صنعت شیلات و منابع حیوانی ساحل عاج

بخش شیلات و آبزی پروری نقش مهمی در اقتصاد ملی ساحل عاج ایفا می نماید به گونه ای که 3 درصد از تولید ناخالص داخلی در بخش کشاورزی و 0.78 درصد از تولید ناخالص داخلی کل کشور را به خود اختصاص داده است.

 بنا بر اعلام وزارت شیلات این کشور حدود 400 هزار نفر در بخش شیلات ساحل عاج مشغول فعالیت هستند. با توجه به قیمت پایین ماهی نسبت به سایر پروتئینهای حیوانی، ماهی اصلی ترین منبع غذایی مردم ساحل عاج بخصوص اقشار متوسط و پایین می‌باشد.

 تقاضا برای غذای دریایی در ساحل عاج سالانه افزایش چشمگیری یافته است بگونه ای که نیاز کشور به محصولات شیلاتی سالانه بالغ بر 320 هزار  برآورد شده  است که از این میزان تنها حدود 50 هزار تن در کشور تولید می‌شود و ساحل عاج ناگزیر است کسری خود را از سایر کشورها وارد نماید.

ماهی تن، پیشرو ترین محصول صادراتی ساحل عاج می‌باشد و از این حیث، این کشور دومین صادرکننده بزرگ جهان بعد از ژاپن است. سالانه حدود 460 میلیارد سیفا (حدود 750 میلیون دلار) درآمد ایجاد می‌کند. بر اساس آمار رسمی‌ بیش از 30 هزار نفر در این بخش مشغول به کار هستند. ماهی تن توسط کشتی‌های اروپایی و چند کشتی عاج صید و در بندر ابیجان بارگیری می‌شود. طبق توافق میان ساحل عاج و کشورهای سرمایه گذار حدود سی و شش قایق مخصوص صید ماهی تن با پرچم پرتغال، اسپانیا و فرانسه مجاز به ماهیگیری و پهلو گرفتن در آبهای عاج هستند.

صنعت ماهی تن، بخش حیاتی اقتصاد ساحل عاج را شکل می دهد. این کشور به تنهایی نزدیک به 70 میلیارد سیفا  (114 میلیون دلار) درآمد صادراتی به اتحادیه اروپا و حدود 15 درصد از کل درآمد کشور را از این مسیر بدست می آورد. در همین ارتباط ، سه شرکت کنسرو سازی در ساحل عاج بیش از 25 هزار تن ماهی فرآوری شده را با ارزش بیش از 60 میلیارد فرانک سیفا (98 میلیون دلار) صادر می‌کنند که ساحل عاج از این حیث به چهارمین تامین کننده آفریقایی نیازهای اتحادیه اروپا تبدیل شده است. به گفته پاتریک آشی، نخست وزیر ساحل عاج یکی از برنامه‌های مهم ابیجان خودکفایی در تولید ماهی تن به میزان 550 هزار تن در سال می‌باشد. تلاش برای خودکفائی از سوی دولت ابعاد متنوعی از اهداف سیاست داخلی از جمله تامین امنیت غذایی مردم کشور، تقویت بنیان اقتصادی خانوارهای ساحل عاج و اشتغال جوانان را شامل می‌شود.

مشکلات مرتبط با توسعه صنعت شیلات ساحل عاج

بر اساس گزارش سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)[1] صید غیرقانونی گزارش نشده سالانه 11 تا 26 میلیون تن ماهی را شامل می‌شود. در نتیجه هر ساله چندین میلیارد فرانک سیفا  بر اثر نبود امکانات صیادی از دست می رود. این موضوع در نتیجه اقتصاد جهانی را از گردش مالی 10 میلیارد دلار  تا 23 میلیارد دلار محروم می سازد.

به دلیل هزینه بالای واردات ماهی که بالغ بر 300 میلیاد فرانک سیفا در سال می‌باشد دولت با پروژه‌های در دست اقدام خود تلاش دارد ضمن احیا و تقویت بخش شیلات به ایجاد شغل و جلب توجه شرکت های جدید اقدام نماید. بخش شیلات ساحل عاج به دلیل هزینه بالای مواد غذایی وارداتی، کمبود منابع انسانی متخصص در این حوزه و سطح پایین سرمایه گذاری در این بخش کمتر توسعه یافته است و سرمایه گذاری کشورهای خارجی در این حوزه به منظور رفع نیاز داخلی و امکان صادرات بیشتر برای این کشور ضروری به نظر می رسد.

