پس انداز و فرهنگ پرداخت مالیات در پاکستان

روزنامه داون پاکستان به انتشار مقاله ای به قلم ریاض ریاض الدین معاون اجرایی بانک مرکزی این کشور نوشت علیرغم افزایش درآمد سرانه خانوارهای پاکستانی در دو دهه اخیر، میزان پس انداز در این کشور در دو سطح کلان (ذخیره ملی) و خرد (پس انداز خانواده‌ها و افراد)، بهبود قابل توجهی نداشته است. علت این امر در درجه اول افزایش فرهنگ مصرف گرایی در میان خانواده‌ها و همچنین افزایش نرخ تورم اعلام شده است.

بخش هایی از مقاله به شرح زیر می‌باشد:

« همه ما بخشی از درآمد خود را به پس انداز و پرداخت مالیات اختصاص می دهیم. بنابراین، ابتدا باید روند درآمدها را مورد بررسی قرار داد. بر اساس آخرین نظرسنجی جامع اقتصاد خانوار در سال 2019-2018، درآمد متوسط ماهانه یک خانواده پاکستانی 41545 روپیه بوده که افزایش قابل توجهی را از 7168 روپیه در سال 2002-2001 نشان می دهد. این یعنی میانگین افزایش سالانه درآمد خانوارها در این کشور 10.9 درصد بوده است. درآمد فقیرترین دهک جامعه از 4391 روپیه به 23192 روپیه در این دوره افزایش یافته که نشان دهنده افزایش سالانه 10.3 درصدی است. درآمد ثروتمندترین دهک، از 11360 روپیه به 63544 روپیه رسیده که میزان افزایش سالانه 10.7 درصدی را به ثبت رسانده است. میانگین افزایش نرخ تورم در این دوره، به طور متوسط 7.9 درصد بوده است. این بدین معناست که به طور متوسط، درآمد واقعی، با احتساب نرخ تورم نیز در این دوره افزایشی بوده است.

پاکستان حدود 34 میلیون خانوار دارد. طبعا اگر درآمد یک پاکستانی بیشتر از ارقام فوق باشد، بدین معنی است که وی در رده ثروتمند ترین دهک جامعه قرار دارد. همچنین اگر روش تحلیل دادها در نظرسنجی فوق بر اساس درصد می‌بود، بسیاری از افراد جامعه در بین 5 یا 10 درصد ثروتمند جامعه قرار می‌گرفتند. بعلاوه توجه داشته باشید که همین درآمدهای به ظاهر کم خانوارها هم صرفا به واسطه یک نفر ایجاد نشده، بلکه میانگین اعضای خانوار 6.24 نفر بوده و تعداد نان آوران هر خانوار هم 1.86 نفر بوده است. بنابراین، این بدان معناست که میانگین واقعی درآمد هر فرد کمتر از درآمد تجمیعی اعضای خانواده است.

 نرخ ذخیره ملی پاکستان 10.8 درصد از کل تولید ناخالص داخلی در سال 2019-2018 بوده است. میانگین نرخ پس انداز ماهیانه پاکستانی‌ها چه بصورت نقدی و چه بصورت سپرده گذاری، تنها 4.6 درصد از کل دریافتی ماهانه خانوار در آن سالها بوده است. با احتساب هزینه‌ خرید جواهرات و سایر دارایی‌های، نرخ پس‌انداز خانوار در سال 2018-2019 معادل 8.8 درصد بوده که بیشتر از پس انداز 6.3 درصدی در سال2001-2002 است. اگرچه نرخ پس انداز در این مدت افزایش یافته، اما روند پیشرفت در این زمینه بسیار کند است. آنطور که پیداست، فرهنگ پس انداز هنوز کاملا جا نیفتاده است. البته یکی از دلایل این موضوع، وجود ناهماهنگی در سیاست‌های کلان اقتصادی کشور است. سیاست های کلان اقتصادی در کشور، مردم را تحریک به مصرف بیشتر از محل پس‌اندازهای خود می‌کنند. با نگاهی به روند نرخ بهره در گذشته و حال، در می یابیم که هنگامی‌که نرخ بهره افزایش می یابد، همه در واکنش به آن شروع به اعتراض می‌کنند، در حالی که این موضوع به نفع پس انداز کنندگان است. مخالفان همیشه موضوع فشار بر وام‌گیرندگان کوچک را مطرح می‌کنند در حالی که آنها از افزایش نرخ بهره صدمه نمی‌بینند، بلکه فقط کمی از درآمدشان کم می‌شود. از طرفی پایین نگه داشتن نرخ دلار نیز به جای ترویج پس انداز، مصرف گرایی را ترویج می‌کند. بنابراین سوال اینجاست که آیا پاکستان انگیزه اقتصادی برای پس اندازکنندگان ایجاد کرده است یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال، کافیست نگاهی به نرخ بازدهی سپرده گذاری بیندازیم که میانگین آن از سال 2001 تا 2019 تنها 4 درصد بوده، در حالی که متوسط نرخ تورم در دوره مشابه 7.9 درصد بوده است. (البته لازم به ذکر است که نرخ تورم طی سال‌های 2008 تا 2012 دو رقمی‌بوده است.) بنابراین، نرخ‌ واقعی سود سپرده‌گذاری همواره منفی بوده اما حاشیه سود مثبت بوده است.

