معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در پاکستان

پاکستان با 17 میلیون خانوار و 102 میلیون نفر جمعیت طبقه متوسط، ششمین کشور پرجمعیت جهان است. با توجه به افزایش مداوم مصرف، افزایش درآمد قابل تصرف و تغییر سبک زندگی، بازار 207 میلیونی پاکستان پذیرای سرمایه‌گذاری‌های جدید است. با توجه به افزایش جمعیت جوان در پاکستان، برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) از این کشور به عنوان دومین کشور جوان در جهان بعد از افغانستان نام برده است چرا که 64 درصد از جمعیت این کشور زیر 29 سال سن دارند. طبق گزارش منتشر شده توسط بانک بین المللی HSBC با عنوان "جهان در سال 2030" پاکستان در میان کشورهایی است که نیروی محرک رشد اقتصادی در سال‌های منتهی به 2030 خواهد بود. کشوری که زمانی به هرج و مرج و‌ بی‌نظمی‌ شناخته می‌شد اکنون در نظر دارد تصویر بین‌المللی خود را به کشوری در مسیر رشد تغییر دهد.

در سال‌های اخیر دولت پاکستان اصلاحات ساختاری و سیاستی جدی را اجرا نموده که منجر به بهبود اکوسیستم سرمایه‌گذاری در پاکستان شده است. این تلاش‌ها در سطح بین‌المللی و در گزارش بانک جهانی با عنوان "سهولت کسب و کار 2020 (EoDB)" شناخته شده است که درجه سهولت بازگشایی و راه‌اندازی کسب و کار را برای بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) با توجه به مقررات مربوطه نشان می‌دهد. پاکستان با 28 پله صعود هم اکنون در رده 108ام EoDB قرار دارد و انتظار می‌رود که این رتبه در سال جاری بهبود یابد.

علی‌رغم تمرکز و تلاش دولت برای رشد مبتنی بر صادرات، شیوع کووید 19، به تجارت و سرمایه‌گذاری آسیب رسانده است. هرچند از یک سو مشکلات اجتماعی و اقتصادی ناشی از پاندمی‌ کرونا شرایط اقتصادی موجود را تهدید می‌کند، اما فرصت‌های قابل توجهی را نیز به همراه دارد. در مواجهه با این شرایط، شرکت‌ها محصولات، فرآیندها و مدل کسب و کار خود را تغییر می‌‌دهند. با توجه به محدودیت‌های اجتماعی، جنگ قیمتی، تعطیلی و قرنطینه در شرایط پاندمی، انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در بخش‌های گردشگری، سرگرمی، خرده‌فروشی و کالاهای لوکس، هواپیمایی، املاک، ذغال‌سنگ، نفت و گاز و خودرو کاهش یابد.

با این حال، در این شرایط همچنان فرصت‌های رشد و سرمایه‌گذاری در تهیه غذا، کالاها و خدمات مصرفی و لجستیکی، سرگرمی و ارتباطات، خدمات مالی، تجارت الکترونیک، تکنولوژی‌های آموزشی، فناوری‌های مرتبط با سلامت، نساجی و گردشگری وجود دارند.

نظام سرمایه‌گذاری آزاد

پاکستان از نظام سرمایه‌گذاری آزاد و سیاست جذب سرمایه‌ خارجی پیروی می‌کند. دولتمردان این کشور ابزارهای آزادسازی اقتصادی را به کار گرفته‌اند تا این کشور را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل نمایند. 

اهم سیاست‌های سرمایه‌گذاری، 2013

1. ایجاد شرایط برابر برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی
2. فراهم بودن شرایط برای سرمایه مستقیم خارجی در کلیه بخش‌های اقتصادی به استثنای موارد زیر: اسلحه و مهمات، مواد منفجره، مواد رادیو‌اکتیو، چاپ امنیتی، ضرب سکه.
3. 100 درصد سهام خارجی (بدون هیچگونه محدودیتی در خصوص حداقل سرمایه‌گذاری) مجاز است. هر چند برای مالکیت خارجی سهام در برخی بخش‌ها محدودیت‌هایی وجود دارد. این بخش‌ها شامل موارد زیر است: هواپیمایی، بانکداری، رسانه و کشاورزی.
4. حواله حق امتیاز، حق فنی و حق فرانشیز، سود، سود سهام، سرمایه و عایدی سرمایه مجاز است
5. سرمایه‌های خارجی با توجه به [1] عملیات سرمایه‌گذاری خصوصی خارجی 1976 و [2] حفاظت از اصلاحات اقتصادی 1992، حمایت و حفاظت می‌گردند.
6. معاهدات دوجانبه سرمایه‌گذاری (BITs) توسط 48 کشور امضا شده است تا مشوقی برای سرمایه‌گذاری خارجی بوده و اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و حفاظت از سرمایه‌های آنان را بهبود بخشد.
7. هم‌چنین، به منظور جلوگیری از اعمال مالیات‌های مضاعف، پاکستان موافقتنامه‌هایی را با سایر کشورها امضا نموده تا فعالیت‌های سرمایه‌گذاری را تسهیل نموده و بهبود بخشد.

