارت برای سرمایه گذاران افزایش یابد. با این حال، اقتصاددانان و تجار برجسته تلاش های BIDA را برای مقابله با چالش های جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی ناکافی می دانند.

فقدان سرمایه گذاری بخش خصوصی داخلی سیگنال های منفی را به سرمایه گذاران خارجی در مورد فضای کسب و کار در بنگلادش ارسال می‌کند و منجر به عدم رشد سرمایه گذاری مستقیم خارجی کمتر از حد انتظار در مقایسه با کشورهای همسایه می‌شود. بسیاری از سرمایه گذاران خارجی به دلیل تاخیر در صدور مجوز های قانونی و تقاضاهای مختلف پرداخت در کشور با چالش هایی روبرو هستند.

بنگلادش در دهه گذشته پیشرفت تدریجی در کاهش محدودیت های سرمایه گذاری داشته است با این حال، زیرساخت‌های ناکافی و بروکراسی طولانی و زمانبر همچنان مانع رشد سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور هستند.