چالش های بخش کشاورزی اندونزی در طول همه گیری ویروس کرونا

شیوع ویروس کرونا ( کووید-19 ) در سال 2020 اقتصاد اندونزی را به دوره رکود کشاند که بخش کشاورزی این کشور نیز از این آسیب مصون نماند و خصوصا صادرات محصولات این کشور با آسیب فراوانی مواجه شد. طی شش ماه نخست سال 2020 صادرات محصولات کشاورزی اندونزی به شدت کاهش یافت و درآمدهای ناشی از آن نیز در مقایسه با مدت مشابه در سال 2019 کاهش چشمگیری تجربه کرد. با این حال بخش کشاورزی اندونزی با چالش های دیگری نیز روبروست که در این مطلب به طور اجمالی به آنها پرداخته شده است.

شیوع ویروس کرونا ( کووید-19 ) در سال 2020 اقتصاد اندونزی را به دوره رکود کشاند و اقتصاد این کشور را به اندازه 2.07 % کوچک و بخش زیادی از صنعت و فعالیت های تجاری و صنعت گردشگری این کشور را به تعطیلی کشاند که بخش کشاورزی نیز از این وضعیت خصوصا از نظر بعد صادرات محصولات با آسیب فراوانی مواجه شد. طی شش ماه نخست سال 2020 صادرات محصولات کشاورزی اندونزی به شدت کاهش یافت و درآمدهای ناشی از آن نیز در مقایسه با مدت مشابه در سال 2019 کاهش چشمگیری تجربه کرد . البته باید به این نکته اذعان نمود که مقادیر کاهش یافته صادرات محصولات کشاورزی تا حدودی نیز به دلیل قرنطینه چین بود که یکی از بزرگترین بازارهای صادراتی اندونزی است.

دربخش نیروی کار، طبق داده‌های موسسه آمار اندونزی درسال 202 باشیوع کووید-19 تعداد 2 میلیون و770 هزار نفربه نیروی کار کشاورزی این کشور پیوستند. دلیل این جابجایی نیز بیکار شدن میلیون‌ها نفر از نیروی کارشاغل در شهرها و در پروژه‌های ساختمانی و یا تعطیلی کارخانجات و متعاقبا در اثر رکود اقتصادی بود که شغل خود را از دست داده و مجبور به بازگشت به روستاها شدند. گزارش موسسه آمار اندونزی حاکی از آن است که نیروی کار کشاورزی اندونزی با رشد 7.8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 2019 به 38.22 میلیون نفر رسید و نسبت کارگران شاعل در بخش کشاورزی به کل نیروی کار 2.23% افزایش یافت و 29.76% رسید. طبق گزارش مذکور اگر چه تعداد کارگران کشاورزی در طی همه گیری ویروس کرونا افزایش یافته است ولی سهم بخش کشاورزی درتولیدناخالص داخلی همان 13% باقی مانده است که با این وضعیت بهره وری تمام بخش کشاورزی را به خطر می اندازد.

از عمده مشکلات گریبانگیر بخش کشاورزی اندونزی تحصیلات پائین و کهولت سن در بین قشر نیروی کار کشاورزی فقرحاکم برخانواده کشاورزان می‌باشد. به طوری که 65% از نیروی کار در این بخش تنها از تحصیلات ابتدایی یا پایین تر و یک پنجم آنها از تحصیلات سطح دبیرستان و یا بالاتر برخوردارند.از نظر سنی نیز یک سوم نیروی کار کشاورزی در این کشور در سنین 45 تا 59 سال هستند و کمتر از یک پنجم آنها نیز زیر 30 سال سن دارند. همچنین بخش کشاورزی با 46.3% بیشترین سهم را درخانواده‌های فقیر به خود اختصاص داده است .

بر اساس تحقیقات و مطالعات بعمل آمده مهم ترین دلایل رکود در بخش کشاورزی، محدود بودن دسترسی به زمین، کیفیت پایین زمین و به تبع آن کاهش سهم بخش کشاورزی درتهیه محصولات غذایی است. محدودیت های دیگر شامل زیرساخت های رو به وخامت، مدیریت ضعیف آب، عدم دانش کافی، خدمات آموزشی، ضعف مدیریت پس از برداشت، سیاست های غیرمتمرکز و ضعف حمایت از نهادهای روستایی است.

