پیش لرزه‌های خروج بدون توافق انگلیس از اتحادیه اروپا برای استونی و سایر کشورهای اروپایی

پیش لرزه‌های برگزیت

در حالی که کمتر از یک نصف ماه به پایان دوره گذار خروج انگلیس از اتحادیه اروپا باقی مانده، مذاکرات دو طرف درباره آینده همکاری‌های تجاری به مرحله حساس تصمیم‌گیری رسیده است. علیرغم مذاکرات فشرده بین دیپلمات‌های لندن و اتحادیه اروپا از آغاز آذر ماه 1399، به دلیل وجود اختلافات گسترده، هنوز هم دستیابی به توافق نهایی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

بنابر گزارش خبرگزاری فرانسه از لندن‏، بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس اعلام کرد در صورت شکست مذاکرات درباره توافق تجاری پسابرگزیت، محتمل‌ترین سناریو برای انگلیس «برگزیت بدون توافق» است.

نخست وزیر انگلیس که یکشنبه ( 23 آذر 1399 ) در مورد برگزیت سخن می‌گفت افزود مردم انگلیس باید خود را برای خروج بدون توافق از اتحادیه اروپا آماده کنند. وی یاد آور شد مواضع انگلیس و اتحادیه اروپا در خصوص مسائل کلیدی مرتبط با برگزیت (خروج انگلیس از اتحادیه اروپا) بسیار متفاوت است. به همین علت مردم باید خود را برای خروج بدون توافق انگلیس از این اتحادیه در پایان سال میلادی جاری آماده نمایند.

جانسون در جمع خبرنگاران گفت: ما هنوز در مورد برخی مسائل مهم و کلیدی، بسیار اختلاف نظر داریم، ولی هرجا که زندگی هست، امید هست و ما به ادامه مذاکرات و موفقیت آن امیدواریم. آنچه مسلم است انگلستان از این مذاکرات عقب نشینی نمی‌کند و تمایل دارد به توافقی مشابه آنچه که بین استرالیا و اروپا در خصوص تعرفه‌های سازمان جهانی تجارت امضاء شده، دست یابد.

به گفته کارشناسان در صورت عدم توافق بروکسل و لندن نه تنها موضوع تجارت، بلکه موضوعات دیگری مانند مبارزه با جرایم مرزی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. مقامات پلیس اروپا می‌گویند که خروج بدون توافق انگلیس از اتحادیه اروپا می‌تواند تاثیرات مخربی بر روند مبارزه با جرایم مرزی بگذارد.

یورو پل ( پلیس اروپا ) پیش از این و قبل از برگزاری  همه پرسی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا نیز هشدار داده بود که آسیب پذیری شهروندان این کشور در برابر حملات گروه‌های ترویستی و جنایات سازمان یافته، در صورت رای آن‌ها به خروج از اتحادیه بیشتر خواهد شد.

در صورت عدم توافق بین انگلیس و اتحادیه اروپا، هر دو طرف دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی مهم را از دست می‌دهند. لندن مجبور خواهد شد بدون دسترسی به سیستم اطلاعاتی شینگن، با مجرمان برخورد کند و در شرایط سخت تر آن‌ها را تحت تعقیب قرار دهد. بنابراین، بنظر می رسد انگلیس بیش از اتحادیه اروپا از این موضوع متضرر شود.

انگلیس در آغاز سال جاری میلادی ( 2020 )  اتحادیه اروپا را ترک کرد و قرار شد تا پایان سال و در یک دوره گذار، توافقاتی بین انگلیس و بروکسل حاصل شوند. اما دوره گذار، در حالی سپری می‌شود، که تاکنون هیچ پیشرفت محسوسی بدست نیامده است. بنابراین، اگر تا پایان سال جاری (کمتر از 15 روز ) توافقات تجاری حاصل نشوند، خطر افزایش تعرفه‌ها و سایر موانع تجاری وجود دارد.

