توسعه اقتصاد دریایی (ساحلی) در جنوب چین

ارزش کل تولید اقتصاد دریایی چین از 6.97 تریلیون یوان (1.1 تریلیون دلار) در سال ۲۰۱۶ به 9 تریلیون یوان (1.26 تریلیون دلار) در سال 2021 افزایش یافت.

اقتصاد دریایی شامل فعالیت های تولیدی و خدماتی برای بهره برداری مستقیم یا غیرمستقیم از منابع و محیط دریایی می‌باشد. اقتصاد دریایی را می‌توان به سه بخش صنعت دریایی سنتی، صنعت دریایی نوظهور و خدمات دریایی تقسیم کرد. صنایع دریایی سنتی شامل صنعت نفت و گاز دریایی، صنعت کشتی سازی، صنایع شیمیایی دریایی، مهندسی دریایی، صنعت شیلات، صنعت فرآوری محصولات آبزی و معدن دریایی می‌باشد. صنایع نوظهور دریایی نیز شامل تولید تجهیزات مهندسی، پزشکی زیستی دریایی، بهره برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی، بهره برداری از آب دریا، حمل و نقل دریایی و گردشگری دریایی می‌باشد.

توسعه اقتصاد دریایی در چین

شورای دولتی چین در ۲۷ دسامبر 2021، طرح ارائه شده توسط کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی و وزارت منابع طبیعی را برای توسعه اقتصاد دریایی در طول دوره چهاردهمین برنامه پنج ساله توسعه (۲۰۲۱ - ۲۰۲۵) تصویب کرد. در مصوبه دولت تصریح شده است که اجرای این طرح باید به الگوی توسعه جدید و رشد با کیفیت با مفاهیم توسعه جدید کمک کند.

از طریق اصلاحات و نوآوری به عنوان نیروی محرکه و باتوجه به نیازهای رو به رشد مردم برای کیفیت بهتر زندگی به عنوان هدف اساسی، تلاش ویژه ای برای بهینه سازی چیدمان فضایی اقتصاد دریایی، تسریع در ساخت یک سیستم صنعتی دریایی مدرن، افزایش ظرفیت نوآورانه در فناوری‌های دریایی و هماهنگی میان حفاظت و توسعه منابع دریایی می‌بایست صورت پذیرد. با درنظر گرفتن صیانت از حقوق و منافع دریایی چین، باید تلاش های بیشتری برای هموار کردن پیوندهای زمینی-دریایی و تقویت ظرفیت دریایی این کشور صورت گیرد.

مناطق ساحلی چین تأکید زیادی بر اقتصاد دریایی داشته اند، چرا که به یک نیروی محرکه جدید توسعه اقتصادی تبدیل شده است. بر اساس گزارش اقتصاد دریایی چین در سال ۲۰۲۱ که توسط سرویس اطلاعات اقتصادی چین (CEIS) در روز جهانی اقیانوس ها منتشر شد، در مجموع ۱۱ استان ساحلی چین توسعه اقتصاد دریایی را در برنامه‌های پنج ساله خود به عنوان یک استراتژی مهم بمنظور تقویت اقتصاد محلی گنجانده اند. به عنوان مثال، کلمه "اقیانوس" بیش از ۱۳۰ بار در چهاردهمین برنامه پنج ساله استان‌های شاندونگ و گواندونگ بکار رفته است. گزارش CEIS چهار رویکرد هماهنگی زمین و دریا، استفاده از صنایع بزرگ برای بهبود ساختار مدرن اقتصادی دریایی، تمرکز بر نوآوری و فناوری و بهبود چارچوب نوآوری مالی دریایی را برای پیشبرد توسعه پایدار اقتصاد دریایی چین پیشنهاد می‌کند.