تولیدکننده جهانی در محصولات کشاورزی و دامپروری

• چهارمین تولیدکننده انبه در جهان
• پنجمین تولیدکننده شیر
• یازدهمین تولیدکننده بزرگ مرکبات
• یازدهمین تولیدکننده صنعت مرغداری
• سیزدهمین تولیدکننده برنج
• چهارمین تولیدکننده پنبه در جهان
• هشتمین تولیدکننده گندم
• هشتمین کشور پروش‌دهنده احشام (پرورش گاو)

از این رو پتانسیل بسیار بالایی برای سرمایه‌گذاری در کشاورزی و دامپروری به شرح زیر وجود دارد:

1. فضای بسیار زیادی برای حضور پاکستان در بازار جهانی غذای حلال و شیر و لبنیات وجود دارد.

2. فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیاری برای تولید دانه‌های باکیفیت و روغن‌های خوراکی وجود دارد.

3. از 16.5 میلیون هکتار زمین‌های قابل کشت در پنجاب (Punjab)، 1.7 هکتار همچنان برای کشاورزی موجود است.

4. با توجه به این که 30 درصد از محصولات باغداری سالانه به هدر می‌رود، در صورت سرمایه‌گذاری در صنایع زنجیره کشاورزی امکان بازگشت این محصولات به چرخه اقتصادی وجود دارد.

به علت ریسک‌های مرتبط با سلامت غذاهای غیربسته‌بندی در شرایط کووید 19، انتظار می‌رود تقاضا برای غذاهای کنسرو شده و بسته‌بندی شده افزایش یابد. حتی مواد غذایی که باید تازه مصرف شوند نیز، به بسته‌بندی مناسب بهداشتی دارند تا در شرایط پاندمی قابل مصرف باشند.

نساجی: مهم‌ترین بخش تولیدی پاکستان

این بخش یک چهارم از ارزش افزوده ایجاد شده در صنعت را در بر می‌گیرد و برای 40 درصد از نیروی کار صنعتی، ایجاد اشتغال کرده است. صنعت پوشاک [3] به عنوان یک صنعت مهم با مقیاس کوچک در پاکستان ظاهر شده است. این محصول تقاضای زیادی در داخل و خارج از پاکستان داشته و فرصت‌های بسیاری برای سرمایه‌گذاری در این بخش وجود دارد.

• چهارمین تولیدکننده و سومین مصرف‌کننده پنبه در جهان
• سومین کشور در زمینه تولید نخ در جهان
• معاف از مالیات در دسترسی به اتحایه اروپا [4]

در دنیای مد پس از کووید 19، به جای استفاده از مواد و برش‌های سنتی، طراحان می‌بایست راه حلی برای جمعیتی که بیش از پیش نگران سلامتی است بیابند. این تغییر، نیاز به سرمایه‌گذاری در این بخش را فراتر از آنچه که دولت پیش‌بینی می‌کند در آینده در پی خواهد داشت.

ذخایر مواد معدنی به وسعت 600.000  کیلومتر مربع

• دومین کشور غنی از معادن نمک
• پنجمین کشور غنی از ذخایر مس و طلا
• دومین کشور غنی از ذخایر ذغال سنگ

از میان 92 ماده معدنی شناخته شده، 52 مورد به صورت تجاری مورد بهره‌برداری قرار گرفته و تولیدی معادل 68.52 میلیون تن در سال را دارد. این بخش با رشد سالانه 2 الی 3 درصد، بیش از 5000 معدن عملیاتی، 50.000 بنگاه و اشتغال مستقیم 300.000 نفر، بسیار امیدبخش است.

علی‌رغم پتانسیل بسیار بالا، بخش مواد معدنی تنها 3 درصد از GDP پاکستان را تشکیل می‌دهد. این مسأله به دلیل مشکلات درهم تنیده شامل نبود زیرساخت مناسب در معادن، سطح پایین تکنولوژی در معادن و کمبود نیروی کار نیمه‌ماهر، حمایت مالی اندک و ضعف در بازاریابی است.

صنعت عمران: تسریع‌کننده رشد اقتصادی پاکستان (2017)

• رتبه 26ام ASU) Apparent Steel Use) در محصول نهایی (2017)
• پنجمین کشور دارای ذخایر سنگ‌آهن (در حدود 1.4 بیلیون MT)

چشم‌انداز اقتصادی پاکستان با شروع کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC)، زیرساختهای آن و همچنین پروژه‌های متمرکز بر برق به شدت رشد کرده است. که این مسأله منجر به بهبود و رشد صنعت فولاد شده است. به طور کلی می‌توان گفت صنعت فولاد داخلی از محرک‌ها و مشوق‌های سرمایه گذاری بهره می‌برد.

رشد بخش گردشگری

بهبود شرایط امنیتی، معرفی کشور در رسانه‌های بین‌المللی، و علاقه و توجه دولتمردان فعلی برای گسترش هر چه بیشتر بخش گردشگری منجر به ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این بخش می‌گردد.