علاوه بر خطر افزایش تعرفه‌های تجاری بین کشورهای اروپایی، چالش های دیگری همانند مبارزه با جرایم سازمان یافته، مواد مخدر، قاچاق انسان به اروپا، جلوگیری از مهاجرت قانونی، اختلافات بر سر حقوق ماهیگیری بین انگلیس و اتحادیه اروپا در آب های ساحلی،  پیش روی کشورهای اروپایی وجود دارند. لندن اعلام کرده که در صورت لزوم، از آب‌های ساحلی اش در برابر ماهیگیران اتحادیه اروپا با کشتی‌های نیروی دریایی سلطنتی محافظت می‌کند. کمیسیون اروپا نیز در مقابل این اقدام انگلیس،  پیشنهاد داده که در صورت عدم حصول موفقیت در مذاکرات، قوانین فعلی ماهیگیری فعلاً حفظ شود که این پیشنهاد اتحادیه اروپا نیز مورد استقبال انگلیس قرار نگرفته است.

در حالی که انگلیس پیشنهاد اتحادیه اروپا را مضحک خوانده، خواستار برگشت 80 درصد سهمیه صید اتحادیه اروپا به انگلیس شده است. با این وجود، طرفین تا رسیدن به توافقات احتمالی، فاصله زیادی دارند.

شهروندان انگلیس در استونی در دوره پسا برگزیت

با پایان یافتن دوره انتقال برگزیت ( Brexit ) در تاریخ 31 دسامبر سال 2020، بسیاری از شهروندان انگلیس که در استونی اقامت دارند، هنوز نگرانند که چه اتفاقی برای آن‌ها خواهد افتاد. مقامات دولتی استونی برای رفع این نگرانی‌ها به برخی از دغدغه‌ها در ارتباط با پیامدهای خروج انگلیس از اتحادیه اروپا ( با توافق و یا بدون توافق ) به شرح ذیل اشاره نموده اند:

