سه گانه پذیرش، رد و یا تردید در پذیرش واکسن کرونا در مالزی

در حالی که نخست‌وزیر مالزی سه‌شنبه 28 بهمن 1399 اعلام کرد که این کشور نخستین محموله واکسن‌های کرونای فایزر-بیونتک را روز ۲۱ فوریه (3 اسفند) تحویل خواهد گرفت و واکسیناسیون کرونا نیز پنج روز بعد از آن آغاز خواهد شد، ولی ترس و نگرانی‌هایی در خصوص اقبال مردم به استفاده از واکسن ساخته شده برای کرونا در این کشور بوجود آمده است.

از یک سو برخی گروه‌های اسلامی قرار دارند که با طرح مساله استفاده از ژلاتین خوک در تهیه این واکسن‌ها به طور گسترده ای تبلیغ غیر حلال بودن آن را می‌کنند، در سویی گروه‌های مردد قرار گرفته اند که اگر چه بحث حلال بودن واکسن اولویت اصلی شان نیست، ولی نگران اثرات و عوارض جانبی واکسن هستند و در دیگر سو مقام‌های دولتی و حاکمیتی قرار گرفته‌اند که تلاش دارند نشان دهند این واکسن‌ها مشکلی برای استفاده ندارند و همه گروه‌های جامعه ملزم به استفاده از آن هستند. طی هفته‌های اخیر واکنش های منفی بسیاری در خصوص واکسن کرونا در فضاهای مجازی همچون فیسبوک و نیز گروه‌های واتس‌اپ خانوادگی در مالزی شکل گرفته که این موج های منفی، دولت را برای مدیریت واکسیناسیون، با مشکل مواجه خواهد نمود.

براساس آمارهای رسمی مالزی بیش از 32 میلیون و هفتصد هزار نفر جمعیت دارد که قریب به 62 درصد از این جمعیت مسلمان هستند. از سوی دیگر دولت اعلام کرده که برای رساندن مبتلایان کرونا به صفر و طی برنامه واکسیناسیون قصد دارد دستکم 80 درصد از این جمعیت را طی یک سال آینده واکسینه کند. در چنین شرایطی اگر دولت نتواند جامعه مسلمان این کشور را به هر نحوی متقاعد نماید که این واکسن مشکلی به لحاظ اسلامی ندارد با مشکلات بسیار مواجه خواهد شد.

مالزی در حال حاضر با سه گروه بندی مواجه است:

1- اولین گروه که بیشترین درصد جامعه را شکل می دهند نسبت به واکسن زدن اطمینان دارند،

2- گروه دوم مخالفین استفاده از واکسن هستند و توجیهات دینی برای این کار ارائه می نمایند و در اقلیت هستند،

3- این دسته به بزرگی دسته اول نیست ولی طیفی از جامعه هستند که در صورت دریافت اخبار نادرست از واکسن و قرار گرفتن در معرض تبلیغات منفی ممکن است نسبت به واکسیناسیون واکنش منفی نشان دهند و همه هدف دولت متقاعد نمودن گروه مخالفین واکسن و به طریق اولاتر جلوگیری از متاثر شدن دسته سوم از جامعه مالزی است.

بررسی‌های اخیر وزارت بهداشت نشان می دهد که تنها حدود 67 درصد از افراد بررسی شده اظهار داشتند که با واکسیناسیون موافقت می‌کنند. 17 درصد هنوز مردد هستند و تصمیم نگرفته اند و 16 درصد نیز آن را رد کرده اند. یکی از کارهای اصلی دولت مالزی متقاعد کردن همین گروه 17 درصدی است که مجاب به استفاده از واکسن شوند.

 نگاه مقامات رسمی:

