رشد تولیدات و صادرات محصولات کشاورزی ترکیه

صادرات محصولات کشاورزی ترکیه در بازه زمانی ده ماهه ژانویه تا اکتبر 2021 با 20.9 درصد افزایش از مرز 23.5 میلیارد دلار فراتر رفت. صادرات این بخش تنها در ماه اکتبر بیش از 2.8 میلیارد دلار بوده است که حدود 15 درصد از سهم کل صادرات ترکیه در این ماه را شامل می‌شود.

میزان تولید محصولات کشاورزی طی سال گذشته با 20 درصد افزایش در مقایسه با سال قبل به 333.3 میلیارد لیر رسیده که این رقم به‌عنوان رکورد بیشترین میزان تولید در طول تاریخ جمهوری ترکیه ثبت شده است.

بر اساس داده‌های مجمع صادرکنندگان ترکیه، صادرات محصولات کشاورزی ترکیه در بازه زمانی ژانویه تا اکتبر 2021 با 20.9 درصد افزایش به 23 میلیارد و 511 میلیون و 606 هزار دلار و تنها در ماه اکتبر در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته با افزایش 21.8 درصد به 2 میلیارد و 840 میلیون و 461 هزار دلار رسید و رکورد جدیدی در صادرات ماهانه این بخش به ثبت رسید و سهم 14.9 درصدی از صادرات کل ترکیه در اکتبر 2021 را به خود اختصاص داد. ( سال گذشته به 205 کشور 1982 نوع محصولات کشاورزی صادر کرده و درآمد 20.7 میلیارد دلاری کسب نمود.)

حجم تولید محصولات گیاهی نیز طی سال گذشته به‌رغم تاثیرات منفی همه‌گیری کرونا، نسبت به سال قبل 7.6 درصد رشد داشته و از حیث مقدار به 126.1 میلیون تن رسید. این میزان از نظر ارزش نیز با 24.2 درصد رشد به 245.2 میلیارد لیر افزایش یافت.

گفتنی است 67 درصد کل تولیدات جهانی فندق، 26 درصد گیلاس، 24 درصد زردآلو و 24 درصد انجیر جهان به ترکیه تعلق دارد. این محصولات از لحاظ کیفیت نیز در رده نخست جهانی قرار دارند.

بدین ترتیب ترکیه از لحاظ تولید فندق، گیلاس، انجیر، زردآلو، بنه و خشخاش در مقام اول؛ در تولید خربزه، هندوانه، آلبالو، خیار، نخود در رده دوم؛ در تولید نارنگی و سیب (3 تا 3.5 میلیون تن در سال) در رده سوم؛ در تولید پسته، توت‌فرنگی، کستانه، گردو و عدس نیز در جایگاه چهارم جهان قرار دارد.

این کشور در تولید چغندر قند در رده پنجم؛ در تولید لیمو و انگور در رتبه ششم؛ و در تولید پنبه نیز در ردیف هفتم جهان است. همچنین در تولید محصولاتی همچون گوجه فرنگی (12.5 تا 13 میلیون تن)، بادمجان، اسفناج، فلفل، تنباکو، پیاز (2 تا 2.5 میلیون تن)، سیب زمینی (4.5 تا 5 میلیون تن در سال)، گندم (20.5 میلیون تن)، جو، چاودار، گریپ فروت، زیتون و کتان نیز جزو رتبه‌های برتر جهان است. در صادرات آرد گندم در جایگاه نخست و در زمینه ماکارونی در جایگاه دوم جهان است.

سایر:

علاوه بر صادرات محصولات مذکور، میتوان به تولید و صادرات فرآورده‌های ذیل نیز اشاره نمود:

محصولات شیلاتی- بذر- زیتون پرورده- عسل- چای- گوشت مرغ و تخم مرغ، انواع مرکبات، میوه و سبزیجات تازه

میوه‌های خشک و خشکبار:  

ترکیه در صادرات میوه‌های خشک نظیر کشمش، انجیر، زردآلوی خشک ... و نیز خشکبار نظیر پسته و میوه‌های بو داده نیز پیشرفت خوبی داشته است. صادرات میوه خشک در 11 ماه گذشته (ژانویه تا نوامبر 2021) نسبت به مدت مشابه سال قبل 10 درصد افزایش یافته و به یک میلیارد و 403 میلیون دلار رسیده است. شهر مالاتیای ترکیه از تولید کنندگان بزرگ  برگه زردآلوی جهان است و به 115 کشور صادرات دارد. کشورهای عضو اتحادیه اروپا بزرگترین مشتری خشکبار صادراتی ترکیه هستند.

