وضعیت تولید شکر در کوبا

نوشتار پیش رو به بررسی اجمالی موضوع وضعیت تولید شکر در کشور کوبا می پردازد.

آمارها و داده‌های رسمی‌بیانگر آن است که برداشت محصول شکر در کوبا در سال 2023-2022 نیز بر خلاف پیش بینی‌های اولیه ناامیدکننده بوده است. بر این اساس از 455 هزار تنی شکر که پیش بینی می‌شد در سالجاری تولید شود تنها 350 هزار تن به دست آمده که بدین معناست که تنها 77 درصد از آنچه برنامه ریزی شده بود محقق شده است. باید به این نکته توجه داشت که حتی هدف برنامه ریزی شده تولید در سال 2023 کمترین میزان تولید شکر پس از سال 1959 میلادی بوده است، نتایج آخرین برداشت 350 هزار تنی محصول شکر ، به طور ملموسی روند نزولی تولید این محصول راهبردی کوبا را در پنج سال گذشته نشان می دهد. کوبا که زمانی به عنوان بهشت شکر در دنیا شناخته می‌شد ، امروز به سختی نیاز داخلی خود را برای این محصول تامین می‌کند و نمی‌تواند صادرات داشته باشد.

بر هیچ کس پوشیده نیست که در دو دهه گذشته بازدهی مناسبی از نظر تولید شکر در کوبا وجود نداشته است. این واقعیت با هویت ملی کشور که از قرن نوزدهم تا دهه 1990، شکر محصول اصلی اقتصاد آن بود، در تضاد است. بالاترین رقم تولید شکر در دهه 1970 با رکورد تولید 8 میلیون تن ثبت شد. در بهترین سال های خود، کوبا 25 درصد از تولید جهانی شکر را در اختیار داشت. با این حال، پس از تجدید ساختار بخش شکر کوبا در سال 2002، این رقم به شدت کاهش یافت . فرآیند تجدید ساختار مستلزم تعطیلی 71 کارخانه تولید شکر از 156 کارخانه موجود در آن زمان بود و عملکرد 25 مورد از آنها نیز به تولید مشتقات و محصولات فرعی نیشکر هدایت شد. پس از تجدید ساختار صنعت و تا سقوط شدید آن در سال 2022، تولید شکر کوبا با تنها 1.1 و 1.3 میلیون تن در سال کمتر از 1 درصد سهمیه جهانی را تشکیل می‌داد. استثناء تنها در سال 2017-2016 مشاهده شد که تولید شکر به رقم  1.8 میلیون تن رسید. از آن زمان به بعد، تولید بطور مستمر به کاهش خود ادامه داد و در برداشت سال 2022-2021 اولین رکورد زیر یک میلیون تن شکر در دوره پس از سال 1959 به ثبت رسید. در تولید سال 2022-2021 میزان 480 هزار تن شکر تولید گردید که هدف برنامه ریزی شده در آن سال 911 هزار تن بود و تنها 52 درصد از آن هدف محقق شد.

یک عامل مشترک در میان تمام سالهای دهه گذشته در ارتباط با تولید شکر در کوبا وجود دارد و آن هم فاصله میان برنامه‌ها و نتایج بدست آمده است. علل مختلفی را می‌توان در این رابطه برشمرد که از عمده ترین آنها می‌شود به قدیمی‌بودن تجهیزات صنعتی و کم بازدهی در برداشت گیاه نیشکر اشاره کرد. مقامات کشور  نیز اذعان دارند که صنعت شکر از دهه 1990 یک فرآیند طولانی «تحول تکنولوژیک» را طی کرده است. قطعی مکرر برق و خرابی کارخانه‌ها پیامد مستقیم فرسودگی در وضعیت فنی ماشین آلات کشاورزی و صنعتی است. آخرین حلقه در این زنجیره ، عامل سطوح پایین بهره وری در تولید است. به این موارد بایستی کمبود تجهیزات جدید، کمبود قطعات یدکی و منابع برای تعمیر و نگهداری تجهیزات موجود را اضافه کرد. این امر موجب انجام تعمیراتی شده است که هر روز با کیفیت کمتر یا تقریباً بی کیفیت انجام می‌شوند. مقامات ملی تأیید کرده اند که ما در زمانی هستیم که تقریباً هیچ کارخانه تولید شکر به میزان مناسب تعمیر نشده اند. از سوی دیگر، به دلیل کمبود نهاده‌های اساسی برای کشت نیشکر، هر سال نسبت به سال قبل از آن نیشکر کمتری در کوبا کاشته و عملکرد تولید نیشکر ضعیف تر می‌شود. به عنوان مثال کودها و علف کش های مورد نیاز مزارع نیشکر از جمله وارداتی هستند که در شرایط بحران اقتصادی و مالی که تقریباً از پنج سال قبل به این سو به طول انجامیده است، تحت تأثیر کمبود ارز در کشور قرار دارند. در برداشت قبلی، این محصولات تنها توانستند 37 درصد نیازها را پوشش دهند. برنامه‌های توسعه جایگزینی مانند کودهای زیستی تولید داخل برای جبران کسری واردات کودهای شیمیائی تاکنون کافی نیست.

