بررسی نحوه دخالت دولت در بازار ارز

نقش دولت در مدیریت بازار ارز در بنگلادش

با تداوم روند شیوع کرونا در بنگلادش، میزان عرضه ارز در این کشور افزایش یافته است. با اینحال، بانک ها دلار انبوه مازاد خود را در بازار ارز به بانک های دیگر می فروشند. در نتیجه میزان عرضه دلار در بازار از تقاضا پیشی گرفته است. در چنین شرایطی، بانک مرکزی بنگلادش به منظور جلوگیری از سقوط واحد پول ملی(تاکا)، مشغول به خرید و جمع آوری دلار اضافی از بازار شده است. بدین ترتیب، در طول 5.4 ماهه سال مالی جاری(یعنی از ژوئیه تا 19 نوامبر)، بانک مرکزی بنگلادش اقدام به خریداری 3.4 میلیارد دلار از بازار آزاد کرده است. این در حالی است که میزان دلار خریداری شده در 6 ماهه نخست سالجاری تنها 1.5 میلیارد دلار بوده است. بانک مرکزی بنگلادش هیچگاه تاکنون در مدت زمان کوتاهی این همه دلار خریداری نکرده است.

با این حال طی سه سال گذشته مشاهده شده است که بانک مرکزی بنگلادش بدلیل تقاضای گسترده داخلی بطور مرتب اقدام به فروش دلار نموده است زیرا میزان تقاضا در این برهه زمانی بالاتر از مقدار عرضه بوده است. اما وضعیت از ابتدای سال جاری میلادی تغییر کرده است. بانک مرکزی بنگلادش از اول ژانویه تا 19 نوامبر مبلغ 5.10 میلیارد دلار از بانکهای مختلف دلار خریداری نموده و بیش از 40.5  میلیارد تاکا (حدود 468 میلیون دلار) را به بازار عرضه کرده است. بگفته منابع مطلع: بانک مرکزی بنگلادش مازاد دلار بانک های تجاری کشور را خریداری می نماید زیرا هر بانکی سقف معینی برای نگهداری دلار دارد. بنابر این چنانچه درآمد حاصله از حوالجات ارزی وصادرات بیش از هزینه‌های واردات باشد، میزان مازاد دلار این بانک به راحتی محاسبه می‌شود.

شایان توجه است که در ابتدای اپیدمی‌کرونا، بخش صادرات بنگلادش سقوط نمود اما در عرض چند ماه دوباره چرخش مثبتی پیدا کرد. در همین حال، میزان حواله‌های ارزی ارسالی از خارج از کشور به میزان قابل توجهی افزایش یافت. طبق گزارش بانک مرکزی، حواله‌های فرستاده شده توسط کارگران مهاجر طی 5.4 ماه یعنی از اول ژوئیه تا 15 نوامبر 2020، بالغ بر 10.04 میلیارد دلار گردیده است. این رقم 42 درصد بیش از مدت مشابه در سال گذشته است. افزون بر این، صادرات این کشور حدود یک درصد رشد داشته است. طبق گزارش اداره توسعه صادرات، بنگلادش با صادرات محصولات مختلف در 4 ماه نخست سال مالی جاری(ژوئیه - اکتبر) 12.84 میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. از سوی دیگر، واردات این کشور تا ماه سپتامبر نسبت به زمان مشابه سال گذشته 11.43 درصد کاهش یافته است. در این زمان، مقدار زیادی پول در قالب وام از سازمان‌های مختلف از جمله بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و بانک توسعه آسیایی به خزانه این کشور سرازیر شد. از طرف دیگر، به دلیل تمدید مهلت بازپرداخت وام های کوتاه مدت خارجی که توسط بخش خصوصی این کشور گرفته شده بود، برخی از شرکت ها فعلا از بازپرداخت اقساط وام خود معاف گردیده اند. در مجموع، اکنون اکثر بانک های بنگلادش با حجم دلار مازاد مواجه می‌باشند. در یک چنین شرایطی، بانک مرکزی این کشور برای حفظ ارزش پول ملی، اقدام به خرید و جمع آوری دلار مازاد از بانکهای داخلی می نماید.

با عنایت به مراتب فوق، اقتصاددانان و تحلیلگران اقتصادی بنگلادش از سیاست بانک مرکزی حمایت می نمایند زیرا به عقیده ایشان سیاستهای ارزی و اقدامات بانک مرکزی در خرید و فروش دلار بر پایه نظام عرضه و تقاضا و شرایط داخلی کشور بوده که در نهایت به تثبیت نرخ دلار انجامیده است. در حال حاضر، قیمت خرید دلار در بازار ارز بین بانکی 84.80 تاکا است. نکته قابل اهمیت آن است که نرخ برابری دلار با تاکا در یک سال گذشته تقریباً ثابت باقی مانده است که این امر تا حدود زیادی نشانگر حسن برنامه ریزی و مدیریت اقتصادی دولت خانم شیخ حسینه در کنترل نوسانات ارزی و رشد تورم در جامعه می‌باشد.

نکته دیگری که باید بدان توجه شود این است که خرید دلار بازار توسط بانک مرکزی باعث افزایش ذخایر ارزی شده و فروش آن ذخایر را کاهش می دهد. اگر چه در طول ایام اخیر، حواله‌های ارزی بیشترین کمک را به افزایش ذخایر ارزی بنگلادش نموده است اما خرید دلار مازاد بازار توسط بانک مرکزی در این روند تاثیرات مهمی داشته است. بر این اساس مشاهده می‌شود که در بیشتر اوقات سال مالی 20- 2019 ذخایر ارزی این کشور بین 31 تا 33 میلیارد دلار در نوسان بوده است. به عنوان مثال، در پایان ماه مارس(مصادف با شیوع کرونا در بنگلادش) ذخایر ارزی این کشور 32.39 میلیارد دلار بود اما با گذشت حدود 7 ماه یعنی در تاریخ 29 اکتبر، ذخایر ارزی از مرز 41 میلیارد دلار عبور کرد. با اینحال، پس از پرداخت بدهی 15.1 میلیارد دلاری بابت واردات از اتحادیه ترخیص گمرکی آسیا (ACU) برای ماه‌های سپتامبر و اکتبر، ذخایر ارزی این کشور در تاریخ 8 نوامبر 2020 مجدداً به زیر 40 میلیارد دلار کاهش یافت.