گزارش: هیدروژن سبز، انقلاب بعدی انرژی در حوزه خلیج فارس

گزیده ترجمه گزارش منتشره در یک وبسایت کشور عمان مورخ 14 ژانویه 2023 با عنوان هیدروژن سبز، انقلاب بعدی انرژی در حوزه خلیج فارس ، به شرح ذیل ارائه می‌گردد:

همزمان با افزایش صحبت ها در خصوص به اوج رسیدن عصر نفت و نیز در شرایطی که این منابع انرژی مستخرج از دل زمین برای مدت یک قرن، مهمترین دارایی کشورهای عربی بوده، انقلاب نوینی در حوزه انرژی در حال شکل‌گیری است که کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را برای دستیابی به آن به رقابت با هم وا داشته است. این منبع انرژی جدید، هیدروژن سبز است. گاز هیدروژن پاک، یکی از سرفصل‌های مرحله پسا نفتی در خلیج فارس محسوب می‌شود. از این رو، کشورهای منطقه شروع به توسعه پروژه‌هایی کرده‌اند که راه را برای این تحول در حوزه اقتصادی و انرژی هموار می‌کند.

هیدرروژن سبز چیست؟

هیدروژن سبز از الکترولیز آب با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حاصل می‌شود. این فرآیند، منجر به جدا شدن اتمهای هیدروژن از اتمهای اکسیژن می‌شود. هیدروژن را می‌توان با اختلاط با گاز متان برای تولید گرما استفاده کرد. همچنان که می‌توان از آن در موتور خودروها برای تولید برق با باتری و یا تولید انرژی حرارتی از طریق احتراق هیدروژن استفاده کرد.

علاوه بر آن از هیدروژن، می‌توان برای تولید برق نیز بهره برد. مزیت اصلی هیدروژن سبز، قابلیت تولید انرژی فوق‌العاده با عدم انتشار گازهای مضر است. هیدروژن سبز، یک ماده شیمیایی انفجاری و منبع سرشار انرژی است که می‌توان به وسیله آن، به چشم انداز جبران بیش از 10 میلیارد بشکه نفت از مصرف انرژی جهانی تا سال 2050 دست یافت.

نام گذاری هیدروژن سبز به این نام، به دلیل عدم وجود آلاینده‌های محیط زیستی در آن، در هنگام استفاده به عنوان منبع انرژی است. میزان انرژی تولیدی از هیدروژن، به طور میانگین 33.33 کیلو وات‌ساعت بر کیلوگرم می‌باشد. در حالی که بنزین، 12 کیلو وات‌ساعت بر کیلوگرم و گاز طبیعی فشرده 14.7 کیلووات‌ساعت بر کیلوگرم، انرژی تولید می‌کند.

یک کیلوگرم هیدروژن می‌تواند، وسیله نقلیه ای را که با پیل سوختی کار می‌کند،  100 تا 131 کیلومتر به حرکت درآورد؛ در حالی که برای مسافت مشابه، بنزین 16 کیلومتر می‌تواند این وسیله را به حرکت دربیاورد. با این حال، هیدروژن سبز هنوز برای استفاده آماده نیست. تولید هیدروژن کم انتشار در سال 2021،  کمتر از 1 میلیون تن بود که عمدتاً از تأسیسات سوخت فسیلی با استفاده از فناوری جذب و ذخیره کربن بدست می آمد.

هیدروژن سبز، مشکل بزرگی که انرژی‌های تجدیدپذیر با آن مواجه بودند را از سر راه برداشت. زیرا تولید آن، بوسیله انرژی‌های باد و خورشید، نوعی ذخیره‌سازی این انرژی محسوب می‌شود. انرژی دریافتی از نور خورشید یا جریان باد به انرژی هیدروژن تبدیل می‌شود که می‌تواند در کارکرد موتورهای خودرو یا هر کاربرد مکانیکی دیگری مورد بهره‌برداری قرار گیرد. در عین حال، اطمینان حاصل می‌شود که مسیر تولید این نوع انرژی، عاری از هرگونه انتشار گازهای مضر است. هیدروژن سبز همچنین می‌تواند به عنوان جایگزینی برای انرژی‌های آلاینده مورد استفاده در برخی صنایع مانند پالایش نفت و تولید فولاد استفاده‌شود.

کشورهای حوزه خلیج فارس، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای تقویت اقتصاد هیدروژن سبز دارند. این در حالی است که دولت ها و شرکت ها نیز برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، روی سوخت های پاک برنامه ریزی می‌کنند. در آگوست گذشته، گروه تجاری آکسفورد اعلام کرد که شرکت‌های نفتی خلیج فارس می‌توانند این مزیت را داشته باشند که محرک اولیه تولید و صادرات هیدروژن سبز باشند که می‌تواند تا سال 2050 تا 200 میلیارد دلار درآمد ایجاد کند. شرکت های ملی نفت در بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس هم چون، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر به دنبال توسعه استفاده از هیدروژن سبز و کاهش انتشار کربن بوسیله امضای توافق با شرکت های خارجی می‌باشند. با افزایش نگرانی‌ها در مورد پایداری درآمدهای حاصل از هیدروکربن‌ها، این کشورها سیاست های ملی سوخت پاک را در پیش گرفته اند. در سال‌های اخیر، این سیاست ها چنان سیر صعودی داشته اند که برخی از آن، با عنوان «انقلاب بعدی خلیج فارس» نام می‌برند.