• استونی از آغاز بحث جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا، به همراه کشورهای اتحادیه اروپا، موقعیت خود را بر مبنای خروج احتمالی انگلیس ( در مارس 2019 ) خوب تنظیم کرده است.
• با توجه به موافقت دو مجلس عوام و مجلس اعیان انگلیس، پارلمان اروپا و همچنین کسب رضایت نسبی اتحادیه اروپا، قرار شد دوره انتقالی برگزیت از 31 ژانویه 2020 آغاز شود، و یک ماه قبل از پایان سال 2020 ، بیشتر قوانین و حقوق اتحادیه اروپا (منجمله کشور استونی) برای شهروندان انگلستان اعمال شوند.
• موضع دولت استونی در مورد برگزیت و زندگی شهروندان انگلیسی در استونی، تا حدامکان به تداوم همکاری و همسویی با بقیه 27 کشور عضو اتحادیه اروپا استوار است.
• یکی از آخرین اقدامات پارلمان قبلی استونی، ( پیش از انتخابات پارلمانی 3 مارس 2019) ، تصویب قانونی بود که بر حمایت از حقوق همه شهروندان انگلیس مقیم استونی صراحت دارد. ( تعداد شهروندان انگلیس مقیم استونی در زمان تصویب این قانون، بیش از هزار نفر بود.)
• منظور از «شهروند انگلیس»، در این ماده قانونی به هر شخصی که دارای تابعیت پادشاهی انگلیس، ایرلند شمالی و همچنین شهروندان قلمرو برون مرزی جبل الطارق می‌باشد، اطلاق می‌گردد. بنابراین، کسانی که دارای تابعیت دیگری از انگلیس هستند مانند ملیت بریتانیایی توام با ملاحظات (British Subjects )[1] و افراد دیگر سرزمین‌های برون مرزی انگلیس، غالباً در وهله اول جزء شهروندان اتحادیه اروپا نبوده و باید وضعیت آنها بر اساس شرایط خود، مورد بررسی قرار بگیرند.
• موضع کلی استونی در مورد وضعیت شهروندان انگلیس مقیم استونی پس از مارس 2019 و پس از پایان سال 2020 تغییر نکرده و این کشور قصد دارد که با خروج انگلستان از اتحادیه، شهروندان آن کشور و اعضای خانواده آنها به راحتی و بدون بوروکراسی اداری قابل توجهی،  بتوانند در استونی زندگی کنند.
• طبق توافق نامه خروج انگلستان، دوره انتقال تا 31 دسامبر 2020 ادامه خواهد داشت. در پایان این دوره، قانون اتحادیه اروپا به طور کلی در مورد شهروندان انگلستان و اعضای خانواده آنها در استونی اعمال می‌شود.
• از اول ژانویه 2021، قانون اتحادیه اروپا، برای اتباع کشورهای ثالث، ( غیر اتحادیه اروپا ) لازم الاجرا می‌باشد و شهروندان انگلیس دیگر در داخل اتحادیه اروپا، دارای تردد آزاد نمی‌باشند. در صورت مسافرت به داخل اتحادیه اروپا یا کار در سایر کشورهای عضو اتحادیه، باید ویزا و مجوز بگیرند.
• استونی تلاش می‌کند که برگزیت تا حد ممکن برای شهروندان و مشاغل این کشور تاثیر منفی نداشته باشد. توافق نامه خروج، ( در صورت حصول) تضمین می‌کند که شهروندان و مشاغل اتحادیه اروپا می‌توانند بر اساس همان مجوز کار قبلی در انگلیس، تا پایان دوره گذار کار و زندگی کنند. وضعیت شهروندان استونیایی که در انگلستان تحصیل می‌کنند، ثابت خواهد ماند.
• شهروندان انگلیس و اعضای خانواده آن‌ها که قبل از پایان دوره انتقال در استونی اقامت داشتند، نیازی به درخواست مجوز اقامت جدید ندارند. اما با توجه به توافق نامه خروج، از ابتدای سال 2021 مجوز اقامت باید تجدید شود. همچنین شهروندان انگلیس، در صورت انقضای کارت شناسایی، ملزم به تمدید آن خواهند بود.
• شهروندان انگلستان در استونی می‌توانند اقامت خود را در استونی طبق قانون ثبت کنند و از حقوق مندرج در قرارداد خروج تا 31 مارس 2021 برخوردار شوند. اما از آوریل 2021 ، قانون بیگانگان در مورد شهروندان انگلیس که وارد استونی می‌شوند، اعمال خواهد شد. باید مثل سایر اتباع کشورهای سوم، برای اقامت خود، درخواست اجازه اقامت را به پلیس و اداره گارد مرزی کشور ارائه دهند. در آینده، با شهروندان انگلیس مانند شهروندان آمریکا و ژاپن رفتار خواهد شد و هیچ سهمیه مهاجرتی برای شهروندان این کشورها در استونی اعمال نخواهد شد.