مشکل دیگر آن است که تمام فضای برنامه ریزی شده توسط دستگاه‌های مسئول به زیر کشت نیشکر نمی رود. در سال 2021، گروه تجاری آزکوبا ( شرکت دولتی ناظر بر تولید و تجارت شکر در کوبا ) تنها 69.4 درصد از منطقه برنامه ریزی شده برای کشت نیشکر را کاشت. از کل اراضی برداشت شده، 42 درصد عملکرد کمتر از 30 تن در هکتار داشتند. متوسط عملکرد تولید نیشکر در کوبا در حال حاضر 39.7 تن در هر هکتار است، این رقم قابل مقایسه با سایر کشورهای تولیدکننده شکر که برای بازار های بین المللی رقابت می‌کنند، مانند گواتمالا، برزیل و کاستاریکا نیست.

کمبود سوخت و بی ثباتی در تامین وسایل حمل و نقل، به دلیل عدم رسیدن قطعات یدکی به موقع به جزیره نیز بر روند کلی تولید سنگینی می‌کند و هر دو عامل بر تحقق برنامه‌های کاشت و همچنین تامین مواد اولیه اصلی کارخانه‌های شکر و نیشکر تأثیر منفی بر جای می‌گذارند.

در شرایط کنونی کمبود اقتصادی که کوبا با آن مواجه است، کشت و صنعت نیشکر نیز سهیم می‌باشد . سرمایه انسانی که در مرکز هر فرآیند کشاورزی قرار دارد، از این تاثیر در امان نمانده است. عوامل کار مانند فقدان انضباط، انگیزه و کمبود نیروی کار نیز منجر به نقص در عملکرد بنگاه‌های کشاورزی و صنعتی در کوبا بویژه در صنعت تولید شکر شده است.

به گفته مهندس آنخل لوئیس ریوس، مدیر کل زنجیره تولید آزکوبا، فقدان نیروی کار واجد شرایط بر عدم انضباط تأثیر گذاشته است. به گفته وی، گروهی از وقفه‌های مهم توسط عملکرد بد کارکنان به وجود آمده است که می‌شد از آن جلوگیری کرد. خولیو آندرس گارسیا، رئیس گروه شکر آزکوبا، در تحلیل برداشت قبلی تأیید کرد که نخستین مشکل نظم و انضباط بوده است. به عقیده وی، با نیشکر موجود در برداشت قبلی، تا ۸۰ هزار تن نیشکر بیشتر در روز می‌توان تحویل داد، اما این امر محقق نشده است.

مقاصد تولید شکر در کوبا اساساً سبد خانواده، بخش گردشگری و هتل ها و رستوران‌ها ، صنایع دارو سازی ، تولیدات صنعتی و صادرات است. از این نظر، عدم انطباق با ارقام تصور شده تأثیر مستقیمی‌بر بخش‌های کلیدی دارد که باید به خوبی تغذیه شوند. در نتیجه کاهش مستمر ارقام تولید ، مصرف ملی (خانگی و صنعتی) بیش از پیش تحت محدودیت قرار گرفته و البته مقادیر صادراتی نیز کاهش یافته است. مردم کوبا کمبود شکر را مانند گذشته درک می‌کنند. همانطور که توسط وزارت تجارت داخلی (MINCIN) تعیین شده است، سهمیه توزیع شکر در جزیره برای هر نفر، چهار پوند ( 2 کیلوگرم ) در ماه است و شکر دیگر به صورت آزاد در شبکه بازارهای ملی فروخته نمی‌شود، بنابراین گزینه‌های جایگزین برای خرید آن محدود است. در سال 2022، شکری که سیستم تجارت داخلی باید دریافت می‌کرد، با توجه به نتایج برداشت سال کشاورزی 2022-2021، حدود 60 هزار تن بود. که تنها برای اطمینان از پوشش مصرف عمومی داخلی شکر ، بین 400 تا 600 هزار تن مورد نیاز است. در سال جاری، MINCIN تخصیص 310 هزار تن را برنامه ریزی کرده بود. از این تعداد، 240500 تن برای سبد خانواده تنظیم شده است. تولید جدید شکر در سالجاری در مجموع به 350 هزار تن رسید. این محصول در سال 2023 جزو محصولاتی بوده که در فهرست تاخیر در تحویل سبد خانواده گزارش شده است.

به موازات تاثیر بر بازار داخلی، اجرای تعهدات بین المللی کوبا در صادرات شکر نیز با مشکل مواجه شده است . این اتفاق در سال 2022 رخ داد هرچند که تولید بیشتر از میزان تولید فعلی بود. کوبا توافق نامه ای برای صادرات 400 هزار تن شکر در سال به چین دارد. حقیقت این است که این کاهش در تولید و صادرات شکر تاثیر منفی زیادی بر اقتصاد کوبا داشته است. به ویژه به این دلیل که این پدیده در شرایطی که کشور با شرایط سخت اقتصادی مواجه است و نیاز به افزایش درآمد از طریق صادرات دارد، همزمان شده است.

منبع :

https://oncubanews.com/en/cuba/economy/cuban-economy/the-bitter-sugar-crisis