اما، علیرغم همه گیری ویروس کرونا و تحت تاثیر قرار گرفتن شدید اکثر بخش های اقتصادی و تجاری اندونزی ولی بخش کشاورزی در مقایسه با سایر بخش ها درمقابل کووید -19 از خود مقاومت نشان داده است و بطوریکه در اواخر سال 2020 توانست وضعیت خود را تا حدی بهبود بخشیده و رشد 1.75 درصدی را ثبت نماید، هرچند این میزان رشد نیمی از رشد 2019 می‌باشد که 3.6% بوده است. پیش بینی رشد بخش کشاورزی برای سال 2021 نیز 3% اعلام شده است که در وضعیت همه گیری کووید-19 رقم مناسبی است .

مجموعه چالش ها و آمارهای مذکور نگرانی مقامات دولتی اندونزی را برانگیخته است بطوریکه از نظر آنها در حال حاضر بخش کشاورزی کشور در اختیار جمعیت کهنسال، قشر فقیر و تا حد زیادی قشر بیسواد و یا کم سواد می‌باشد که برای آینده کشور نگران کننده است. در این زمینه دولت برنامه‌هایی همچون ترغیب جوانان به اشتغال در این بخش، تغییر نیروی کار از بخش های دیگر به بخش کشاورزی خصوصا تا زمانیکه همه گیری ویروس کرونا وجود دارد. همزمان وزارت کشاورزی اندونزی پنج راهبرد مهم را برای توسعه بخش کشاورزی و خصوصا افزایش صادرات محصولات این بخش بشرح ذیل تدوین کرده است :

1. افزایش صادرات از طریق همکاری با دولت های محلی و ذینفعان برای دستیابی به موفقیت و نوآوری در سیاست صادرات.
2. تشویق صادرکنندگان جدید و کشاورزان صادر کننده در جهت صادرات هرچه بیشتر محصولات تولیدی .
3. افزایش تنوع محصولات صادراتی. علاوه بر محصولات تازه، وزارت کشاورزی همچنین کشاورزان و صادرکنندگان را به صادرات محصولات فرآوری شده با ارزش افزوده از طریق همکاری با دولت های محلی و سهامداران برای کشف پتانسیل های منطقه ای و رشد سرمایه گذاری تشویق نماید.
4. افزایش ارائه تسهیلات حمل و نقل با تسریع خدمات صادراتی از جمله بهبود خدمات قرنطینه با صدور مجوز الکترونیکی و همچنین توسعه و تقویت سیستم های داده ایی در مورد پتانسیل های صادرات .
5. افزایش تعداد کشورهای شریک تجاری کشور از طریق همکاری و با هماهنگ سازی پروتکل های قرنطینه به صورت دو و چند جانبه .

شایان ذکر است، محدودیت ها و دستورالعمل های بهداشتی ناشی از شیوع ویروس کرونا موجب کاهش صادرات محصولات مختلف زراعی مانند کائوچو، روغن پالم (نخل) ، نارگیل ، کاکائو ، فلفل و جوز هندی اندونزی در شش ماهه نخست سال 2020  گردید ولی در شش ماهه دوم رشد قابل توجهی در صادرات ثبت شد بطوریکه  ارزش صادرات 11.6 % نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش را نشان داد . بخش دامی نیز در اثر شیوع کووید-19 روند نزولی در ارزش صادرات تجربه کرد و ارزش صادرات آن در سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال 2019 کاهش یافت. در این زمینه  موسسه آمار اندونزی خاطرنشان کرده است که البته بخش کشاورزی در عملکرد صادرات ملی در هنگامه همه گیری کوویید 19 نقش بسزایی داشته است. محموله‌های صادراتی کالاهایی مانند مانگوستین ، چای ، قهوه ، کفیر ، سبزیجات ، بادام هندی و واکسن حیوانی از جمله محصولاتی است که وزیر کشاورزی بر صادراتشان تاکید نموده بود.  

همچنین دولت اندونزی یک برنامه راهبردی میان مدت پنج ساله در برای بخش کشاورزی تحت عنوان "Renstra Strategis "تدوین نموده است. برنامه Renstra سندی است که سیاست های توسعه کشاورزی در اندونزی را تنظیم می‌کند که در آن برنامه‌ها، فعالیت ها، شاخص ها ، اهداف و همچنین بودجه و چارچوب های نظارتی شرح داده شده و مبنایی در برنامه ریزی و اجرای توسعه کشاورزی عمل می‌کند.