تصویب عضویت ناظر ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا

در اجلاس مورخ 21 آذرماه 1399 شورای عالی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با حضور سران کشورهای عضو (روسیه، بلاروس، ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان) و ناظر (مولداوی) و همچنین رئیس جمهور ازبکستان و نماینده کوبا، عضویت ناظر ازبکستان تصویب و این کشور رسما به عنوان عضو ناظر اتحادیه مذکور پذیرفته شد.در اجلاس اخیر شورای عالی اقتصادی اتحادیه اوراسیا علاوه بر تصویب عضویت ناظر کشور ازبکستان، عضویت ناظر کوبا نیز به تصویب رسید و تعداد کشورهای ناظر اتحادیه فوق با احتساب مولداوی به سه کشور رسیده است.

آقای شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان در سخنرانی خود در این اجلاس ضمن سپاسگزاری از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای حمایت از درخواست عضویت ناظر ازبکستان در این سازمان، به دلایل اصلی لزوم و اهمیت توسعه همکاری ازبکستان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره و همزمان تأکید کرد که همکاری و مشارکت در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا باید متکی بر اصل برابری حقوقی، سود متقابل و در نظر گرفتن منافع یکدیگر باشد.

الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس به عنوان ریاست دوره‌ای اتحادیه اوراسیا در این اجلاس، ابراز امیدواری کرد مدت عضویت ناظر ازبکستان در اتحادیه مذکور طولانی نگردد و این کشور در آینده نزدیک در مورد عضویت کامل تصمیم‌گیری کند.

از زمان مطرح شدن رسمی موضوع همکاری و عضویت ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا توسط رئیس جمهور این کشور در چارچوب سخنرانی خود در مجلس سنا در تاریخ 21 ژوئن 2019، از سوی مقامات رسمی، احزاب و فعالین اقتصادی نظراتی در خصوص موافقت و یا مخالفت با ورود این کشور به اتحادیه مذکور بیان گردیده است که به برخی از آنها اشاره می‌گردد.

نظرات طرفداران پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا

1. امکان تردد آزاد کالا، سرمایه، نیروی کار و خدمات در قلمرو کشورهای عضو؛ منطقه جغرافیایی اواسیا به عنوان بازار "چهار آزادی" یعنی حرکت آزادانه نیروی کار، وجوه، خدمات و کالاها اعلام شده است. استفاده از یک قلمرو واحد و فضای اقتصادی تجارت داخلی، مشارکت (در منطقه آزاد) و تجارت بین‌المللی را برای شرکت‌کنندگان تسهیل می‌کند، زیرا مالیات، عوارض و هزینه‌ها تسهیل و کاهش می‌یابد. 

2. اجرای سیاست‌های مشترک و هماهنگ در زمینه انرژی، صنعت، کشاورزی و حمل و نقل

3. دستیابی به بازارهای جدید و رفع مشترک موانع تجاری؛ ازبکستان صادرکننده عمده محصولات کشاورزی، صنایع شیمیایی، نساجی، برق، خودرو است. با توجه به تقاضای مستمر در حال رشد برای میوه‌ها و سبزیجات در اوراسیا، پیوستن به این سازمان می‌تواند به افزایش صادرات این محصولات کمک نماید. علاوه بر این، ازبکستان فرصت‌های جدیدی برای افزایش صادرات میوه‌ها و سبزیجات به کشورهای ثالث فراهم می‌کند که به همین دلیل صادرات آن می‌تواند سه برابر شود. لغو موانع تجاری غیر تعرفه‌ای، کاهش هزینه‌های حمل و نقل، ساده‌سازی رویه‌های تجارت و ترانزیت محصولات فاسدشدنی از طریق قلمرو کشورهای موجود در این ساختار در این زمینه بسیار کمک‌کننده خواهند بود. پیوستن به اتحاد اقتصادی با کاهش هزینه‌های حمل و نقل، بهینه‌سازی موانع غیر تعرفه‌ای و مشارکت احتمالی در خدمات عمومی ‌کشورهای عضو، توانایی صادرات صنعت نساجی و منسوجات ازبکستان را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

4. استفاده از ظرفیت بانک توسعه اوراسیا جهت تأمین مالی پروژه‌های حوزه آهن و ففولاد ، کشاورزی و نساجی

5. بهبود وضعیت اقتصادی، افزایش اشتغال و کاهش فقر

6. ایجاد فرصت‌های جدید در حوزه حمل و نقل و لجستیک؛ ایجاد بازار حمل و نقل هوایی مشترک در فضای اتحادیه از سال 2025، کاهش هزینه‌های حمل و نقل و به تبع آن کاهش هزینه نهایی کالاهای صادراتی و وارداتی با توجه به اعمال تعرفه‌های یکسان برای حمل و نقل کالا، کاهش هزینه‌های سوخت با دستیابی به سوخت ارزان قزاقستان

7. تقویت متقابل اقتصادی؛ کاهش تسویه حساب‌ها به دلار و یورو و استفاده از پول ملی در مبادلات، انعقاد موافقتنامه‌های اقتصادی و تولیدات مشترک.

8. استفاده اتباع ازبکستان از تمام مزایا و ترجیحات بازار کار مشترک اتحادیه؛ لغو محدودیت‌های اتباع ازبک جهت فعالیت در برخی از مشاغل و فعالیت‌ها و حل و فصل مشکلات اقامتی آنها، امکان دسترسی شهروندان ازبکستان به خدمات مالی سیستم بانکی این اتحاد، از جمله وام، اعتبار و پس‌انداز بازنشستگی

نظرات مخالفین پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا

عمده مخالفان پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، روشنفکران داخلی و ازبک‌های مقیم کشورهای خارجی هستند. به نظر آنها،  اتحادیه اقتصادی اوراسیا یعنی بلوک تجاری تحت کنترل روسیه و اقتصاد متمرکز برنامه‌ریزی شده دوران شوروی است. منافع  اقتصادی از اتحادیه در صورت منفی نبودن، صفر است. اشاره به تضاد کشورهای عضو با یکدیگر، یکه‌تازی روسیه در این اتحادیه، تأثیر منفی تحریم‌ها علیه روسیه بر اقتصاد ازبکستان، تأثیر منفی بر حوزه‌های صنعتی ایجاد شده در دوران پس از استقلال از جمله نساجی، خودروسازی و غیره، به تأخیر انداختن روند عضویت ازبکستان در سازمان تجارت جهانی، کاهش نرخ تولید در تعدادی از بخش‌های اقتصادی، از بین رفتن برخی مشاغل، کاهش سرعت روند فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و نوسازی صنعتی، افزایش قیمت محصولات تولیدکنندگان محلی در یک دوره معین، تأثیر منفی بر رقابت آنها و همچنین افزایش حجم محصولات وارداتی در بازار داخلی، خطر وخیم تر شدن وضعیت تراز تجاری و تراز پرداخت‌ها برخی از مهمترین نظرات و دلایل مخالفان ورود ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌باشد.

لازم بذکر می‌باشد موضوع عضویت ناظر ازبکستان در اتحادیه اوراسیا در اردیبهشت ماه سال 1399 به تصویب نمایندگان مجلس قانونگذاری (با 86 رأی موافق، 32 رأی مخالف و 14 رأی ممتنع) و همچنین مجلس سنای این کشور رسیده است.