فضای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری در سریلانکا
رئیس بانک مرکزی سریلانکا در آخرین سخنرانی خود وضعیت فعلی این کشور را برای سرمایه‌گذاری بسیار مناسب ارزیابی کرد. دکتر ناندالال وراسینگه معتقد است که فضای کلی اقتصادی سریلانکا چشم‌انداز مثبتی داشته و با توجه به اینکه روپیه کاهش ارزش خود را تجربه کرده و تغییر محسوسی در میزان فعلی آن ایجاد نخواهد شد، سرمایه‌گذاری می‌تواند امنیت مناسبی برای اصل سرمایه خود داشته باشد و حتی ارزش واقعی روپیه سریلانکا بر اساس مبانی اقتصادی به شدت کمتر از ارزش واقعی آن ارزش‌گذاری شده است. همچنین چشم‌انداز تراز پرداخت و مالی نیز مثبت ارزیابی کرد و معتقد است که تورم هم روندی کاهشی به خود گرفته است.
هزینه‌های تولید در سریلانکا
اقتصاد سریلانکا اقتصاد بزرگی محسوب نمی‌شود. اقتصاد 80 تا 85 میلیارد دلاری این کشور وابسته به تولیدات کشاورزی همچون چای، کائوچو، نارگیل، برخی تولیدات صنعتی به ویژه پوشاک و گردشگری است.
یکی از مهم‌ترین معیارهای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، هزینه‌های تولید است. هر چند این مهم در کنار شاخص‌های دیگر زمینه‌های تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را مهیا می‌کند اما به هر حال همچنان مهم‌ترین شاخص در این زمینه محسوب می‌شود.
برای بررسی هزینه‌های تولید روش‌های متعددی وجود دارد اما عموم بررسی‌های صورت گرفته شده، نتایج تقریباً مشابهی را ارائه می‌کنند. در آخرین بررسی دانشکده بازرگانی دانشگاه پنسیلوانیا، سریلانکا از این منظر بعد از کشورهای هند، چین، ویتنام، تایلند، فیلیپین، بنگلادش، اندونزی، کامبوج و مالزی در جایگاه دهم قرار دارد. البته این موضوع چندان غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد. زیرا در وهله اول سرمایه‌گذاری در سریلانکا تحت قوانین «اداره سرمایه‌گذاری[1]» شامل مزایای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات بدون عوارض گمرکی خواهد بود که این موضوع تأثیر مستقیمی در بهای تمام شده مواد اولیه خواهد داشت. از سوی هزینه نیروی کار به عنوان یکی از مهم‌ترین هزینه‌های تولید در سریلانکا نیز به شکل قابل ملاحظه‌ای به ویژه در شرایط فعلی برابری نرخ ارز، ارزان محسوب می‌شود.
بر اساس آمار موجود، حداقل دستمزد ماهانه در سریلانکا در بخش خصوصی حدود 30 هزار روپیه و یا معادل حدوداً 81 دلار است که کمتر از میزان حداقل دستمزد روزانه در بسیاری از کشورهای جهان است. همین موضوع موجب شده است که دانشکده بازرگانی دانشگاه پنسیلوانیا، نمره 87.7 از 100 را در این زمینه برای سریلانکا در نظر بگیرد و از همین منظر سریلانکا دهمین کشور از پایین بودن هزینه تولید محسوب می‌شود.
سایر شاخص‌ها از منظر دانشکده تجارت دانشگاه پنسیلوانیا
همان‌گونه که اشاره شد هر چند شاخص هزینه تولید یکی از مهم‌ترین مشوق‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شود اما به تنهایی نمی‌تواند سرمایه‌گذاران را تشویق به انتقال سرمایه‌های خود به سریلانکا کند، به همین دلیل بررسی سایر معیارها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
برای بررسی این موضوع معیارهای متعددی مدنظر دانشگاه پنسیلوانیا قرار گرفته است که هر کدام از آن‌ها نیز زیرشاخه‌هایی را در بر گرفته‌اند. به طور کلی 10 شاخص اصلی این بررسی شامل وضعیت تفریحی، چابکی، شرایط فرهنگی، کارآفرینی، وضعیت تمدنی، توانایی مقابله با چالش‌ها، فضای کسب‌وکار، وضعیت سیاسی، اصول اجتماعی و کیفیت زندگی می‌شوند.
در اولین معیار که وضعیت تفریحی سریلانکا محسوب می‌شود دانشکده تجارت دانشگاه پنسیلوانیا معتقد است که افراد ماجراجویی را در زندگی خود دوست دارند، این موضوع به افراد فرصت می‌دهد که از زندگی عادی روزمره فاصله گرفته، اقدامی‌که به کاهش استرس و بهبود رفاه کلی کمک می‌کند. این شاخص چندین زیرشاخه همچون فضای دوستانه، امکانات تفریحی، گردشگری، آب‌وهوا و ... دارد که از این منظر سریلانکا با نمره 23.8 از 100 جایگاه 46 در بین کشورهای جهان را به دست می‌آورد.
