منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA)؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا، پروژه اتحادیه آفریقا (AU) است که با هدف متحول نمودن همکاریهای اقتصادی میان اعضای این اتحادیه طراحی شده است.

منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA)

توافقنامه تجارت آزاد آفریقا تا ژوئیه سال 2019، توسط 54 کشور از 55 عضو اتحادیه آفریقا امضا شد و از اول ژانویه سال جاری رسماً به اجرا گذاشته شد. AfCFTA بزرگ‌ترین منطقه تجارت آزاد جهانی بلحاظ تعداد اعضا است که می‌تواند چشم‌اندازهای اقتصادی آفریقا را متحول کند.هدف این است که الگویی از همکاری فرامرزی را ترویج و بر چالش‌های اجرایی موجود غلبه کند. ایجاد یک بازار قاره‌ای واحد برای کالاها و خدمات، کاهش تعرفه‌ها در میان کشورهای عضو ، معرفی اقدامات نظارتی مانند استانداردهای بهداشتی و رفع موانع فنی تجارت و فراهم سازی امکان جابجایی آزاد تاجران، کالاها و سرمایه‌گذاری‌ها از اهداف این موافقتنامه است. 

AfCFTA از اول ژانویه 2021 آغاز به کار کرد و در حالیکه آفریقا فقط 2٪ از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد و فقط 17 درصد از صادرات کشورهای آفریقایی درون‌قاره‌ای است، قصد دارد با اتصال 1.3 میلیارد نفر در 55 کشور با تولید ناخالص داخلی 3.4 تریلیون دلار، چشم انداز آینده این قاره را متحول کند. هدف این توافق‌نامه کاهش تمام هزینه‌های تجاری و ارتقا نقش و جایگاه آفریقا در زنجیره‌های تأمین جهانی است. این توافق قصد دارد 90٪ تعرفه‌ها را حذف، بر موانع برجسته غیر تعرفه‌ای تمرکز و یک بازار واحد با جابجایی آزاد کالا و خدمات ایجاد می‌کند. کاهش رویه‌های گمرکی سود قابل‌توجهی به همراه خواهد داشت. فراتر از تجارت، این پیمان هم‌چنین به جابجایی آزاد افراد و نیروی کار، رقابت، سرمایه‌گذاری و مالکیت معنوی نیز می‌پردازد. اجلاس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) پیشنهاد می‌کند، در صورت اجرای کامل این پیمان تجاری، تولید ناخالص داخلی اکثر کشورهای آفریقایی با حذف همه تعرفه‌ها می‌تواند 1٪ تا 3٪ افزایش یابد. بااین‌وجود، در دنیای در حال رشد به‌هم‌پیوسته و علی‌رغم عقب‌نشینی مداوم در چندجانبه گرایی که توسط COVID-19 تشدید می‌شود، همکاری و ادغام اقتصادی آفریقا، با اطمینان ترین مسیرها را برای تقویت رقابت قاره در زنجیره‌های عرضه و ارزش جهانی فراهم می‌کند.

براساس گزارش اخیر بانک جهانی، این پیمان موجب افزایش 7٪ یا 450 میلیارد دلاری درآمد منطقه و سرعت رشد دستمزد زنان و کاهش 30 میلیون نفر از فقر شدید تا سال 2035  خواهد شد. هم‌چنین دستمزد کارگران غیر ماهر 10.3 درصد و کارگران ماهر 9.8 درصد افزایش خواهد یافت. AfCFTA تعهد قابل‌توجه و فزاینده اتحادیه آفریقا برای کاهش فقر از طریق تجارت را برجسته می‌کند. همان‌طور که Ngozi Okonjo-Iweala، کاندیدای مدیر کلی WTO، اخیراً اظهار داشت: "تجارت یک نیروی خوب است و استفاده صحیح از آن می‌تواند میلیون‌ها نفر را از فقر نجات دهد و یک رفاه مشترک ایجاد کند."

متنوع کردن صادرات، سرعت بخشیدن به رشد، ادغام رقابتی در اقتصاد جهانی، افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، افزایش فرصت‌های شغلی و درآمد و گسترش شمول اقتصادی تنها چند مورد از نتایج مثبت اقتصادی است که AfCFTA می‌تواند به همراه داشته باشد. تخمین زده می‌شود که با این توافق‌نامه، صادرات آفریقا 560 میلیارد دلار افزایش یابد. صادرات درون‌قاره‌ای نیز 81٪ افزایش می‌یابد، درحالی‌که این افزایش به کشورهای غیر آفریقایی 19٪ خواهد بود. در صورت کسب موفقیت‌، AfCFTA می‌تواند تا سال 2030 هزینه مصرفی و تجاری 6.7 تریلیون دلاری را به همراه داشته باشد. علاوه بر این، بازارها و اقتصادهای سراسر منطقه تغییر شکل داده و ضمن ایجاد صنایع جدید و گسترش بخش‌ها، باعث رقابت بیشتر کشورهای آفریقایی در سطح جهانی می‌شود.

AfCFTA به‌وضوح بر بهبود زندگی زنان تمرکز دارد. این خطر وجود دارد که برخی از دستاوردهای اقتصادی زنان از طریق تجارت با بحران COVID-19 قابل‌برگشت نباشد. طبق بررسی کمیسیون اقتصادی آفریقا، زنان حدود 70٪ از بازرگانان غیررسمی مرزی در آفریقا را تشکیل می‌دهند. از طریق چنین کاری، زنان می‌توانند در معرض آزار، خشونت، مصادره کالاها و حتی زندان باشند. کاهش تعرفه تحت AfCFTA، زنان بازرگان غیررسمی را قادر می‌سازد از طریق کانال‌های رسمی فعالیت کنند و از این طریق محافظت بهتری می‌شوند. به‌علاوه، یک بخش تولیدی در حال رشد، فرصت‌های شغلی جدیدی به‌ویژه برای زنان فراهم می‌کند. همان‌طور که دبیر کل AfCFTA اظهار داشت، AfCFTA فرصتی برای از بین بردن شکاف درآمد جنسیتی و دسترسی به بازارهای جدید خواهد بود. این برای شرکت‌های کوچک و متوسط مهم است، زیرا این شرکت‌ها 90٪ مشاغل آفریقا را تشکیل می‌دهند.

معامله منطقه تجارت آزاد همه مشکلات آفریقا را حل نخواهد کرد. اما توانایی افزایش مشارکت اقتصادی و رهایی شهروندان از فقر را دارد. این نقشی است که منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا می‌تواند برای این قاره بازی کند. بااین‌وجود رهبران آفریقایی برای عملی ساختن آن باید به اجرای کامل توافق‌نامه متعهد باشند و اصلاحات اقتصادی مختلفی را به‌عنوان بخشی از قیمت عضویت بپردازند. این بدان معناست که آنها باید از چرخش به درون خودداری کنند و این مفهوم را درک کنند که جبهه‌ای متحد و هماهنگ فرصت‌هایی را برای کل قاره فراهم می‌کند.

 منابع گزارش:

https://theconversation.com/africas-free-trade-area-offers-great-promise-but-only-if-risks-are-managed-with-resolve-161535

https://www.weforum.org/agenda/2021/02/afcfta-africa-free-trade-global-game-changer/