نروژ؛ بزرگترین بازیگر انرژی اروپا

بر اساس برآوردهای دولت، درآمد حاصل از نفت و گاز در سال 2022، در حدود 125 میلیارد دلار به دولت نروژ کمک کرد که حدود 100 میلیارد دلار بیشتر از سال 2021 بوده است.

خط مقدم جدید امنیت انرژی اروپا یک ساختمان اداری ساده در استاوانگر نروژ، متعلق به شرکت دولتی پتورو (Petoro) است؛ شرکتی که دارایی‌های نفتی نروژ را مدیریت می‌نماید و برای سه دهۀ متوالی بر بزرگترین میدان‌های نفت و گاز طبیعی اروپا، در فلات قاره نروژ نظارت می‌کند. عملیات این شرکت در آب‌های نروژ با سکوهای عظیم دریایی و چاه‌هایی که هزاران فوت زیر سطح زمین قرار دارند، در کمک به گرم کردن خانه‌های اروپا و تولید برق از زمان شروع جنگ اوکراین، بسیار مفید بوده است. زمانی که روسیه صادرات گاز طبیعی به اروپا را در سال گذشته کاهش داد، نروژ آن را افزایش داد و اکنون تامین کننده اصلی سوخت اروپا است. نروژ همچنین مقادیر بیشتری نفت به همسایگان خود می‌دهد و جای نفت تحریم شده روسیه را می‌گیرد.

کریستین فجرسکوف کرگست (Kristin Fejerskov Kragseth)، مدیر اجرایی پتورو می‌گوید: «جنگ، وضعیت کلی انرژی را دوباره به تصویر کشیده است، به نحوی که انرژی نروژ برای اروپا بسیار مهم‌تر شده است. ما (صنایع نفت و گاز نروژ) همیشه مهم بودیم، اما شاید متوجه این موضوع نبودیم». اهمیت جایگاه این صنعت برای نروژ (کشوری با جمعیت 5.5 میلیون نفری که حدود یک سوم تولید اقتصاد آن را انرژی تشکیل می‌دهد) بسیار بالاست، چرا که بر خلاف برخی کشورها، دولت فقط مالک میادین نفت و گاز نیست، بلکه بخش بزرگی از سهام شرکت‌هایی که آنها را استخراج می‌کنند را نیز در اختیار دارد. جنگ اوکراین با افزایش تقاضا برای انرژی، کمک کرده است تا حدود 100 میلیارد دلار به درآمد نفت و گاز نروژ افزوده شود. بسیاری در نروژ در مورد اتکای این کشور به سوخت‌های فسیلی و مسائل زیست‌محیطی ناشی از آن، حس متفاوتی دارند، اما به نظر می‌رسد افزایش ناگهانی اهمیت منابع انرژی، باعث ایجاد اجماع در این کشور شده است که باید حداقل برای چند سال آینده به تولید مقادیر قابل توجهی نفت ادامه داد.

اولف سوردروپ (Ulf Sverdrup)، مدیر مؤسسه روابط بین‌الملل نروژ که یک سازمان تحقیقاتی است می‌گوید: «جنگ برداشت‌های سیاسی را تغییر داده است و اروپا به انرژی نیاز دارد». نروژ کشوری کوچک است که با روسیه هم مرز بوده و عضو اتحادیه اروپا نیست. پس از شروع جنگ اوکراین، بروکسل و کشورهای اروپایی، به ویژه آلمان که به شدت به گاز روسیه وابسته بودند، برای کمک گرفتن به اسلو روی آوردند. یوناس گار استور، نخست‌وزیر نروژ در مصاحبه‌ای گفت: کمک نروژ به اروپا، حمایت از صادرات گاز به اروپا و افزایش آن بوده است. نروژ قبل از جنگ نیز، حجم بالایی از گاز را تولید و آن را از طریق خطوط لولۀ زیر دریا، به شمال اروپا ارسال می‌کرد، اما پس از جنگ، دولت اجازه تولید اضافی را نیز صادر کرد. شرکت‌های انرژی تنظیماتی را انجام دادند که از محل درآمد نفت، تولید گاز افزایش یابد. نتیجۀ این کارها، افزایش 8 درصدی تولید گاز در سال گذشته بود که نروژ را به تامین کننده حدود یک سوم گاز مصرفی اروپا تبدیل کرد.

نروژ در ازای کمک به اروپا، عواید مالی خوبی را نیز به دست آورد. همان‌طور که شرکت‌های انرژی مانند شل و بریتیش پترولیوم در سال گذشته به سودهای بی‌سابقه‌ دست یافتند، شرکت پتورو نیز در سال 2022 حدود 50 میلیارد دلار درآمد داشت که تقریباً سه برابر درآمد سال 2021 بود و اکوینور (شرکت دولتی تولیدکننده انرژی) نیز درآمدی به میزان 75 میلیارد دلار گزارش کرده است. بر اساس برآوردهای دولت، درآمد حاصل از نفت و گاز در سال 2022، در حدود 125 میلیارد دلار به دولت نروژ کمک کرد که حدود 100 میلیارد دلار بیشتر از سال 2021 بوده است. این پول به یک صندوق ثروت 1.3 تریلیون دلاری سرازیر می‌شود که به طور رسمی صندوق بازنشستگی دولتی جهانی نامیده می‌شود، اما بسیاری آن را به عنوان صندوق نفت می‌شناسند که به طور متوسط، 1.5 درصد از 9 هزار شرکت فهرست شده در سراسر جهان را در اختیار دارد و دولت می‌تواند از درآمد سالانه حاصله از این صندوق، 20 درصد از بودجه سالانه را تامین کند. به این ترتیب، این صندوق با رشد درآمدهایش در سال 2022 می‌تواند از اقتصاد نروژ در برابر فراز و نشیب قیمت‌های نفت و گاز محافظت کند. اما اینکه آیا سود این سپر صنعت نروژ ادامه خواهد داشت یا خیر، سوال دیگری است. قیمت گاز اروپا ماه‌هاست که در حال کاهش است و اکنون حدود یک هشتم اوج قیمتی است که تابستان گذشته داشت. در واقع جنگ ممکن است تغییر رویکرد قاره اروپا از گاز به انرژی‌های تجدیدپذیر، که قبل از آن در جریان بود را تسریع کند.