 نرخ تبدیل ارز و نرخ بهره (که به سیاست های پولی مربوط می‌شود) موجب کاهش نرخ تورم و افزایش پس‌انداز می‌شود. البته سیاست های مالی نیز نقش موثری در کاهش مصرف گرایی و ترویج فرهنگ پس انداز دارند. مالیات های مستقیم و غیر مستقیم به وزارت امور دارایی فدرال پرداخت می‌شود. از طرفی، مالیات غیر مستقیم و عوارض گمرکی بخشی از قیمت مقطوع کالاهای مصرفی توسط خانوار است. بنابراین تنها میتوان هزینه‌هایی همچون مالیات بر درآمد و سایر مالیات های مستقیم را تخمین زد. سوال اینجاست که خانوارها چقدر می‌توانند مالیات بپردازند؟ در سال 2018-2019 یک خانواده متوسط تنها 144.12 روپیه در ماه مالیات مستقیم پرداخت کرده و این کمتر از نیم درصد درآمد خانوار است. به عبارت دقیتر تنها معادل 0.35 (سی و پنج صدم) مالیات مستقیم پرداخت شده که در سال 2001 نیز 0.38 (سی و هشت صدم) بوده است. به ندرت می‌توان کشوری را یافت که خانواده‌ها کمتر از این میزان مالیات مستقیم پرداخت کنند. بطور نمونه در سال 2019 یک خانوار متوسط آمریکایی 13.7 درصد از درآمد خود را مالیات مستقیم پرداخت کرده است. البته، این مقایسه چندان منصفانه نیست.

شاید فکر کنید که خانواده‌های پاکستانی از پرداخت مالیات فرار می‌کنند، اما این حقیقت ندارد زیرا این کمبود، ناشی از سیاست های دولت در جمع آوری مالیات است. مسولین اقتصادی کشور در کاهش نرخ‌ مالیات بر درآمد یا افزایش معافیت های مالیاتی ید طولایی دارند. وزرای اقتصاد و دارایی کشور همواره به اعطای معافیت های مالیاتی می اندیشند. به عنوان مثال، براساس گزارش سال مالی 20018-2019 وزارت اقتصاد و دارایی پاکستان، یکی از دلایل اصلی کاهش درآمدهای مالیاتی کشور در این دوره، اعلام کاهش نرخ مالیات بر درآمد در بودجه همان سال بوده است. علاقه مندان به منحنی لافر(Laffer Curve)که فکر می‌کنند کاهش نرخ مالیات باعث افزایش درآمد می‌شود، باید بیشتر به موضوع فکر کنند. وقتی معافیت‌های مالیاتی زیاد باشد (مثلا معافیت مالیاتی بر درآمد حاصل از فعالیت های کشاورزی)، کاهش نرخ‌ مالیات، شبیه تیشه زدن به ریشه خود است.

ما درآمد خود را بیشتر صرف خرید کالاهای شخصی می‌کنیم. نسبت مصرف به تولید ناخالص داخلی، بیش از 93 درصد بوده و پاکستان در شمار کشورهایی قرار دارد که مصرف کالاهای شخصی در آنها بالا است. اما همین پاکستانی‌ها از دسترسی و کیفیت خدمات عمومی همچون جاده، پل، تامین آب سالم، سیستم فاضلاب مناسب، سیستم بهداشتی مناسب، امنیت داخلی و غیره ابراز گلایمندی می‌کنند. تنها راه ایجاد زیرساخت، پرداخت مالیات است. پاکستانی‌ها از دولت خود توقع دارند که همه نوع خدمات عمومی را با کیفیت مناسب در اختیار آنها قرار دهد. در حالی، تمایلی به پرداخت مالیات نداشته، و از سوی دیگر دولت نیز تعهدی به جمع آوری مالیات ندارد. این امر به وضوح از معافیت های دائمی‌که بر پرداخت مالیات اعمال می‌شود، مشخص است. در حال حاضر درآمدهایی از طریق پرداخت مالیات ایجاد می‌شود اما میزان آن به دلیل اعطای معافیت های مالیاتی بسیار کم است.

طبق گزارش مالیاتی وزارت امور دارایی، در سال 2021 معافیت های مالیاتی باعث زیان 1314 میلیارد روپیه ای به کشور شده که این میزان معادل 3.2 درصد از کل تولید ناخالص داخلی است...

منبع: روزنامه داون به قلم ریاض ریاض الدین معاون اجرایی بانک مرکزی پاکستان