با وجود منابع شیلات داخلی، ساحل عاج اکثر انواع ماهی‌های کپور، تیلاپیلا، کاپیتان و مکرل را از قاره آسیا وارد می‌کند. ماهی بیش از 50 درصد پروتئین حیوانی مصرفی مردم ساحل عاج را تشکیل می دهد اما تولید ملی شیلات تنها 14 درصد از نیازهای جمعیت را پوشش می دهد.

 

نیازها و فرصت ها در بخش شیلات:

نیاز به قایق تندرو جهت گشت زنی و مبارزه با دزدی دریایی؛

نیاز به تجهیزات مراقبت و کنترل از راه دور ماهواره (احیانا پهپاد) برای نظارت بر دزدادن دریایی و ماهی گیری غیرقانونی در راستای طرح ملی مبارزه با ماهیگیری غیرقانون؛

عدم وجود سیستم آبزی پروری و نیاز به واردات تجهیزات پرورش ماهی در استخرها؛

نیاز به چندین دستگاه قایق ماهیگیری مجهز به تجهیزات صید ماهی؛

نیاز به تامین نیروی انسانی متخصص در امر شیلات و شیلات داری؛

وابسته بودن 85 درصدی سال عاج به واردات ماهی به دلیل حجم تولید ملی پایین در این کشور و صادرات آن به خارج.

این کشور یکی از بزرگترین وارد کنندگان ماهی تیلاپیلا منجمد در جهان است.

طی سالهای اخیر، دولت ساحل عاج در راستای گسترش صنایع شیلات و منابع حیوانی خود پروژه استراتژیکی تحول آبزی پروری ساحل عاج[2] در بواکه را افتتاح کرد. این برنامه یکی از پروژه‌های مهم در زمینه خودکفایی در زمینه شیلات و منابع حیوانی می‌باشد. برنامه مزبور یک مولفه مهم سیاست ملی برای توسعه دام، شیلات و آبزی پروری با هدف دستیابی به خودکفایی در تامین پروتئین‌های حیوانی و ماهی در ساحل عاج می‌باشد.

 

نیازها و فرصت های سرمایه گذاری در بخش منابع حیوانی ساحل عاج

صنعت منابع حیوانی و دامی ساحل عاج در زمینه‌های مختلف به منظور توسعه و افزایش تولید و فرآوری مواد غذایی و تنوع بخشی به محصولات تولیدی بخش مزبور و با هدف تامین امنیت غذایی شهروندان این کشور نیازمند سرمایه گذاری می‌باشد.

مهمترین فرصت های سرمایه گذاری در بخش منابع حیوانی :

سرمایه گذاری در بخش بالادستی (خوراک دام)، ژنتیک، دامپزشکی و یا صنایع پایین دستی نظیر ایجاد کشتارگاه برای ذبح دام؛

سرمایه گذاری در بخش پرورش مرغ های تخم گذار و افزایش تولید تخم مرغ با توجه به قیمت پایین آن نسبت به گوشت قرمز و گوشت مرغ (مناسب برای اقشار کم درآمد)؛

سرمایه گذاری در بخش بسته بندی مواد لبنی با فناوری پاستوریزه کردن و نوسازی عملیات شیردوشی از دام های سنگین و سبک؛

نیاز به تجهیز مطب های دامپزشکی به تجهیزات و وسایل پیشرفته درمانی؛

راه اندازی شرکت های فرآوری سویا و خوراک دام برای مرغ؛

سرمایه گذاری در بخش فرآوری شیر (خامه، ماست و کره ...)؛

نیاز به تاسیس آزمایشگاه و تامین کیت های سنجش کیفیت مواد غذایی

در خصوص منابع حیوانی نیز نیاز ساحل عاج به واردات پروتئین‌های حیوانی از جمله گوشت مرغ 80 درصد می‌باشد و صرفا 20درصد این مقدار در داخل تولید می‌شود.

[1] the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)

[2]  Strategic Plan for the Transformation of Aquaculture in Côte d'Ivoire (PSTACI)