تولید نفت و گاز و حجم زیاد تولید انرژی نیروگاه‌های آبی، نروژی‌ها را در برابر هزینه‌های سرسام‌آور برق که سال گذشته به اکثر اروپایی‌ها نیز فشار وارد، محافظت نکرد، زیرا بازارهای این کشور ارتباط تنگاتنگی با همسایگانش دارد. امسال قیمت‌ها چهار برابر سال قبل بوده است.

نروژ در صدد است حجم بالای صادرات گاز خود به اروپا را در سال‌های آینده نیز حفظ کند. در سال 2020، دولت تغییرات مالیاتی موقتی را اعمال کرد تا اطمینان حاصل کند که همه‌گیری کووید سرمایه‌گذاری در این صنعت را متوقف نمی‌کند. این مشوق‌ها منجر به حفاری بیشتر و توسعه میادین جدید به ارزش 43 میلیارد دلار شده است. Aker BP، یک شرکت نفت و گاز مستقر در خارج از اسلو قصد دارد 19 میلیارد دلار هزینه کند تا بتوند تا سال 2028 تولید خود را تا یک سوم تولید کنونی افزایش دهد. به گفته ماتیاس شیولدبورگ، تحلیلگر شرکت مشاوره‌ای نروژی ریستاد انرژی، در چند سال آینده، تولید این میادین جدید باید به اندازه‌ای باشد که برای جبران کاهش نسبی تولید میدان‌های قدیمی‌تر کافی باشد. سناریوهای مدل‌سازی شده توسط دولت نشان می‌دهند که تولید نفت و گاز در نروژ در اواخر این دهه به اوج خود می‌رسد و به دنبال آن کاهش طولانی‌مدت رخ می‌دهد. با این حال، تردید وجود دارد که نروژ بتواند گاز بیشتری به اروپا برساند. شبکه خطوط لوله که گاز نروژی را به این قاره می‌رساند، ظرفیت اضافی کمی دارد. آقای هرسویک، رئیس شرکت آکر بی پی معنقد است احتمال ساخت خطوط لوله اضافی به اروپا ضعیف است، زیرا برای جبران هزینه سرمایه‌گذاری در خط لوله حدود 20 سال بهره برداری مورد نیاز است.

فشارها بر نروژ برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مهار صنعت نفت و گاز احتمالاً از بین نمی‌رود. آقای‌هانسون، قانونگذار حزب سبز معتقد است به منظور محافظت از اقلیم نروژ، باید سوخت‌های فسیلی تا حدود سال 2035 به تدریج حذف شوند. گروه‌های زیست‌محیطی اذعان دارند که به دلیل وجود جنگ، ادامه تولید گاز طبیعی ضروری است، اما معتقدند که دولت نباید از بحران انرژی به عنوان اهرمی‌برای توسعه میادین جدید نفت و گاز استفاده کند، چرا که میادین جدید برای سال‌های طولانی سوخت‌های فسیلی تولید خواهند کرد.

مانند بسیاری از کشورهای اروپایی، نروژ، گذار به انرژی‌های پاک‌تر را آغاز کرده است. صنعت نفت و گاز در مزارع بادی فراساحلی سرمایه‌گذاری می‌کند و با برق‌رسانی به پمپ‌ها و سایر تجهیزات به جای گاز طبیعی یا گازوئیل، به دنبال کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تولید نفت و گاز است، اما این انتقال باعث نگرانی برخی از افراد در صنعت می‌شود که گمان می‌کنند فناوری‌های تجدیدپذیر نمی‌توانند شغل‌هایی با درآمد کافی برای حدود 6 درصد از نیروی کاری که در حال حاضر در نفت و گاز کار می‌کنند ایجاد کنند.

منطقۀ استاوانگر، به مدت 50 سال مرکز نفت و گاز نروژ بوده است. این شهر در دهه گذشته، ابتدا به دلیل سقوط قیمت نفت در سال 2014 و سپس به دلیل همه‌گیری، تحت تأثیر از دست دادن مشاغل قرار گرفت، اما سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش نفت و گاز به این شهر نیروی جدیدی بخشیده است. در منطقه استاونگر در حدود 50 هزار شغل مرتبط با نفت و گاز در مقایسه با حدود هزار شغل در بخش انرژی سبز وجود دارد. تحلیلگران می‌گویند که دولت نروژ عملگرا است و احتمالاً صنعت انرژی این کشور را طوری شکل می‌دهد که مطابق با سیاست‌های انرژی اتحادیه اروپا و تقاضای همسایگان اروپایی مانند آلمان باشد.

منبع: مقاله روزنامه نیویورک تایمز، 6 آوریل، به قلم  Stanley Reed