جایگاه و اهمیت صنعت شیلات در اقتصاد نروژ

آبزی پروری تجاری نروژ از دهه 1970 شروع به توسعه کرد و از آن زمان به بعد آبزی پروری به یک صنعت بزرگ در مناطق ساحلی این کشور تبدیل شد و در حال حاضر پرورش حجم بالای تجاری ماهی سالمون اقیانوس اطلس[1] بیش از 80 درصد از کل تولید آبزی پروری در نروژ را تشکیل می دهد و یکی از اصلی ترین کالاهای صادراتی نروژ به حساب می آید.

مراحل توسعه صنعت شیلات نروژ

تاریخچه آبزی پروری در نروژ به سال 1850 باز می‌گردد که ماهی قزل آلای قهوه ای[2] برای اولین بار در نروژ پرورش یافت. در حدود سال 1900،  نوعی ازقزل آلای رنگین کمان موسوم به   ( Oncorhynchus mykiss ) از دانمارک وارد شد و اولین تلاش ها برای پرورش آن در استخرها آغاز گردید. توجه به آبزی پروری پس از جنگ جهانی دوم بیشتر شد و به دنبال آن در دهه 1960 زمانی که قزل آلای رنگین کمان پرورشی در نروژ با موفقیت به آب دریا منتقل شد،  این صنعت رونق صعودی به خود گرفت. در همین دوره همچنین  نروژ شاهد اولین پرورش موفقیت آمیز ماهی قزل آلا اقیانوس اطلس موسوم به سالمو سالار[3] بود و در سال 1970 با ایجاد اولین قفس پرورش ماهی، رونق بیشتری یافت.  با این تغییرات  برای صاحبان صنایع پرورش ماهی ثابت شد که قفس ها ایمن تر هستند و شرایط محیطی بسیار بهتری را نسبت به مخازن ساحلی یا محفظه‌های مختلف که قبلا استفاده می‌شد، به خصوص در طول پرورش ماهی قزل آلا، فراهم می‌کنند. علاوه بر این سواحل طولانی و هزاران جزیره و خلیج واقع در نروژ و در مجاورت جریان آب گرم شمالی[4] که دمای مناسبی در آبهای نروژ برای پرورش ماهی بوجود آورده، فرصت های عالی برای تولید با حجم صنعتی برای این کشور فراهم آورده است. با رشد پرورش ماهی سالمون، توجه به سایر گونه‌های دریایی مانند ماهی اقیانوس اطلس، هالیبوت اقیانوس اطلس  و گرگ ماهی خالدار  نیز بیشتر شده است، در این بین قزل آلای رنگین کمان[5] از اهمیت بالایی برخوردار است و بسیاری از گونه‌های دیگر ماهیان دریایی (کاد، هالیبوت) و انواع صدف ها نیزدر مرحله توسعه صنعتی شدن هستند و در حال حاضرنیز به صورت تجاری در حجم  های بزرگ تولید می‌شوند.  

ماهی سالمون و قزل آلای رنگین کمان، ماهیانی هستند که در سطوح مختلف شوری آب زندگی می‌کنند، زیرا مراحل چرخه زندگی خود را در آب شیرین و شور طی می‌کنند. تولید تخم و پرورش بچه ماهی در مخازن مستقر در سواحل و مزارع زمینی و با استفاده از آب شیرین انجام می‌شود، در حالی که پرورش ماهی‌های چند ماهه  تا رشد به اندازه  مورد تقاضای بازار در قفس های دریایی در آب های آزاد و شور انجام می‌شود. تخم ریزی گونه‌های دریایی مانند ماهی کاد[6] نیز در مخازن ساحلی انجام می‌شود، اما کمی آب نمک به آنها پمپ می‌شود و مابقی مراحل پرورش نیز به همان روش ماهی قزل آلا انجام می‌شود. کشت صدف‌ها معمولاً یک سیستم گسترده است که در آن لاروهای طبیعی جمع‌آوری می‌شوند و روی تور‌های طولانی پرورش می‌یابند. 

کشت صدف و گوش ماهی نیز بیش از صد سال است که در نروژ انجام می‌شود. در یک تصویر کلی و در حال حاضر پرورش انواع آبزیان به یک فعالیت تجاری عظیم در بیشتر سواحل نروژ تبدیل شده است.

 

  جایگاه اقتصادی صنایع شیلاتی نروژ

روند رو به گسترش صنایع شیلاتی باعث شد تا در 10 ماه گذشته در سال جاری2021 معادل  108.8 میلیارد کرون غذاهای دریایی از نروژ صادر گردد. این مقدار به تنهایی بیش از کل صادرات نروژ درسال  2019 می‌باشد که بالغ بر  107.2 میلیارد کرون بوده است.[7]  در سال 2020  نیز نروژ با صادرات 11.9 میلیارد دلار محصولات شیلاتی رتبه سوم جهانی را کسب نمود(جدول زیر).[8]

 

95 درصد از کل تولیدات آبزی پروری نروژ به بیش از 130 کشور مختلف جهان صادر می‌شود. اتحادیه اروپا مهمترین بازار این گونه صادرات نروژ است و دراین میان دانمارک و فرانسه سهم عمده ای دارند، بازارهای روسیه و سایر بازارهای اروپای شرقی نیز در سال های اخیر شاهد گسترش چشمگیری بوده اند. در خصوص ماهی سالمون، روسیه و ژاپن بیشترین سهم واردات را دارند. این محصول در حال حاضر یکی از اصلی ترین کالاهای صادراتی نروژ به حساب می آید و آبزی پروری و صنایع وابسته سهم قابل توجهی در اقتصاد این کشور دارند و اعتقاد بر این است که هنوز پتانسیل زیادی برای رشد این فعالیت در آینده وجود دارد.  به نحوی که در سال 2018 این صنعت و صنایع جانبی آن سهمی‌بالغ بر  6542 میلیون یورویی در گردش مالی اقتصاد نروژ داشته است ( تصویر ذیل)[9]. بزرگترین چالش برای این فعالیت، توسعه صنعت آبزی پروری مبتنی بر گونه‌هایی غیر از ماهی قزل آلا و ایجاد تامین پایدار مواد اولیه برای تغذیه صنعتی آن می‌باشد.[10]  

 

 

اشتغال زائی صنایع شیلات نروژ

تولید انواع ماهی و محصولات شیلاتی از سال 1995 تا کنون چندین برابر شده است، در این سال تعداد کارگران شاغل در این صنعت در حدود 4500 نفر بود که این مقدار به  10370  نفر در سال 2017  رسیده است. با توجه به هزینه بالای نیروی کار در نروژ، تمام عملیات اجرایی در صنایع آبزی پروری سازماندهی و حتی الامکان مکانیزه  شده است، با این  وجود سطح  اشتغال در مزارع پرورش ماهی و صنایع جانبی آن افزایش یافته است و این صنعت و همچنین زنجیره تامین کننده و خدمات و لوازم جانبی آن  سهم عمده در ایجاد اشتغال در نروژ داشته است (تصویر ذیل).

 

 

[1] Ocian Salmon

[2]   Salmo trutta trutta

[3]   Salmo salar

[4] Gulf Stream

[5] Rainbow trou

[6] Cod     

[7] https://en.seafood.no/news-and-media/news-archive/norwegian-seafood-exports-reach-a-historic-milestone-in-november/

[8] https://www.statista.com/statistics

[9] https://www.statista.com/statistics/745733/number-of-employees-in-fish-and-seafood-processing-and-preserving-in-norway/

[10] https://www.statista.com/statistics