بحران کرونا و افزایش کودکان کار در افغانستان

با گسترش روز افزون ناآرامی‌ها در افغانستان و جنگ‌های پی ‌در پی و از بین رفتن سرپرست خانواده‌های افغان به نظر می‌رسد کودکان قربانیان اصلی این گونه نابسامانی‌ها باشند. از طرفی هم، آنان آینده‌سازان افغانستان هستند که اگر بستر رشد و بالندگی آنان فراهم نشود هم وضعیت این کشور رو به بهبودی نخواهد رفت. تعداد 3.8 میلیون کودک در افغانستان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند و سالانه ۴۰۰ هزار کودک و نوجوان افغان وارد بازار کار می‌شوند اما بسیاری از آنها مهارت‌های شغلی لازم برای یافتن کار و تأمین معیشت را ندارند. حل این مشکل نیازمند توجه مقامات افغانستان و کمک‌های بیشتر نهادهای بین‌المللی است. در مطلب پیش‌رو، برگرفته از ماهنامه رویدادها و تحلیل‌ها (ماهنامه مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران) شماره 342 (دی ماه 1399)، به ابعاد تأثیرات وخامت بار کووید19 بر کودکان افغانستان پرداخته می‌شود.

از ابتدای شیوع ویروس کووید ۱۹ در افغانستان طرح‌هایی برای مقابله با این ویروس از سوی دولت این کشور به اجرا درآمده است. کرونا در افغانستان بیشتر خانواده‌های نیازمند این کشور را هدف قرار داده است. مجموع مبتلایان به کووید ۱۹ در افغانستان تا تاریخ 4 آذرماه 1399 به 45,490 نفر رسید و این رقم رو به افزایش است. در همین رابطه، تعداد 36,145 نفر از ابتدای شیوع ویروس کرونا بهبود یافته‌اند. شمار قربانیان در این کشور نیز 1725 نفر می‌باشد. شیوع ویروس کرونا سبب افزایش فقر در افغانستان شده است. برخی کشورهای خارجی در ابتدای شیوع ویروس کرونا، به دولت این کشور برای مبارزه با این ویروس مرگبار کمک‌هایی را تعهد نمودند. برخی از این اقلام تاکنون در اختیار دولت افغانستان قرار گرفته است. به طور مثال اتحادیه اروپا، بانک جهانی و آمریکا تعهد کرده‌اند که بیش از ۲۳۵ میلیون دلار برای مبارزه با کرونا در اختیار دولت افغانستان قرار دهند. هنوز روشن نیست تاکنون چه مقدار از این مبلغ تعهد شده در دسترس دولت این کشور قرار گرفته است اما به نظر می‌رسد که دولت و مردم فقیر افغانستان که شغل روزمره خود را از دست داده‌اند در انتظار رسیدن و دریافت این کمک‌ها می‌باشند. آمارهای جدید وزارت اقتصاد افغانستان نشان می‌دهد که با شیوع ویروس کرونا میزان فقر در این کشور از حدود ۶۰ درصد به ۷۰ درصد رسیده است. بر اساس اعلام اخیر (اول آذر1399) کمیسیون حقوق بشر افغانستان، تعداد ۶ میلیون کودک در این کشور پیش از بحران کرونا به کمک‌های بشر دوستانه نیازمند بودند؛ اما آمار کودکان نیازمند در افغانستان، پس از گسترش ویروس کرونا، به ۸ میلیون و ۱۲ هزار نفر افزایش یافته است. این کودکان به دلیل بیماری همه‌گیر کرونا (کووید-19) با خطر گرسنگی مواجه هستند. براساس این گزارش، با افزایش قیمت مواد غذایی در افغانستان قدرت خرید مردم از جمله کارگران در این کشور پایین آمده و ماه گذشته نرخ آرد و روغن در شهرهای بزرگ این کشور 23 درصد افزایش داشته است. دولت افغانستان هر چند برای مبارزه با ویروس کرونا اقداماتی چون ساخت مراکز درمانی ویژه، اختصاص پول مشخص به ولایات و ایجاد کمیتۀ مبارزه با کرونا را انجام داده است؛ اما تا به امروز وضعیت دسترسی تمام مردم این کشور به خدمات بهداشتی و درمانی آن‌طور نیست که بتوان با اپیدمی‌کرونا مبارزه کرد