• پادشاه مالزی در پیام خود به مناسبت سال نو میلادی اعلام کرد که امیدوار است با رسیدن واکسن کرونا در سال جاری مساله همه گیری بیماری کرونا در این کشور پایان یابد. این پیام به نوعی تایید ضمنی واکسن کرونا و مجوزی برای استفاده از آن خواهد بود.
• دولت مالزی مجوز استفاده از واکسن کرونا که توسط شرکت داروسازی فایزر تولید شده است را صادر کرده است. سخنگوی فایزر پیشتر اعلام کرده بود که از فرآورده‌های خوکی در واکسن تولیدی این شرکت استفاده نشده است.
• خیری جمال الدین وزیر علوم، فناوری و نوآوری مالزی که مسئولیت هماهنگی و اجرای برنامه ملی واکسیناسیون در مالزی را بر عهده دارد در همین راستا خاطرنشان کرد که واکسن کرونا قبل از تأیید بر روی ده‌ها هزار گیرنده آزمایش شده و از مردم خواست تا از برنامه ملی ایمن سازی Covid-19 حمایت کنند. به گفته وی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان شروع به تزریق این واکسن کرده اند و هیچ شاهدی وجود ندارد که این واکسن‌ها برای زندگی یا سلامتی آنها مضر باشد. وزیر فناوری مالزی در واکنش به اینکه این واکسن باعث تغییراتی در DNA گیرنده می‌شود، آن را قویا رد کرده و اطمینان داده که هیچ مشکلی برای فرد گیرنده ایجاد نمی‌شود. وی در بیانیه ای در وب سایت خود گفته که این واکسن حاوی هیچ نوع میکرو تراشه ای نیست و نمیتواند تفکر ما را بر عهده گیرد. وی مردم را ترغیب کرده که به علم روز اعتماد داشته باشند و اسیر تبلیغات منفی و غیر علمی نشوند.
• معاون وزیر علوم، فناوری و نوآوری مالزی نیز عنوان کرده که دولت بر فعالیت گروه‌های خاصی که از طریق رسانه‌های اجتماعی در مورد واکسن کرونا تبلیغ می‌کنند نظارت خواهد کرد تا از تأثیر آن بر افکار عمومی جلوگیری کند. براساس اطلاعی که وی داده وزارت فناوری با همکاری وزارت ارتباطات و چند رسانه ای مالزی در حال بررسی لزوم پیشنهاد و تصویب قوانین خاصی برای جلوگیری از این موضوع هستند. همچنین در زیر مجموعه کمیته اصلی کرونا که برای اطمینان از دسترسی به واکسن توسط دولت مالزی ایجاد شده است، کمیته فرعی ارتباطات شکل گرفته که نقش آن ایجاد مطالبی جهت ارائه به مردم در مورد حقایق مربوط به کرونا است. همچنین شناسایی گروه‌های مختلف مردمی‌بویژه آنها که مخالف استفاده از واکسن هستند و تلاش در جهت ترغیب آنها به استفاده از واکسن از جمله وظایف دیگر این کمیته فرعی است.
• شرکت مالزیایی توسعه حلال (HDC) اعلام کرده که طی ماه‌های آینده آماده ارایه استاندارد صدور گواهینامه حلال برای محصولات بیولوژیکی از جمله واکسن می‌شود. این امکان با توجه به دغدغه جامعه مسلمانان درباره ساخت واکسن کووید-۱۹ به صورت حلال فراهم شده است. مدیر اجرایی شرکت اعلام کرده که این شرکت با همکاری اداره توسعه اسلامی مالزی (Jakim) و اداره استاندارد مالزی (JSM) در راستای این هدف کار می‌کنند. به گفته وی در حالی که مالزی استانداردهای حلال در مورد محصولات دارویی، تجهیزات پزشکی، پذیرایی و خدمات پزشکی دارد، اما هنوز استاندارد حلال محصولات بیولوژیکی را ندارد.
• مفتی مناطق فدرال مالزی با حمایت از طرح دولت برای واکسیناسیون اعلام کرد مطابق با قطعنامه دهم کمیته فتوای شورای ملی امور اسلامی، واکسیناسیون باید در بین جامعه مسلمان این کشور اجرایی شود. وی در تایید این تصمیم به آیه 195 سوره بقره اشاره کرده است که خداوند می فرماید مردم نباید عمدا خود را در معرض نابودی قرار دهند.
• مفتی ایالت کداح شیخ فاضل آونگ نیز مردم را ترغیب به استفاده از واکسن کرونا کرده است و عنوان کرده که براساس توضیحات وزارت بهداشت تمام مفتی‌های مالزی تصمیم گرفته اند که استفاده از واکسن ضروری است و هیچ مانعی ندارد. وی حتی در واکنش به احتمال استفاده از مواد حیوانی غیرحلال (اشاره به ژلاتین خوکی) عنوان داشته در این خصوص حتی اگر عناصری در تهیه واکسن استفاده شده باشد که حلال نیست می‌توان از مفهوم استحاله استفاده کرد. براین اساس چون این عناصر غیر حلال طی چندین مرحله ماهیت اصلی خود را از دست می دهد بنابراین دچار استحاله شده و مشکلی ندارد.

نظر برخی تحلیلگران:

• هارون راشد، استاد دانشگاه سیدنی استرالیا معتقد است از احکامی‌که در گذشته در موارد مشابه صادر شده، می‌توان استنباط کرد که وقتی ضرر بزرگتری با استفاده نکردن از واکسن کرونا وجود دارد، استفاده از این ماده در واکسن کرونا از نظر شرعی مجاز است.
• عزمی حسن استاد دانشگاه UTM و تحلیلگر سیاسی معتقد است به رغم حساسیت های جامعه مسلمان مالزی، احکام اسلامی‌به مقوله شرایط اضطراری که بحث مرگ و زندگی انسان مطرح است توجه دارد. همچنین وی معتقد است که نظر پادشاه که در خصوص احکام اسلامی نظر نهایی است مورد تایید همه مردم مالزی خواهد بود.
• رئیس انجمن پزشکان بهداشت عمومی مالزی نیز در واکنش به فعالیت ها و روایت سازی فعالان ضد واکسیناسیون عنوان می‌کند که علاوه بر آن بخش از مسلمانان که نگرانی‌های غیرحلال بودن دارند؛ بخش بزرگی از جامعه نیز که با این مساله مشکلی ندارند ممکن است به دلایلی همچون عدم اطمینان و نگرانی از عوارض جانبی واکسن نسبت به استفاده از واکسن مردد شوند. این امر علاوه بر ترویج تئوری‌های توطئه می‌تواند ناشی از وضعیت بد اقتصادی و نیز بی ثباتی سیاسی و عدم اطمینان به اطلاعات رسمی منتشر شده نیز ناشی شود. بر همین اساس وی پیشنهاد می‌کند که دولت اطلاعات شفاف تر و منظم تری را در اختیار مردم قرار دهد زیرا مردم مایل هستند پیش از هرگونه تزریق واکسنی بدانند چه چیزی وارد بدن آنها خواهد شد.