بازارهای جدید برای برنج پاکستان

از آنجایی که هند بزرگترین صادرکننده برنج است و تقریباً 40 درصد از تجارت جهانی غلات را به خود اختصاص می دهد، محدودیت های صادراتی، فشارهای تورمی‌بین المللی را تشدید کرده و مشکلات عرضه مواد غذایی را بدتر می‌کند. افزایش عوارض بر صادارت برنج موجب گران تر شدن محصول و گرایش خریداران به سمت بازارهای جایگزین می‌شود که پاکستان می‌تواند یکی از این گزینه‌ها باشد .

روزنامه دان چاپ پاکستان نوشت در ماه مه 2022، هند صادرات گندم را ممنوع کرد و محدودیت هایی را بر صادرات شکر اعمال کرد. اخیراً نیز صادرات برنج شکسته را ممنوع کرده و 20 درصد عوارض جدید بر برنج های نیمه آسیاب شده و آسیاب شده (به استثنای انواع پاربویل و باسماتی) وضع کرده است.

هدف این اقدامات مدیریت «امنیت غذایی ملی» از طریق افزایش ذخایر و کاهش تورم مواد غذایی است. از آنجایی که هند بزرگترین صادرکننده برنج است و تقریباً 40 درصد از تجارت جهانی غلات را به خود اختصاص می دهد، محدودیت های صادراتی، فشارهای تورمی‌بین المللی را تشدید کرده  و مشکلات عرضه مواد غذایی را بدتر می‌کند. افزایش عوارض بر صادارت برنج موجب گران تر شدن محصول و گرایش خریداران به سمت بازارهای جایگزین می‌شود که پاکستان می‌تواند یکی از این گزینه‌ها باشد .

پاکستان سالانه حدود 8.9 میلیون تن برنج تولید می‌کند، در حالی که تنها 4 میلیون تن در این کشور مصرف می‌شود و بقیه آن برای صادرات باقی می ماند. بنابراین، ممنوعیت هند فرصت سودآوری را برای پاکستان فراهم می‌کند تا صادرات برنج خود را گسترش دهد و قیمت های بهتری به دست آورد و برای جلوگیری از خطر امنیت غذایی پیشنهاد می‌شود فقط مجوز صادرات برنج باسماتی داده شود و بقیه انواع دیگر صرف مصارف داخلی گردد.

اما وجود سیل اخیر در ایالت سند و تحقیقات صورت گرفته نشان دهنده خسارت 80 درصدی به سطح زیر کشت برنج این منطقه است . لذا کاهش تولید بین 1.8 تا 1.9 میلیون تن تخمین زده می‌شود. سیل علاوه بر محصولات پایه، ذخایر موجود در خانه‌ها را  که برای مصرف شخصی و همچنین به  عنوان بذر نگهداری می‌شد را نیز  از بین برده است. مجموع تلفات محصول تقریباً در حدود 2.2 میلیون تن تخمین زده می‌شود که بیشتر آن گونه‌های غیر باسماتی (درشت) هستند.

بسیاری فکر می‌کنند که پاکستان به سمت یک چالش واقعی امنیت غذایی پیش می رود و از محدودیت صادرات طرفداری می‌کنند.  کمبود پیش بینی شده گندم در کشور، از بین رفتن محصول برنج ناشی از سیل، از بین رفتن فصل کاشت گندم به دلیل  ایستایی آب سیل در مزارع، تلفات قابل توجه دام در مناطق سیل زده، اتکای بیشتر اقشار ضعیف و متوسط به گندم و محصولات مبتنی بر برنج  از جمله دلایل آن ذکر می‌شود. اما مخالفان نظریه محدودیت دیدگاهها و دلایل دیگری مبنی بر اجازه صادارت می دهند :

نخست،  با وجود تلفات سیل  امید است تولید برنج پاکستان حدود 6.4 میلیون تن باشد. پس از کنار گذاشتن مصرف داخلی، 2.4 میلیون تن مازاد صادراتی در کشور موجود خواهد بود.

 دوم، برنج قوت غالب مردم در پاکستان نیست. مصرف سرانه برنج در پاکستان 18 کیلوگرم است، در حالی که بنگلادش و هند به ترتیب حدود 190 کیلوگرم و 78 کیلوگرم سرانه مصرف می‌کنند. بنابراین، اگر از منظر امنیت غذایی به آن نگاه کنیم، می‌توان ادعا کرد که برنج به اندازه گندم حساس نیست.

سوم، سهم برنج در شاخص قیمت مصرف کننده پاکستان (CPI) بسیار ناچیز است – وزن آن در سبد CPI مواد غذایی حدود 3.8 درصد است. بنابراین قیمت‌های بالاتر برنج تأثیر قابل‌توجهی بر مصرف‌کنندگان نمی‌گذارد.

چهارم، نفوذ در بازارهای صادراتی نیازمند زمان، پول و تلاش است. در صورت اعمال محدودیت صادرات، پاکستان ممکن است بازار خریداران ارزشمند خود را از دست بدهد. به طور خاص، انواع باسماتی اغلب با نام های تجاری فروخته می‌شوند و هرگونه اختلال در عرضه ممکن است بر ارزش ویژه برندها تأثیر منفی بگذارد.

پنجم، علاوه بر همه اینها، برنج باسماتی بیشتر در مناطقی که تحت تاثیر سیل قرار نگرفته اند، کشت می‌شود. بنابراین محصول باسماتی تا حد زیادی دست نخورده است. برداشت انواع باسماتی در پنجاب در حال انجام است و با توجه به شرایط آب و هوایی مساعد، عملکرد 10 تا 20 درصد بیشتر از سال قبل است.

دولت با اولویت های متناقض مواجه است. از یک سو، دولت می خواهد از طریق صادرات حداکثر ارز را به دست آورد و در عین حال امنیت غذایی ملی را تضمین کرده و تورم را مهار کند.  و از طرفی، ایجاد تعادل بین منافع رقابتی کشاورزان و مصرف کنندگان آن نیز کار سختی است.

اگر صادرات برنج بدون هیچ محدودیتی مجاز باشد، کاهش بیش از حد ارزش روپیه ممکن است برنج پاکستان را در سطح جهانی رقابتی تر کند، که احتمالاً منجر به صادرات بیش از حد برنج می‌شود و باعث کمبود در بازار محلی می‌شود.

بنابراین، پاکستان ممکن است سیاست محتاطانه ای را اتخاذ کند که صادرات بی وقفه برنج باسماتی را به امید رسیدن به 750000 تن صادرات مجاز  اعلام کند، اما صادرات برنج غیر باسماتی (درشت) را محدود  کرده  و سقف آن را 2 میلیون تن  قرار دهد.

منبع روزنامه دان 19 مهر ماه 1401