طبق داده‌های منتشر شده توسط وزارت منابع طبیعی چین، اقتصاد دریایی این کشور شاهد رشد پایدار در طول سال های گذشته بوده است. ارزش کل تولید اقتصاد دریایی در چین از ۶٫۹۷ تریلیون یوان (۱٫۱ تریلیون دلار) در سال ۲۰۱۶ به ۸٫۹۴ تریلیون یوان در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت که ۹ درصد از کل تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می دهد. با این حال، به دلیل شیوع ویروس کرونا، محدودیت های ناشی از آن و محیط پیچیده بین المللی، اقتصاد دریایی چین در سال 2020 حدود ۵٫۳ درصد کاهش یافت و به ۸ تریلیون یوان رسید. بر اساس اعلام سرویس ملی داده‌ها و اطلاعات دریایی چین (NMDIS)، اقتصاد دریایی این کشور در سال ۲۰۲۱ با افزایش مقیاس و بهینه سازی ساختار جایگاه خود در اقتصاد ملی را تثبیت نمود. تولید ناخالص دریایی چین در سال 2021 از 9 تریلیون یوان (1.26 تریلیون دلار) فراتر رفت که 8.3 درصد افزایش داشت. طبق این گزارش درآمد سرانه خالص ماهیگیران در سال ۲۰۲۱ حدود 1.5 برابر رقم سال ۲۰۱۵ بوده است.

صنایع دریایی در حال ظهور در سال های اخیر شتاب بالایی داشته بطوریکه ارزش افزوده این صنایع در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال ۲۰۱۵ به میزان 100 درصد افزایش یافته است. بازار گردشگری اقیانوس چین بهبود یافت و سفرهای کوتاه مدت به مناطق ساحلی به سرعت رشد کرد. در سال ۲۰۲۱ ، مساحت پارک های اقیانوسی به ازای هر 10 هزار نفر نسبت به سال 2015 معادل  ۰٫۷ هکتار افزایش یافت و دسترسی شهروندان به دریا تسهیل گردید.

تحول و ارتقاء صنعتی اقتصاد دریایی چین در سال ۲۰۲۱ شتاب گرفت و هزینه‌های تحقیق و توسعه موسسات تحقیقاتی دریایی این کشور دو برابر سال ۲۰۱۵ شد. ظرفیت تولید برق بادی دریایی در سال ۲۰۲۱، ۳۱ برابر سال ۲۰۱۵ بوده است. در سال ۲۰۲۱ کل حجم واردات و صادرات دریایی چین 1.6 برابر سال ۲۰۱۵ بود و ظرفیت کانتینری در مسیرهای بین المللی 1.3 برابر سال ۲۰۱۵ بود.

اقتصاد دریایی استان گواندونگ

استان گواندونگ، با در اختیار داشتن خط ساحلی گسترده و بندرهای برتر در جنوب چین، توسعه پنج خوشه صنعتی دریایی شامل برق بادی فراساحل، ساخت تجهیزات مهندسی دریایی، گردشگری دریایی، نفت و گاز و شیلات دریایی مدرن به ارزش حداقل 100 میلیارد یوآن تا سال 2025 را در دستور کار دارد.

بر اساس طرح توسعه اقتصاد دریایی گواندونگ در طول دوره چهاردهمین برنامه پنج ساله توسعه  (2025-2021) که در اواخر سال ۲۰۲۱ به طور رسمی منتشر شد، این استان با تمرکز بر پرورش و تقویت صنایع نوظهور مانند زیست پزشکی دریایی و گاز طبیعی، یک سیستم مدرن صنعت دریایی در سطح بین المللی خواهد ساخت. همچنین صنایع سنتی مانند نفت و گاز، کشتیرانی و شیلات، طبق این طرح ارتقاء خواهند یافت. استان گواندونگ در حال حاضر دارای پنج بندر بزرگ جهانی-گوانجو، شنجن، جوهای، دونگوان و ژانجیانگ- است که ظرفیت سالانه بار هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون تن می‌باشد.

بر اساس این طرح، گواندونگ از طریق اتصال زیرساخت های دریایی، ارتباط خود با هنگ کنگ و ماکائو را توسعه داده و یکپارچگی منطقه خلیج بزرگ گواندونگ-هنگ کنگ- ماکائو (GBA) را محقق می نماید. به گفته چو جیاشو، معاون مدیر کل دپارتمان منابع طبیعی گواندونگ، توسعه گردشگری دریایی، تأمین مالی و خدمات حمل و نقل دریایی به همراه یکپارچگی فناوری دیجیتال با صنعت دریایی از مهمترین برنامه‌های دولت استانی برای توسعه اقتصاد دریایی می‌باشد. این طرح موسسات مالی واجد شرایط را تشویق به پرداخت تسهیلات به صنایع دریایی بویژه صنعت کشتی سازی می نماید. تأسیس بانک های بین المللی توسعه دریایی در کنار راه اندازی منطقه آزمایشی تأمین مالی آبی چین (China Blue Financial Reform Pilot Zone) به مرکزیت چیانهای در شنجن از دیگر برنامه‌های دولت استان گواندونگ در راستای تقویت اقتصاد دریایی استان می‌باشد.