دومین شاخص چابکی است که در تعریف آن اشاره شده است که: «برای اینکه یک کشور چابک باشد، باید خود را برای مقابله با موانعی که با آن روبرو می‌شود سازگار کرده و راهکار مناسب داشته باشد. برای انجام این کار، یک کشور باید در وظایف خود کارآمد باشد، راه‌حل‌های مدرن را اتخاذ و بپذیرد و برای مواجهه با شرایط متغیر آماده باشد.» در این شاخص نیز 5 متغیر سازگاری، پویایی، مدرن بودن، مترقی بودن و توان پاسخگویی مدنظر قرار گرفته است. در این شاخص سریلانکا نمره بسیار پایین 2.6 از 100 را کسب کرده و در جایگاه 79 قرار می‌گیرد. این شاخص از اهمیت بسیار زیاد برخوردار است و به پاشنه آشیل سریلانکا تبدیل شده است، مسئله‌ای که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که توان سریلانکا برای مقابله با تکانه‌های بین‌المللی را به شدت کاهش داده است. در سال‌های اخیر نیز این موضوع به طور عملی مشاهده شد، جایی که این کشور نتوانست تصمیمات به موقع و صحیحی در خصوص تحولات بین‌المللی مانند کرونا، افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت بگیرد که همین مسئله به یکی از دلایل بحران در این کشور تبدیل شد.
سومین معیار نیز وضعیت فرهنگی است که سریلانکا در این معیار نیز در جایگاه مناسبی قرار نگرفته و با کسب نمره 6.6 از 100 در جایگاه 57 امین کشورهای جهان قرار گرفته است. شاخص مهم وضعیت کارآفرینی نیز معیاری است که سریلانکا در آن نیز چندان موفق عمل نکرده است و با نمره کلی 3.7 در جایگاه 66 قرار دارد. این کشور نتوانسته در معیارهایی همچون ارتباط با سایر کشورها (نمره 7.3)، جمعیت تحصیل کرده (نمره 1.6)، کارآفرینی (نمره 2.2) نوآوری (نمره 2)، دسترسی به سرمایه (نمره 5.1)، نیروی کار ماهر (نمره 10)، تخصص (نمره 4.1)، شفافیت تجاری (نمره 12.6)، زیرساخت‌های دیجیتالی توسعه‌یافته (نمره 2.8)، زیرساخت‌های توسعه‌یافته (نمره 3.5) و چارچوب‌های قانونی توسعه‌یافته (نمره 3.3) نمره مناسبی کسب کند. همان‌گونه که مشخص است یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای سرمایه‌گذاران، وضعیت حقوقی و قانونی این کشور است که به هیچ وجه در شرایط مناسبی قرار ندارد.
پنجمین معیار وضعیت تمدنی و میراث‌های معنوی یک کشور است که سریلانکا در این بخش وضعیت بهتری داشته و نمره 18، را به دست آورده است. معیار دیگر ویژگی‌هایی است که می‌تواند نقش شتاب‌دهنده را برای یک کشور ایفا کند، معیارهایی مانند تفاوت‌ها، تمایز از دیگران، پویایی و منحصر به فرد بودن که سریلانکا توانسته نمره مناسب 38.6 را کسب کند و در جایگاه 20 قرار گیرد.
شاخص هفتم شاید مهم‌ترین شاخص در بحث سرمایه‌گذاری خارجی باشد و آن هم فضای کسب‌وکار است که سریلانکا نیز وضعیت بسیار مناسبی را در این بخش به خود اختصاص داده است. سریلانکا توانسته در بخش هزینه‌های تولید نمره 87.7، وضعیت قوانین مالیاتی نمره 13.2، کاهش کارهای اداری نمره 94.1، فساد نمره 38.1 و در شفافیت اقدامات دولت نمره 4.4 را کسب کند. همین روند باعث شده است که سریلانکا با کسب نمره 61.3 جایگاه 25 را به دست آورد. اما همان‌گونه که مشخص است فضای پیچیده مالیاتی که در قوانین جدید پیچیده‌تر نیز شده است در کنار عدم شفافیت در بخش دولتی به مهم‌ترین مشکلات سریلانکا در بهبود فضای کسب‌وکار تبدیل شده است. برای مقایسه بهتر باید به این موضوع اشاره کرد که کشورمان در این بخش نمره 15 را کسب می‌کند و در جایگاه 84 قرار دارد.
[1]. Board of Investment (BOI)