با تداوم پاندمی ‌کرونا و رکود اقتصادی، کودکان کار و خانواده‌هایشان بیش از هر گروه دیگر در معرض فقر شدید و گرسنگی قرار گرفته اند؛ رشد بیش از 40 درصد کودکان زیر 5 سال در افغانستان به دلیل فقدان تغذیه مناسب متوقف شده است؛ و 10 درصد از کودکان این کشور از کمبود وزن بسیار شدید رنج می‌برند. نزدیک به ۷۰۰ کودک در مرکزهای اصلاح و تربیت ولایت‌های مختلف این کشور نگهداری می‌شوند. این کودکان، زیر سن هجده قرار دارند و به جرم‌های مختلف متهم شده‌اند. بیش از ۹۰ درصد کودکان در این کشور بیش از ۳۵ ساعت در هفته کار می‌کنند و 50 درصد کودکان خیابانی در افغانستان مشغول کارهای سخت با توجه به سن خود می‌باشند. سالانه نزدیک به هشتاد و سه هزار کودک در افغانستان در نتیجۀ بیماری‌های مختلف جان‌ خود را از دست می‌دهند. بر اساس اعلام کمیسیون حقوق بشر، کودکان کار افغانستان ۸۱ درصد درآمدشان را به خانواده‌هایشان تحویل می‌دهند،‌ ۸.۴ درصد برای خرید غذا،‌ ۶ درصد برای کرایۀ خانه و ۴ درصد پول درآمدشان را برای پس‌انداز می‌گذارند. بر اساس آخرین گزارش دیده‌بان حقوق بشر در افغانستان سال‌ها جنگ باعث افزایش فقر و در نتیجه افزایش کودکان کار شده است و یک چهارم کودکان بین سنین 5 تا 14 سال در افغانستان برای حمایت از خانواده‌هایشان مجبورند به مدت طولانی در طی روز کار کنند. این کودکان اعم از دختر و پسر که دارای سنین پایینی هم می‌باشند به کارهایی مانند دستفروشی، فرش‌بافی، آجرپزی، فلزکاری، معدن، کشاورزی، کفاشی و تکدی‌گری تن می‌دهند. این وضعیت اسف بار امروزه در تمامی نقاط افغانستان قابل مشاهده می‌باشد و به صورت قارچ‌گونه در حال افزایش است، به طوری که نهادهای بین‌المللی تاکنون چندین بار به مسئولین دولتی افغانستان هشدار داده‌اند تا برای جلوگیری از این پدیده شوم گام‌های اساسی بردارند.

با گسترش روز افزون ناآرامی‌ها در افغانستان و جنگ‌های پی ‌در پی و از بین رفتن سرپرست خانواده‌های افغان به نظر می‌رسد کودکان قربانیان اصلی این گونه نابسامانی‌ها باشند و سرنوشت ناگواری در انتظار آنها باشد. کودکان افغانستانی به عنوان قربانیان اصلی جنگ و نابسامانی اوضاع این کشور بوده و از طرفی هم آنان، آینده سازان افغانستان هستند که اگر بستر رشد و بالندگی آنان فراهم نشود وضعیت این کشور رو به بهبودی نخواهد رفت. در همین راستا، بر اساس گزارش سازمان یونیسف، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ نزدیک به 6500 کودک در افغانستان کشته و حدود ۱۵ هزار نفر دیگر زخمی‌شده‌اند و این موضوع افغانستان را به مرگبارترین منطقه جنگی جهان در سال ۲۰۱۸ تبدیل کرد. تعداد 3.8 میلیون کودک در افغانستان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، 3.7 میلیون کودک در سن مدرسه هستند اما به مدرسه نمی‌روند، 600 هزار کودک زیر پنج سال به شدت از سوء تغذیه رنج می‌برند و سالانه ۴۰۰ هزار جوان افغان وارد بازار کار می‌شوند اما بسیاری از آنها مهارت‌های شغلی لازم برای یافتن کار و تأمین معیشت را ندارند. فقر، جنگ، عدم آگاهی از حقوق کودکان، میزان بالای زاد و ولد، اعتیاد والدین به مواد مخدر و بیماری والدین به عنوان عوامل افزایش کودکان خیابانی در افغانستان و مهاجرت آنها به کشورهای همسایه برای پیدا کردن کار به ویژه ایران شناخته می‌شوند.