ارزش تولید ناخالص دریایی گواندونگ از 1.44 تریلیون یوان در سال ۲۰۱۵ به ۱٫99 تریلیون یوان در سال ۲۰۲1 افزایش یافت و این استان به مدت ۲7 سال متوالی در رتبه نخست اقتصاد دریایی چین قرار گرفت. بر اساس برنامه توسعه قرار است نرخ رشد اقتصاد دریایی این استان تا سال ۲۰۲۵ سالانه به ۶٫۵ درصد برسد.

اقتصاد دریایی استان فوجیان

استان فوجیان نیز طبق چهاردهمین برنامه پنج ساله توسعه (2021-2025) استان، توسعه اقتصاد دریایی را در دستور کار دارد. براساس گزارش کار دولت استان، فوجیان توسعه به هم پیوسته بنادر، صنعت و شهر را ترویج و فوجو و شیامن را به مناطق آزمایشی در سطح ملی برای توسعه اقتصاد دریایی اختصاص خواهد داد. همچنین تقویت صنایع مربوط به دریا مانند پرورش آبزیان در آبهای عمیق، زیست پزشکی دریایی و صنایع ساحلی مورد توجه سیاستگذاران خواهد بود. فوجیان همچنین یک مرکز کشتیرانی بین المللی در شیامن و یک بندر بین المللی آب عمیق در فوجو خواهد ساخت و برخی مناطق بندری کلیدی از جمله Dongwu ، Jiangyin،Gulei  و Quanzhou توسعه خواهند یافت. این استان قصد دارد با استفاده کامل از بسترهای ملی مانند مرکز تحقیقات جزیره وزارت منابع طبیعی، تعدادی پلتفرم نوآورانه برای توسعه مشارکتی صنایع دریایی بسازد.

اقتصاد دریایی فوجیان در طول سال ها شاهد رشد مداوم بوده است. بر اساس آمار رسمی، ارزش کل تولید اقتصاد دریایی آن در سال 2021 به 1.17 تریلیون یوان (۱۷۷ میلیارد دلار) رسید که در رتبه سوم چین قرار گرفت. سرانه درآمد خالص ماهیگیران نیز در همین سال 24200 یوان بود که 5.27 درصد رشد داشت. اقتصاد دریایی در شهر ساحلی شیامن، قطب اقتصادی و تجاری استان، شاهد توسعه قوی در طول دوره سیزدهمین برنامه پنج ساله (2020-2016) بود. آمارها نشان می دهد که در سال 2021 ارزش تولیدات اقتصاد دریایی شیامن به 164 میلیارد یوان (23 میلیارد دلار) رسید که 23.2 درصد از کل تولید ناخالص داخلی این شهر را تشکیل می دهد. دو طرح توسعه اقتصاد دریایی با محوریت شهر شیامن به تصویب دولت استان رسیده است.

ساخت سیستم صنعت دریایی مدرن

در سال ۲۰۲۰ ارزش افزوده صنایع دریایی نوظهور شیامن در مجموع ۵۲٫۴۴ میلیارد یوان بود که ۴٫۲۴ درصد رشد داشت و ۳۷٫۳ درصد از کل ارزش تولیدات اقتصاد دریایی شهر را به خود اختصاص داد. آمار ها نشان می دهد که صنایع دریایی نوظهور به محرک اصلی رشد اقتصاد دریایی شیامن تبدیل شده اند. طبق این طرح، شیامن خوشه‌های صنعت دریایی نوظهور استراتژیک را با ترویج تجاری سازی دستاوردهای علمی و فناوری، تسریع در یکپارچگی فرامرزی و بازطراحی مدل های کسب و کار ایجاد خواهد کرد. ساخت منطقه آزمایشی ملی اقتصاد دریایی تسریع خواهد شد، صنایع زیستی دریایی توسعه یافته و پایگاه تأمین جهانی محصولات دریایی ایجاد می‌گردد.

