نگاهی به وضعیت اقتصادی سریلانکا در ژوئن 2023

وضعیت اقتصادی سریلانکا در ماه‌های اخیر تقریبا شرایط مشابهی را تجربه کرده است. در ماه ژوئن درآمد صادراتی به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی سریلانکا برای دومین ماه متوالی در سال جاری بیش از یک میلیارد دلار بود، در حالی که هزینه واردات نسبت به ماه قبل با کاهش بیش از 400 میلیون دلاری همراه بود. در سوی دیگر حواله‌های ارزی کارگران سریلانکایی شاغل در خارج از کشور به همراه گردشگری به عنوان منبع دوم و سوم درآمد این کشور همچنان به روند رو به رشد خود ادامه می‌دهند.

وضعیت اقتصادی سریلانکا در ماه‌های اخیر تقریبا شرایط مشابهی را تجربه کرده است. در ماه ژوئن درآمد صادراتی به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی سریلانکا برای دومین ماه متوالی در سال جاری بیش از یک میلیارد دلار بود، در حالی که هزینه واردات نسبت به ماه قبل با کاهش بیش از 400 میلیون دلاری همراه بود. در سوی دیگر حواله‌های ارزی کارگران سریلانکایی شاغل در خارج از کشور به همراه گردشگری به عنوان منبع دوم و سوم درآمد این کشور همچنان به روند رو به رشد خود ادامه می‌دهند. علاوه بر این تایید دریافت حدود 250 میلیون دلار از بانک جهانی برای حمایت بودجه، سطح ذخیره رسمی ناخالص سریلانکا را تا پایان ژوئن به حدود 3.7 میلیارد دلار در مقایسه با 3.5 میلیارد دلار در پایان می 2023 افزایش داد.

در مجموع به نظر می رسد غیر از بخش صادراتی، سایر بخش‌های روند خوبی را طی می‌کنند و سریلانکا در تحقق برنامه‌های خود تقریباً موفق عمل کرده است. کاهش تراز منفی تجاری، حفظ نرخ برابری ارزی و کاهش تورم از جمله نکات مثبت در پرونده اقتصادی سریلانکا در سال 2023 بوده است.

نگاه کلی

موضوع ژوئن 2023 ژوئن 2022 شش‌ماهه اول 2023 شش‌ماهه اول 2022 صادرات 1005 1249 5871 6522 واردات 1369 1226 8161 10028 تراز تجاری 364- 22 2289- 3506- درآمد گردشگری 123 45 875 680 حواله‌های ارزی 476 274 2823 1610 ذخیره ارزی 3400 1854 - - ورودی خالص به بازار سهام 0.9- - 2 92 اوراق‌قرضه 132 2 530 11 تراز کلی - - 1958 2814- تورم 12 25.2 - -

همان گونه که اشاره شد در بخش صادرات با وجود چشم‌انداز بسیار مثبت ارائه شده مبنی بر ثبت رکورد صادرات بیش از 18 میلیارد دلار برای سال 2023، سریلانکا تاکنون موفق عمل نکرده و در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری حدود 650 میلیون دلار درآمد صادراتی کمتری نسبت به سال 2022 داشته است. هر چند کنترل واردات و کاهش حدود 1.8 میلیارد دلاری آن موجب شده است که تراز تجاری این کشور 1.2 میلیارد دلاری بهبود پیدا کند. البته باید اشاره کرد که این روند احتمالاً با کاهش ممنوعیت واردات در ماه‌های آتی تغییر خواهد کرد و با افزایش واردات سریلانکا، تراز تجاری این کشور نیز مسیر متفاوتی را طی خواهد کرد.

همان گونه که در تصویر بالا مشخص است و از ابتدای سال 2023 نیز همین وضعیت برقرار بوده است، دلیل اصلی بهبود تراز تجاری سریلانکا نه بهبود‌های چشم‌گیری در بخش صادراتی بلکه بیشتر از کاهش واردات نشئت‌گرفته است. در واقع کاهش واردات که میزان قابل‌توجهی نیز بوده، توانست شرایط تراز تجاری این کشور را به شکل محسوسی بهبود بخشد و آن را به کمتر از 2.8 میلیارد دلار برساند. البته همان‌گونه که اشاره شد این روند با کاهش قابل توجه ممنوعیت واردات در ماه‌های آتی تغییر خواهد کرد.