عربستان سعودی

در اکتبر 2021، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی اعلام کرد که کشورش قصد دارد به بزرگترین تولیدکننده هیدروژن در جهان تبدیل شود. گرچه هیچ استراتژی رسمی‌برای هیدروژن وجود ندارد، اما سیاست سوخت پاک در این کشور با چشم انداز 2030 مرتبط است که بر تنوع صادرات، بهره مندی از زنجیره‌های تامین برای بخش های موجود و توسعه بخش های صنعتی نوین متکی است.

تولید هیدروژن به عربستان، این امکان را می دهد که کمتر به نفت به عنوان منبع اصلی درآمد وابسته باشد. گزارش سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت که در 19 دسامبر 2022 منتشر شد، نشان می دهد که عربستان سعودی قصد دارد تا سال 2030، سالانه 2.9 میلیون تن هیدروژن سبز و آبی تولید کند. این کشور، امیدوار است تا سال 2035، سهم خود را به 4 میلیون تن در سال برساند و تولید آمونیاک آبی خود را سالانه تا 11 میلیون تن تا سال 2030 افزایش دهد.

در سپتامبر 2020، پس از آن که شرکت آرامکو اعلام کرد موفق به تولید و صادرات اولین محموله 40 تنی آمونیاک آبی به ژاپن شده است، این موضوع در صدر اخبار قرار گرفت. این موضوع، نشان دهنده تعهد آرامکو به ارائه راه حل های فنی و مقرون به صرفه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای مانند استخراج گاز طبیعی و تبدیل آن به هیدروژن و آمونیاک است. هیدروژن مبتنی بر منابع انرژی تجدیدپذیر نیز یکی از ویژگی‌های اصلی شهر نیوم عربستان است. شهر نیوم که یک پروژه هیدروژن سبز به ارزش 5 میلیارد دلار را در خود جای داده است، سرمایه گذاری مشترک بین نیوم و اکوا پاور عربستان سعودی و شرکت ایر پروداکت می‌باشد که در پنسیلوانیا واقع است. انتظار می رود خط تولید آن در سال 2026 شروع شود.

علاوه بر این، شرکت اکوا پاور از امضای یادداشت تفاهمی‌با شرکت بوسکوی کره جنوبی در جولای 2022 به منظور بررسی فرصت‌های تولید هیدروژن سبز و مشتقات آن مانند آمونیاک سبز خبر داد که  هدف از آن، کربن زدایی از فرآیند تولید برق و آهن در گروه بوسکو می‌باشد. این شرکت قصد دارد میلیاردها دلار در پروژه‌های هیدروژن سبز در مصر، آفریقای جنوبی و تایلند سرمایه گذاری کند. عربستان سعودی و ژاپن در روز یکشنبه 25 دسامبر 2022، قراردادهای همکاری در زمینه بازیافت هیدروژن، آمونیاک و کربن امضا کردند. از طریق این مشارکت، دو کشور امیدوارند که شیوه‌های تحقیق و توسعه فناوری‌های هیدروژن و آمونیاک و استفاده از آنها در سطوح محلی، دوجانبه، منطقه ای و بین المللی را افزایش دهند.

امارات متحده عربی

در اقدامی مشابه، امارات متحده عربی در اجلاس آب و هوایی کوپ 26،  اعلام کرد که در حال کار بر روی نقشه ملی هیدروژن است که سبب می‌شود جایگاه این کشور به عنوان یک کشور پیشرو در این حوزه ارتقا یابد.

به منظور تعیین رویکرد کلی اقتصاد مبتنی بر هیدروژن در امارات، ابوظبی با شرکت مشاوره مهندسی جی اچ دی  استرالیا و مرکز تحقیقاتی فراونهوفر آلمان، یک قرارداد همکاری استراتژیک امضا کرد. امارات متحده عربی در نظر دارد زنجیره‌های قیمت جدیدی را برای صادرات هیدروژن کم کربن و مشتقات آن و همچنین تولید فولاد و سوخت جت براساس سوخت های پاک فراهم کند. بنا بر گزارش سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت OAPEC، امارات قصد دارد تا سال 2030، سهم 25 درصدی از بازار جهانی هیدروژن را به دست آورد.

امارات، ضمن افتتاح اولین تاسیسات هیدروژن سبز در منطقه خلیج فارس در سال 2021 اعلام کرد که پروژه‌های جدیدی را در سه ماهه دوم و سوم سال 2022 با شرکت های کره ای و ژاپنی رونمایی خواهد کرد. در ژوئن 2022، شرکت اماراتی پترولین کیمی، قراردادی با یک کنسرسیوم متشکل از 3 شرکت کره ای جهت ساخت کارخانه تولید هیدروژن سبز در امارات با ظرفیت تولید 200000 تن آمونیاک سبز در سال امضا کرد.