حبوبات و غلات:

بر اساس داده‌های اتحادیه صادرکنندگان منطقه جنوب شرق آناتولی ترکیه میزان صادرات حبوبات و غلات در 11ماه نخست سال نسبت به دوره مشابه سال گذشته با 26 درصد افزایش در سطح 8 میلیارد و 215 میلیون دلار قرار گرفت. در این مدت به 214 کشور و منطقه آزاد 9/7 میلیون تن حبوبات، غلات و دانه‌های روغنی از ترکیه صادر شده است. بیشترین صادرات به عراق با 1/4میلیارد دلار انجام شد.

محصولات ارگانیک:

ترکیه از نظر تعداد تولیدکنندگان در بخش کشاورزی ارگانیک در رتبه هفتم در جهان و در رتبه نخست اتحادیه اروپا قرار دارد.

ترکیه فعالیت های کشاورزی ارگانیک خود را که قبلا از 8 محصول آغاز شده بود، در حال حاضر به 235 محصول از سال گذشته افزایش داده و توانسته 7 درصد از محصولات وارداتی اروپا در این زمینه را تأمین کند.

علاوه بر این ، ترکیه با 211 تن صادرات، به ششمین کشور صادر کننده محصولات ارگانیک به کشورهای اروپایی تبدیل شده است. با وجود تأثیرات منفی پاندمی‌کرونا در سال گذشته ، 1.6 میلیون تن محصولات ارگانیک در ترکیه تولید شده است.

در ترکیه بیشتر محصولاتی چون انجیر خشک، زردآلوی خشک، کشمش، گندم، زیتون، فندق، گردو، پسته، حبوبات، گیاهان معطر دارویی، پنبه، توت، میوه‌ها و سبزیجات تازه مطابق با روش های کشاورزی ارگانیک تولید می‌شود. در میان محصولات فرآوری شده، انواع آب میوه و کنسانتره، میوه‌ها و سبزیجات منجمد و روغن زیتون ، بیشتر از دیگر محصولات به چشم می خورند.

علاوه بر این ، ترکیه طی سالهای اخیر در تولید فرآروده‌های حیوانی ارگانیک نیز پیشرفت داشته است. به این ترتیب محصولات ارگانیکی چون گوشت ، شیر ، ماست ، پنیر ، تخم مرغ و عسل جای خود را در بازارهای جهانی یافته اند.

براساس داده‌های آژانس آمار اروپا (Eurostat) و سازمان آمار ترکیه  (TÜİK)، ترکیه در سال 2020 در زمینه بیشترین شمار دام‌های اهلی را به خود اختصاص داده است. (شمار دام‌های بزرگ ترکیه در سال گذشته معادل 18 میلیون و 158 هزار راس، و دام کوچک مثل گوسفند و بز 54 میلیون و 113 هزار راس بوده است.)

کشت فراسرزمینی:

یکی دیگر از موضوعاتی که در دوران حاکمیت حزب توسعه و عدالت در حوزه کشاورزی به آن پرداخته شده، کشت فراسرزمینی است. در این راستا دولت، اقدام به کرایه 500 هزار هکتار زمین کشاورزی برای کشت دانه‌های روغنی، میوه‌های استوایی و پنبه در سودان نموده و بدین منظور سالانه 300 تا 350 کشاورز سودانی را آموزش می دهد. در این ارتباط بخش خصوصی ترکیه نیز اقداماتی را انجام داده است. از جمله این اقدامات، کرایه 50 هزار هکتار زمین کشاورزی در کشور اتیوپی به مدت 25 سال توسط سه کارفرمای ترک برای کشت پنبه می‌باشد. همچنین بخش خصوصی در نظر دارد تا در کشور برزیل نیز اقدام به کرایه زمین نماید.

همکاری‌های دوجانبه

- همکاریهای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در حوزه کشاورزی از نظر فنی و تخصصی در سطح خوبی می‌باشد و تاکنون هفت کمیته همکارهای کشاورزی میان دو کشور با حضور وزرای دو کشور برگزار شده است. 