عملکرد صادراتی

دسته‌بندی ژوئن 2023 ژوئن 2023 شش‌ماهه اول 2023 شش‌ماهه اول 2022 صادرات صنعتی مواد غذایی، نوشیدنی، تنباکو 40.3 52.3 248.9 274.4 علوفه دامی 15.4 21.1 84.2 77.6 پوشاک و منسوجات 430 568.8 2460.6 2977.3 محصولات کائوچو 72.1 99.5 432.6 493.3 الماس و جواهرات 52.4 36.1 268.8 200.3 ماشین‌آلات و لوازم مکانیکی 52.9 50 317.6 270.5 تجهیزات حمل‌ونقل 7.3 9.9 51.6 63.8 فرآورده‌های نفتی 39.4 54.2 247.2 345.3 محصولات شیمیایی 15.5 20 95.9 111.2 محصولات چوبی و کاغذی 8.7 12.9 57.9 74.9 محصولات صنعت چاپ 1.8 8.6 28.2 30.8 چرم،کالاهای مسافرتی و کفش 6.3 6.8 34.1 37.3 پلاستیک و مصنوعات از آن 3.8 5.4 27 33.6 فلزات پایه و محصولات مرتبط 13.3 14.5 85.5 92.1 محصولات سرامیکی 2.9 4.1 16.3 18.4 سایر صادرات صنعتی 28.6 27.1 159.7 167.5 کل صادرات صنعتی 790.8 991.2 4616 5268.2 صادرات کشاورزی چای 111.5 116.5 635.5 577.4 کائوچو 1.8 2.8 17.2 23.3 نارگیل 28.5 40.5 161 215.8 ادویه 27.8 31.7 176 159.6 سبزیجات 2.2 3.4 13.9 12.7 تنباکوی فراوری نشده 1.9 2.1 12.9 10.9 محصولات کشاورزی جزئی 19.8 18.1 80.3 84.1 غذای دریایی 17.9 36.4 132.4 142.2 کل صادرات کشاورزی 211.3 251.5 1229.2 1226 صادرات مواد معدنی 1.1 2.9 11.9 17.1 صادرات طبقه‌بندی نشده 2.1 3.1 13.9 10.8 کل صادرات 1005.3 1248.8 5871 6522.2

رجوع به جدول صادرات سریلانکا در ماه ژوئن سال 2023 و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که سریلانکا روند ماه می را ادامه داده و تغییر جدی نسبت به ماه گذشته نداشته است. اما نسبت به سال گذشته با کاهش صادراتی حدوداً 650 میلیون دلاری رو‌به‌رو بوده است. با بررسی جدول فوق قابل مشاهده است که عمده محصولات سریلانکا با کاهش صادرات همراه بوده که این موضوع در محصولات اصلی مانند پوشاک، چای، نارگیل و ... قابل مشاهده است.

دلایل متعددی برای این کاهش قابل احصا است؛ کاهش تقاضا در بازارهای اصلی از جمله ایالات متحده، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش رقابت‌پذیری محصولات سریلانکایی در بازار جهانی و افزایش ارزش روپیه نسبت به سال گذشته از جمله این موارد است.

همچنین با رجوع به شاخص صادراتی سریلانکا می‌توان دریافت که علاوه بر کاهش حجم صادرات به ویژه در ماه ژوئن، قیمت کالاهای صادراتی سریلانکا نیز با کاهش اندکی همراه بوده که همین موضوع تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش کلی صادرات داشته است.  

اما به هر حال روند فعلی صادرات سریلانکا، در صورت ادامه این وضعیت شرایط این کشور را برای تحقق برنامه‌های از پیش تعیین شده با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد و به نظر نمی‌رسد که این کشور بتواند در ماه‌های آتی به هدف مشخص شده که همانا صادرات حداقل 18 میلیارد دلاری است دست یابد. حتی با ادامه همین روند در شش ماهه دوم تحقق صادرات 13 میلیارد دلاری سال 2022 نیز بسیار سخت به نظر می‌رسد.