شرکت ملی نفت ادنوک ابوظبی نیز تفاهم نامه ای را با شرکت های ژاپنی انوس و میتسو به منظور انجام یک مطالعه امکان سنجی درباره فرصت های ایجاد زنجیره تامین هیدروژن بین امارات و ژاپن با ظرفیت تولید 200 هزار تن در سال امضا کرد. بر اساس این تفاهم نامه، امکان تبدیل هیدروژن بدست آمده از فرآورده‌های فرعی فرآیند پالایش و پتروشیمی در شرکت های ادنوک و نیز هیدروژن آبی تولیدشده از گاز طبیعی به متیل سیکلوهگزان به عنوان وسیله ای موثر برای انتقال هیدروژن و صادرات آن به ژاپن ارزیابی می‌شود.

شرکت دولتی مصدر، علاوه بر سرمایه گذاری ده میلیاردی در مصر بر روی پروژه‌های هیدروژن سبز، پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر را در آذربایجان توسعه خواهد داد و از یک شرکت نوپا در شمال انگلیس که در زمینه هیدروژن سبز تخصص دارد، حمایت خواهد کرد.

در 21 اکتبر 2022، اولین محموله آزمایشی آمونیاک کم کربن مبتنی بر هیدروژن از امارات وارد آلمان شد. علاوه بر این، امارات قصد دارد اولین کارخانه هیدروژن تولید شده از زباله را در خاورمیانه و شمال آفریقا در شارجه امارت توسعه دهد. این ایستگاه، ضایعات چوبی و پلاستیکی را به منظور استفاده از آن به عنوان سوخت در خودروهای گروه محیطی به سلول‌های هیدروژنی سبز تبدیل می‌کند.

عمان

سلطنت عمان در فوریه 2020 پس از اعلام استراتژی ملی هیدروژن و ایجاد اتحادیه‌ها و کمیته‌های هماهنگی و توسعه استراتژی، اعلام کرد در حال بررسی سرمایه گذاری حدود 30 میلیارد دلاری در حوزه هیدروژن سبز است.

در آگوست 2021، وزارت انرژی و معادن عمان، اتحادیه ملی هیدروژن به نام های فلای را به منظور تثبیت جایگاه خود بر روی نقشه توسعه تولید هیدروژن تأسیس نمود.

گذشته از این در چندین وزارتخانه، بخش های مرتبط با هیدروژن سبز را راه‌اندازی کرد و یک شرکت دولتی به نام توسعه هیدروژن عمان تأسیس کرد.

آخرین گزارش سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت، نشان می دهد که عمان قصد دارد تا سال 2030 به میزان 1 تا 1.25میلیون‌تن هیدروژن سبز تولید کند و تا سال 2040 به میزان3.25 تا 3.75 میلیون‌تن در سال برسد و تا سال 2050، میزان هیدروژن سبز تولیدی خود را به 8.5 میلیون‌تن در سال افزایش دهد. در ژوئن 2022، گروه اوکیو عمان، قرارداد توسعه مشترکی را با شرکت سعودی آکوا پاور و نیز شرکت آمریکایی ایر پروداتکتس جهت اجرای پروژه عظیم تولید هیدروژن در استان ظفار با هدف توسعه منابع انرژی جایگزین امضاءکرد.

کویت

کویت هنوز استراتژی ملی هیدروژن را تصویب نکرده است، اما بنیاد توسعه علوم کویت، پیش نویس اولیه ای را در ژانویه 2021 در این زمینه ارائه کرد که مفاد آن، ارتقای فناوری‌های جذب کربن، انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید هیدروژن سبز و آبی می‌باشد.

این کشور همچنین خواستار استفاده داخلی از هیدروژن و افزایش همکاری با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در این حوزه است. اگرچه این پیش نویس بر روی هیدروژن آبی تمرکز دارد اما هیدروژن سبز، عملی ترین راه حل در کشور کویت است، بویژه که کویت، واردکننده محض گاز طبیعی است.

کویت، جایگاه آخر فهرست پروژه‌های هیدروژن سبز مجله  MEED در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را به خود اختصاص داد. دلیل این امر، آن است که ارزش پروژه‌های هیدروژن سبز در کویت تنها 15 میلیون دلار است با این همه، این کشور در حال کار بر روی توسعه استراتژی ملی هیدروژن در سریع ترین زمان ممکن است.

قطر

قطر در نظر دارد چندین پروژه انرژی پاک را به منظور تضمین موقعیت خود در بازار جهانی ارتقا دهد. گزارش OAPEC نشان می‌دهد که شرکت انرژی قطر با شرکت کود شیمیایی قطر وابسته به شرکت انرژی قطر در آگوست 2022، توافق‌نامه‌هایی را برای توسعه تأسیسات تولید آمونیاک آبی با ظرفیت تولید سالانه 1.2 میلیون تن در شهر صنعتی مسیعید امضا کردند. از آن جا که این پروژه، بزرگترین کارخانه تولید آمونیاک آبی در جهان از نظر ظرفیت تولید است، در سه ماهه اول سال 2026 وارد مرحله تولید خواهد شد.

منبع:

https://thenewkhalij.news/

به تاریخ 14 ژانویه 2023