• در صورت خروج بدون توافق، دارندگان گواهینامه رانندگی انگلیس به مدت 12 ماه فرصت دارند تا گواهینامه انگلیسی خود را با گواهینامه استونیایی تغییر دهند. انجام این کار، بدون هزینه امکان پذیر خواهد بود. اما پس از پایان این دوره 12 ماهه، با شهروندان انگلیس همانند شهروندان یک کشور سوم و مطابق کنوانسیون 1968 وین، رفتار خواهد شد. اگرچه با گواهینامه صادره از انگلیس می‌توانند در استونی رانندگی کنند، اما ارائه درخواست و کسب مجوز الزامی خواهد بود.
• اگر شهروندان انگلیس در استونی دارای تابعیت یک کشور ثالث را داشته باشند، ( غیر از اتحادیه اروپا ) بعد از خروج انگلیس از اتحادیه، تغییری در وضعیت آن‌ها در استونی ایجاد نخواهد شد.
• طبق پیش نویس توافق نامه خروج، اگر هزینه‌های پزشکی قبل از پایان دوره انتقال (یعنی بعد از 31 دسامبر 2020) پرداخت شوند، شهروندان انگلیس در استونی هنوز در استفاده از بیمه سلامت اروپا (EHIC)[2] واجد شرایط هستند.
• طبق پیش نویس توافق نامه برگزیت ( اگر امضاء شود )، کسانی که مطالبات بازنشستگی و سایر حقوق مثل بیمه کار در انگلستان و یا استونی را دارند، می‌توانند به حقوق خود برسند. دوره‌های طی شده باید پس از دوره انتقال، در توافق آینده ذکر شوند. از آنجا که همچنان از سیستم مشترک تبادل اطلاعات استفاده می‌شود، متقاضیان مجبور به انجام کار اضافی و بروکراسی نیستند.
• اگر توافق نامه خروج از برگزیت، امضاء و لازم الاجرا شود، تغییری در معاهدات و موافقت نامه‌های مالیاتی موجود و همچنین تغییری در کمک هزینه مالیات غیر مستقیم ایجاد نخواهد شد.
• با این حال، اگر توافق نامه خروج امضاء نشود، با شهروندان انگلیس همانند شهروند یک کشور سوم رفتار شده و حقوق و قوانین کامل گمرکی در مورد آنان اعمال خواهد شد. قابل توجه است که همه موارد فوق در مورد شهروندان انگلیس در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا اجراء می‌شود و هیچ استثنایی در مورد ساکنان انگلیس در استونی وجود ندارد.
• خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، تاثیری بر پرسنل نظامی و کمک های جانبی انگلیس مستقر در پایگاه‌های هوایی تاپا (Tapa Airfield ) ، عماری (Ämari Air Base) و سایر نقاط استونی ندارد. استونی و انگلیس دارای رابطه دفاعی ویژه ای هستند و برگزیت نمی‌تواند هیچ تاثیری بر حضور انگلیس در ناتو و همچنین تعهدات این کشور در برنامه افزایش حضور ناتو به جلو (eFP)[3] در استونی داشته باشد.
• در مورد مالکیت زمین، تنها قانونی که تملک زمین را برای اتباع خارجی در استونی محدود می‌کند، قانون محدودیت های خرید غیرمنقول است (بخش های 5 و 10) و ماده یک از بخش 4 است که مقرر می دارد: یک شهروند استونی یا شهروند یک کشور طرف قرارداد در توافقنامه آژانس زیست محیطی اروپا ( EEA )[4] و یا یک کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD )[5] که دولت متعاهد خوانده می‌شود، حق تصرف غیرمنقول را که شامل زمین‌های کشاورزی یا جنگلی می‌باشد را دارد. بنابراین، اگر انگلیس همچنان «دولت متعاهد» باشد، هیچ تغییری برای شهروندان آن در استونی ایجاد نمی‌شود.
• قانون شکار در استونی برای همه یکسان است. شکار مجوز می خواهد و برای همه کسانیکه مجوز دارند آزاد است و هیچ تفاوتی بین یک شهروند خارجی و یک شهروند اتحادیه اروپا وجود ندارد، بنابراین پس از برگزیت، هیچ تغییری برای شهروندان انگلیس در استونی ایجاد نخواهد شد.