عملکرد وارداتی

دسته‌بندی ژوئن 2023 ژوئن 2022 شش‌ماهه اول 2023 شش‌ماهه اول 2022 کالاهای مصرفی محصولات صنعت غلات و آسیاب 15.5 22.5 64.6 210 لبنیات 19.8 11.4 132.5 150.3 سبزیجات 33.7 21.6 173 169.1 غذای دریایی 6.3 5.3 25.9 41.8 شکر و شیرینی 30.4 6.9 250.9 105.5 ادویه‌ها 7.1 9.2 61.3 69.5 سایر غذاها و نوشیدنی‌ها 34 12.1 137.3 110.6 وسایل نقلیه شخصی 1.4 0.5 14 3.9 پزشکی و دارویی 58 36.4 364.4 267.1 لوازم‌خانگی 3.9 4.8 23.7 58.6 پوشاک و لوازم جانبی 14.1 21.1 85.3 130.8 دستگاه‌های مخابراتی 7.7 4 31.36 46.7 وسایل منزل و اثاثیه 6.7 8.6 45.2 71.5 سایر مواد مصرفی غیرخوراکی 13 11.9 84.1 94.6 کالاهای واسطه‌ای سوخت 290 200.1 2354.8 2583.9 نفت خام محصولات پالایشگاهی زغال‌سنگ 66.6 - 559.9 175.1 223.3 200.1 1456.1 2144.3 0.2 0.01 338.9 264.5 الماس، سنگ‌های قیمتی و فلزات 25.1 23.4 135.8 99.3 منسوجات و نساجی 194.1 280.9 1194 1685.6 کاغذ و مقوا و محصولات مرتبط 32 45.7 205.4 250.9 نهاده‌های کشاورزی 19.1 15.4 125.8 118.9 گندم و ذرت 41.1 12.2 188 136.3 فلزات پایه 82.2 18.1 173.3 239.1 پلاستیک و مصنوعات آن 37 48.7 217 369.1 محصولات شیمیایی 63.5 77.4 384.9 515.4 کود 25.3 1.5 86.9 46 لاستیک و مصنوعات آن 15.1 28.7 83.6 181.3 محصولات معدنی 4.3 10.6 32.9 84.4 سایر کالاهای واسطه‌ای 46.6 52.9 264 348.1 محصولات سرمایه‌ای ماشین‌آلات و تجهیزات 163.7 156.4 822.4 1181.3 مواد و مصالح ساختمانی 69.4 68.8 350 557.8 تجهیزات حمل‌ونقل 6.6 8.5 37.4 96 سایر کالاهای سرمایه‌ای 0.2 0.3 1.3 2.3 واردات طبقه‌بندی نشده 2.1 0.2 9.4 2.2 کل واردات 1369.1 1226.5 8160.5 10028.1

سریلانکا تا پایان ماه ژوئن همچنان با ممنوعیت بیش از 2500 قلم کالا وارداتی مواجه بود و به همین دلیل واردات در شش ماهه ابتدایی سال 2023 کاهش قابل توجهی نسبت به سال 2022 داشته است. اما از سوی دیگر در بررسی ماه به ماه مشخص است که واردات در سریلانکا نسبت به ماه‌های گذشته بر خلاف ماه‌های قبل کاهش داشته است. اما با توجه به لغو ممنوعیت عموم کالاها در سریلانکا احتمالاً در ماه‌های آینده این روند به مسیر سابق باز خواهد گشت.   

گردشگری

صنعت گردشگری سریلانکا بعد از چندین سال در حال تجربه شرایط مناسبی است. روند مثبت این صنعت از ماه‌های پایانی سال 2022 آغاز شد و در سال 2023 نیز ادامه یافت. همین موضوع موجب شده است که سریلانکا چه از منظر تعداد گردشگران ورودی و چه از منظر درآمدهای حاصل از آن چشم‌انداز‌های بسیار بهتری نسبت به چند سال گذشته داشته باشد.

تا پایان ماه ژوئن 2023، بالغ بر 624874 نفر وارد سریلانکا شده‌اند که نسبت به 411377 نفر گردشگر در مدت مشابه سال قبل رشد حدوداً 35 درصدی را نشان می‌دهد. نکته قابل توجع آن است که این میزان ورود گردشگر در شش ماهه ابتدای سال تقریباً برابر با کل گردشگران ورودی در سال 2022 است. همین مسئله موجب شده است که درآمد این کشور از 680 میلیون دلار به 875 میلیون دلار افزایش داشته است.