- تا کنون 25 فقره پروتکل بهداشتی در زمینه واردات، صادرات و ترانزیت فرآورده‌های خام دامی و دام زنده بین سازمانهای دامپزشکی دو کشور امضا شده است. همچنین یادداشت تفاهم همکاری در زمینه کشاورزی در سال 1395بین وزرای وقت کشاورزی دو کشور امضا شد.

- میزان صادرات محصولات و فرآورده‌های کشاورزی به ترکیه طی شش ماه نخست سال 1400 حدود 122 هزار تن به ارزش 84 میلیون دلار و واردات این محصولات طی دوره مزبور، حدود 1/7میلیون تن به ارزش 1/1 میلیارد دلار بوده است.

- عمده محصولات کشاورزی صادراتی: انواع مغزها، آجیل، انواع میوه و محصولات جالیزی تازه یا خشک، انواع آب میوه تازه یا تلغیظ شده، انواع خرما.

- عمده محصولات کشاورزی وارداتی: انواع روغن و چربی، ذرت دامی، انواع خوراک دام و طیور، انواع غلات.

سهم بخش کشاورزی دو کشور از حجم روابط تجاری بسیار ناچیز بوده و در واقع تجارت چمدانی و پیله وری در این حوزه در جریان می‌باشد. با وجود اینکه ترکیه یکی از کشورهای تولید کننده هندوانه می‌باشد ولی به دلیل تفاوت در زمان برداشت این محصول، در فاصله زمانی ژانویه تا آوریل هر سال، مبادرت به واردات هندوانه مورد نیاز خود از ایران می نماید.

چند نکته دیگر:

- بر اساس گزارش فائو، ترکیه طی دوره 2015 تا 2020 به لحاظ میزان ذخیره‌گاه‌های جنگلی از رتبه چهل و ششم به بیست و هفتم صعود کرده است. همچنین ترکیه در زمینه جنگل‌کاری در رتبه اول اروپا و ششم در جهان قرار گرفت.

- بنا بر اظهارات وزیر کشاورزی و جنگلداری ترکیه در آذرماه 1400، این کشور طی سه سال اخیر در مجموع 60 میلیارد دلار صادرات مواد غذایی و کشاورزی انجام داده  و 15.4 میلیارد دلار در این زمینه مازاد تجارت خارجی داشته است. در این دوره به 206 کشور جهان 2 هزار و 90 محصول غذایی و کشاورزی گوناگون صادر شده است. در سال 2019 هدف صادرات یک میلیارد دلاری در زمینه محصولات دریایی محقق شد و در زمینه صادرات محصولات جنگلی در سال 2020 به رقم 4.4 میلیارد دلار رسید.

- سهم کشاورزی از بودجه سال 2022 ترکیه با 25.5 درصد افزایش نسبت به سال 2021 به 64 میلیارد و 653 میلیون و 886 هزار لیر تعیین شد. بودجه سرمایه‌گذاری آبیاری کشاورزی نیز با افزایش 39 درصدی به 12.5 میلیارد لیر رسید.

- ترکیه در سالهای اخیر موفق شده است تا علاوه بر تامین نیازهای غذایی خود سهم بالایی از درآمد ارزی خود را از طریق کشاورزی تامین نماید. در این کشور چیزی نزدیک به 36 درصد از اراضی به زمین‌های کشاورزی و 15 درصد به جنگلها اختصاص دارد. اجتماع زمین‌های کشاورزی در غرب کشور ترکیه بیشتر از بخش شرقی است، با این وجود، یک چهارم ارزش ناخالص تولیدات کشاورزی در این کشور به بخش شرقی آن تعلق دارد.

-ترکیه در حال حاضر با 77 کشور دنیا موافقتنامه‌های همکاری کشاورزی دارد. این کشور همچنین علاوه بر تامین بخش عمده نیازهای غذائی جمعیت 83 میلیونی خود، مواد غذائی مورد نیاز 4 میلیون مهاجر سوری و 35 تا 40 میلیون گردشگر خارجی را نیز تامین  می‌کند. (در حال حاضر به جهت کرونا تعداد گردشگران خارجی به 27 میلیون نفر کاهش یافته است)

- بر اساس اعلام منابع رسمی تا فوریه 2021 بالغ بر 16 میلیون و 265 هزار و 176 متر زمین کشاورزی به اتباع خارجی فروخته شده است.