• شهروندان انگلیس هم پس از برگزیت می‌توانند به فعالیت شرکتهای صنعتی و انرژی خود در استونی ادامه دهند و خروج از برگزیت از نظر میزان انتشار گاز کربن، محدودیت جداگانه ای برای شهروندان آن کشور ایجاد نمی‌کند. محدودیت در انتشار گاز کربن در کشورهای اروپایی بر اساس «طرح تجارت گازهای گلخانه ای اتحادیه اروپا» (ETS)[6]، تنظیم می‌شود. بنابراین، هیچ فرقی ندارد که این شرکت از کدام کشور باشد، اگر در حوزه حقوقی استونی عمل کند، قوانین کشور استونی و همچنین اتحادیه اروپا را رعایت کند، با مشکلی مواجه نخواهد شد. به عنوان مثال، اگر یک شرکت انگلیسی در استونی برق تولید کند، باید تمام مجوزهای مربوطه را از کشور استونی دریافت کند نه از انگلستان. و اگر مقدار تولید گاز کربن از مقادیر تعیین شده در ETS فراتر رود، صرفنظر از اینکه کدام کشور مالک آن شرکت باشد، مجوز آن باطل خواهد شد. نمونه آن یک شرکت خوش نام تولید کننده سیمان بنام Kunda Nordic Cement است که متعلق به گروه‌هایدلبرگ (Heidelberg Group ) و یا شرکت تولید کننده انرژی حرارتی ( Fortum Estonia ) در استونی می‌باشد.
• در خصوص همکاری‌ها و معاضدت قضایی بین استونی و انگلیس، در صورت خروج بدون توافق، همکاری‌ها فقط می‌تواند براساس اسناد بین المللی مثل مانند کنوانسیون‌های مناسب شورای اروپا و یا معاهدات دو جانبه برای اهداف خاص باشند. از آنجا که قانون اتحادیه اروپا، چارچوبی را برای اطمینان از تبادل روان تر و سریع تر اطلاعات بین مجریان قانون و مقامات قضایی پیش بینی کرده است، برگزیت بدون توافق، می‌تواند بر نحوه اشتراک گذاری اطلاعات به ویژه در مورد داده‌های شخصی، تأثیر نامناسبی بگذارد. اما از آنجا که قانون اتحادیه اروپا، امکان تبادل داده‌های شخصی با کشورهای ثالث را هم برای اجرای قانون فراهم می‌کند، اگرچه به دلیل وجود تعدد قوانین و نوع حساسیت اطلاعات، دشواری‌هایی وجود دارد، اما با سختی امکان پذیر خواهد بود. توضیح مقامات قضایی استونی در رابطه با همکاری قضایی آینده با کشور انگلیس، در حال حاظر، حداقل ناظر بر پرونده ای است که در دانسکه بانک شعبه استونی با رد پای یک شهروند انگلیسی مفتوح می‌باشد. گفته می‌شود که در عملیات پولشویی دانسکه بانک در سال های بین 2007 تا 2015 ، یک شهروند انگلیسی در انتقال وجوه نامشروع مبالغ هنگفت پول ( 200 میلیارد یورو ) دست داشته، اما خودش آن را رد می‌کند و مدعی است که وی در این ماجرا نقش اطلاع رسانی زود هنگام و یا افشاگر (whistleblower ) را داشته است. حال باید دید آیا پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، پرونده مذکور به راحتی قابل پیگیری می‌باشد یا خیر.  
• لازم به یادآوری است که پیش از این و در تاریخ اول دسامبر 2020 نیز دولت انگلیس با اکثر شهروندان خود در استونی و کشورهای منطقه آزاد تجاری اروپا (EFTA )، برای ارائه خدمات بعد از برگزیت، تماس ایمیلی برقرار کرده است. گفته می‌شود که دولت انگلیس حدود 3 میلیون پوند (حدود 3 میلیون و 400 هزار یورو) به موسسات عمومی و سازمان‌هایی که داوطلبانه در سراسر اروپا فعال هستند، برای کمک به این روند اختصاص داده است.

 

1- اصطلاح «سوژه ملیت بریتانیایی» بسته به دوره زمانی، دارای مفاهیم مختلف است. قبل از سال 1949 میلادی تقریبا به همه شهروندان امپراتوری بریتانیا از جمله پادشاهی متحده، قلمرو تحت کنترل و مستعمرات  به استثنای سرزمین‌های حفاظت شده و کشورهای تحت الحمایه اشاره داشت. بین سالهای 1949 و 1983 این اصطلاح، همه شهروند مشترک المنافع را در برمی‌گرفت. در حال حاضر، این اصطلاح شامل افرادی می‌شود که قبل از سال 1949 تحت شرایط محدود در رابطه با ایرلند یا هند انگلیس متولد شده اند، به آنها تابعیت داده شد. این افراد با این ملیت، تبعه انگلیس و از شهروند کشورهای مشترک المنافع هستند، اما در زمره شهروندان انگلیس نیستند.

[2] - European Health Insurance Card

[3] - Enhanced Forward Presence

[4] - European Environment Agency

[5] - Organisation for Economic Co-operation and Development

[6] - the EU's greenhouse gas emission trading scheme