حواله ‌ارزی

یکی از امیدهای سریلانکا برای بازیابی اقتصادی، بهبود شرایط درآمدهای حاصل از حواله‌های ارزی ارسالی توسط کارگران سریلانکایی شاغل در خارج از کشور بود. این درآمدها در سال جاری با توجه به بهبود شرایط ارزی، رشد قابل توجهی را ثبت کرده است.

در مجموع سریلانکا تا پایان ماه ژوئن شاهد درآمد 2.823 میلیارد دلاری از این محل بود که تقریباً 43 درصد بیش از درآمد 1.610 میلیارد دلاری مدت مشابه سال قبل است. بر همین اساس می‌توان پیش‌بینی کرد با ادامه این روند سریلانکا بتواند نسبت به سال قبل درآمد بیشتری را از این محل به دست آورد؛ اما شاید تحقق رکورد درآمدی 7 میلیارد دلاری برای این کشور در سال جاری کمی دشوار باشد. لذا سناریوی محتمل در این بخش می‌تواند درآمد حدود 6 میلیارد دلاری سریلانکا از محل حواله‌های ارزی در سال 2023 باشد که نسبت به سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی محسوب می‌شود.

جریان‌های مالی و ذخیره ارزی

سرمایه‌گذاری خارجی در بازار اوراق بهادار دولتی در ژوئن 2023، 68 میلیون دلار بود، در حالی که مجموع جریان خالص ورودی در ماه‌های ژانویه تا ژوئن 2023 بالغ بر 426 میلیون دلار بوده است. جریان ورودی خارجی به اسناد خزانه داری در چند ماه گذشته به ویژه به دلیل بهبود تقاضای سرمایه گذاران افزایش یافته است. در همین حال، جریان‌های خارجی ورودی به بورس کلمبو، شامل معاملات بازار اولیه و ثانویه، با وجود ثبت خروجی خالص حاشیه ای 0.9 میلیون دلاری در ژوئن 2023، در ژانویه ژوئن 2023، 2 میلیون دلار خالص ورودی خالص را ثبت کردند.

ذخایر رسمی ناخالص نیز در پایان ماه ژوئن به حدود 3.7 میلیارد دلار افزایش یافت که دلیل اصلی آن دریافت وام 250 میلیون دلاری بانک جهانی برای کمک به بودجه سریلانکا بود. البته باید اشاره کرد که این میزان شامل تسهیلات سوآپ از بانک خلق چین که معادل حدود 1.4 میلیارد دلار است نیز می‌شود که به دلیل شرایط مندرج در آن هنوز برای سریلانکا قابل‌استفاده نیست؛ لذا باید اشاره کرد که میزان قابل استفاده ذخیره ارزی سریلانکا برابر با 2.3 میلیارد دلار است.

جمع‌بندی

نگاه به روند اقتصادی چند ماه اخیر نشان می‌دهد که شرایط اقتصادی سریلانکا در حال تجربه بهبود‌های نسبی است اما این موضوع را نمی‌توان به عنوان خروج این کشور از بحران در نظر گرفت. روند تغییر ساختار بدهی‌ها به ویژه بدهی‌های داخلی آغاز شده است و مسئله تغییر ساختار بدهی‌های خارجی نیز هنوز نهایی نشده است.

از سوی دیگر سریلانکا هر چند در دو بخش گردشگری و حواله‌های ارزی با رشد درآمدی نسبت به سال گذشته رو‌به‌رو بوده است؛ اما در زمینه صادرات نتوانسته است به اهداف تعیین شده نزدیک شود. البته باید اشاره کرد که کاهش واردات توانسته است بخشی از این کاهش صادرات را جبران کرده و تراز تجاری همیشه منفی سریلانکا را بهبود ببخشید.

از سوی دیگر سریلانکا هنوز اقتصادی مدیریت شده و به قول کارشناس بیماری در اتاق مراقبت‌های ویژه است. اما با خروج از این وضعیت و آغاز روند پرداخت بدهی‌ها، آزادسازی واردات و لزوم استفاده از ذخایر ارزی و ... این کشور با مشکلات واقعی رو‌به‌رو خواهد شد که همین موضوع نحوه مدیریت اقتصادی در ماه‌های آینده را برای این کشور بسیار حیاتی خواهد کرد.