• امکان ویزای الکترونیکی برای 175 کشور و ویزا هنگام ورود برای 50 کشور
• پاکستان یک تفرجگاه‌ جذاب و یک مرکز غذاهای لذیذ در جهان است

در شرایط شیوع بیماری کووید 19، انتظار می‌رود سفرهای داخلی جایگزین گردشگری خارجی شود. انتخاب دیگر، استفاده از رویدادهای مجازی برای نمایش , و معرفی میراث فرهنگی است. سازمان‌های مورد تأیید، طراحان گرافیک، متخصصان فناوری اطلاعات، تهیه‌کنندگان فیلم و عکاسان باید با یکدیگر همکاری کنند تا این منابع را دیجیتالی نموده و گردشگری مجازی و الکترونیکی را ایجاد کنند که نیازمند سرمایه‌گذاری است.

فناوری اطلاعات: بخشی که در  پاکستان با سرعت در حال رشد است

طبق آمار غول تکنولوژی آمریکا یعنی گوگل، پاکستان در حال تبدیل شدن به یک کشور کاملا دیجیتالی است (digital-first-country) است که فرصت‌های جدیدی برای کسب و کارها از طریق ارتباط دیجیتالی با مشتریان فراهم می‌کند. این بخش در پاکستان پتانسیل رشد بالا و سرمایه‌گذاری در تکنولوژی را دارد. با نفوذ هر چه بیشتر اینترنت و استفاده گسترده از تلفن‌های هوشمند و فناوری‌های 3G و 4G در سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون ارتباطات هستیم.  

• چهارمین بازار فریلنس (Freelance Market) در جهان
• 64 درصد از جمعیت زیر 30 سال
• تا ماه June سال 2025، مالیات بر درآمد حوزه IT و صادرات IT صفر است
• 100 درصد مالکیت خارجی شرکت‌های IT
• برگشت 100 درصدی سود به سرمایه‌گذاران حوزه IT

در شرایط کووید 19 بخش‌های زیر فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در حوزه IT پاکستان به همراه دارند:

1. لجستیک

تجارت الکترونیکی روش تجاری در آینده است. فرصت‌های سرمایه گذاری در کسب و کارهایی وجود دارد که با استفاده از تکنولوژی، انتقال کالا و خدمات را بدون استفاده از انسان‌ها انجام دهند.

 2. سرگرمی و ارتباطات 

با توجه به اینکه بخش اعظم جمعیت که اخیرا به اهمیت موضوع پی برده‌اند، پاکستان آماده دریافت  سرمایه‌گذاری در بخش سرگرمی و ارتباطات است. چنین بازار بکری فرصت را در اختیار شرکت‌های فناوری اطلاعات قرار می‌دهد که در پاکستان سرمایه‌گذاری کنند

3. خدمات مالی

با توجه به آنکه اغلب مردم از سودمندی بانکداری از راه دور آگاه هستند، سرمایه‌گذاری در بانکداری مجازی می‌تواند عرصه‌ای سودآور باشد. فرصت‌های سرمایه‌گذاری سودآور در بخش‌های مالی پاکستان و استراتژی‌هایی که روی نفوذ در بازار تمرکز دارند وجود دارد.

4. تجارت الکترونیکی

پاکستان تلاش می‌کند در حوزه تجارت الکترونیکی سرمایه جذب کند. در حال حاضر فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارجی در قالب تقاضای خرده‌فروشی به صورت آنلاین است و ارائه‌دهندگان اندکی برای آن وجود دارد.

5. تکنولوژی آموزشی

در دنیای امروز سرمایه‌گذاری روی آموزش‌های مبتی بر تکنولوژی کاملا سودآور است. به عنوان مثال Udemy, Skills Share, Edex, و Linda اکنون به صورت گسترده در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه مورد نیاز است.

6. تکنولوژی بهداشت و سلامت

هوش مصنوعی (AI) در بررسی بروز و شیوع بیماری، نظافت بیمارستان‌ها، عرضه ابزار و توسعه واکسن کمک می‌کند. از این رو دولت‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌ها را به ابداع هر چه بیشتر ترغیب می‌کنند. سرمایه‌گذاری در ارائه چنین راه حل‌هایی نه تنها در زمان کنونی بلکه در آینده نیز به شدت مورد نیاز است.

7. حفاظت اطلاعات در فضای دیجیتال

دیجیتالی شدن گسترده نیازمند سرمایه‌گذاری در حفاظت از اطلاعات است، به طوری که بتوان به طور گسترده از آن در شرکت‌ها استفاده نمود به طور گسترده قابل استفاده و پیاده‌سازی در شرکتها بوده و برای پوشش ریسک‌های مورد نظر قابل تنظیم باشند.   

پی نوشت:        

[1] Foreign Private Investment (Promotion and Protection) Act, 1976

[2] Protection of Economic Reforms Act, 1992

[3] Ready-made Garment

[4] Duty Free Access to European Union

منبع:

invest.gov.pk/sites/default/files/2019-01/SEZAct2016e.pdf