شیامن به محرک های جدید رشد اقتصاد دریایی مانند ساخت مرکز حمل و نقل بین المللی جنوب شرقی چین، بهبود بهره‌وری حمل و نقل اقیانوسی و همچنین تقویت صنعت گردشگری ساحلی و دریایی توجه خواهد کرد.

توسعه نوآوری علمی و فناوری

دولت شیامن تلاش های خود را برای بهبود ظرفیت های تحقیقات اساسی و ساخت مجموعه ای از موسسات تحقیقاتی- علمی دریایی، با هدف ترویج توسعه نوآورانه علم و فناوری دریایی افزایش داده است. شیامن به منظور ترویج تجاری سازی دستاوردهای علمی و فناوری، ادغام زنجیره‌های صنعتی و نوآوری را افزایش داده است. انتظار می رود یک پارک صنعتی با فناوری بالا برای صنعت دریایی در شیامن ساخته شود که توسعه صنایع دریایی مانند پزشکی دریایی و محصولات زیستی، تجهیزات دریایی پیشرفته و مواد دریایی جدید را به جلو خواهد برد.

با پیشرفت های علمی و فناوری، انتظار می رود ارزش تولیدات صنعت دریایی شیامن تا سال ۲۰۲۵ به ۳۰۰ میلیارد یوان برسد که ۳۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی شهر را به خود اختصاص خواهد داد.

اقتصاد دریایی استان‌هاینان

با نزدیک به دو میلیون کیلومتر مربع آب های سرزمینی، استان‌هاینان قلمرو دریایی گسترده‌ای دارد. در طول ۳۰ سال گذشته، اقتصاد دریایی این استان توسعه قابل توجهی یافته بطوریکه سهم آن در تولید ناخالص داخلی استان از کمتر از ۶ درصد به ۳۰ درصد افزایش یافته است. دولت محلی در نظر دارد با اقدامات حمایتی و تشویق سرمایه گذاری، حجم اقتصاد دریایی‌هاینان را  تا پایان سال 2022 به 200 میلیارد یوان (28 میلیارد دلار) افزایش دهد.

در چند سال گذشته، استان‌هاینان تحول صنعت ماهیگیری را با توسعه مزارع ماهیگیری هوشمند در اعماق دریا و دیگر کسب و کارهای نوظهور ترویج کرده است. صنعت دریایی‌هاینان عمدتاً شامل ماهیگیری، گردشگری اقیانوسی، حمل و نقل دریایی، تحقیقات و آموزش علمی می‌باشد.

برای سال های طولانی، سطح و اندازه کوچک اقتصاد دریایی استان‌هاینان با منابع دریایی غنی و ویژگی‌های برجسته این استان همخوانی نداشته است. به همین علت، در چهاردهمین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی چین (2025-2021)، بر روی شناخت فرصت‌های استراتژیک توسعه اقتصاد دریایی با استفاده از الگوهای توسعه جدید و مدرن و ساخت و ساز بنادر و مناطق آزاد در استان‌هاینان تاکید شده است. توسعه در آب های عمیق، حفاظت از جزایر (در آب های جنوبی چین)، مدرن‌سازی خدمات دریایی، رشد گردشکری دریایی و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا دیگر عواملی است که به منظور توسعه با کیفیت اقتصادی استان‌هاینان بر اهمیت آن تاکید شده است.

انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۵ ارزش کل اقتصاد دریایی این استان به ۳۰۰ میلیارد یوان (42 میلیارد دلار) رسیده و استان‌هاینان به طور متوسط به نرخ رشد سالانه 14.3 درصد دست پیدا کند.

لازم به ذکر است دولت چین با توجه به موقعیت جغرافیایی و دسترسی به خط ساحلی گسترده، توسعه اقتصاد دریایی کشور را بعنوان یکی از محرک های اصلی توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال مورد توجه قرار داده است. در سال های اخیر، دولت مرکزی و دولت های محلی توسعه فناوری‌های نوین دریایی، ایجاد خوشه‌های صنعت دریایی نوظهور و توسعه مراکز تحقیقات دریایی را در دستور کار خود قرار داده اند.