مالزی و بازار جهانی حلال

دوازدهمین کنفرانس جهانی حلال (world halal conference- WHC ) در تاریخ 15 مهرماه 1399 ( 6 اکتبر 2020) در کوالالامپور به شکل مجازی و بصورت محدود به شکل حضوری برگزارگردید. ( کنفرانس قرار بود در فروردین امسال برگزار شود که به دلیل شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد.)

کنفرانس در حالی برگزار شد که سراسر جهان همچنان درگیر ویروس کرونا می‌باشد و در مالزی نیز بالاترین نرخ مبتلایان به کویید 19 در همین روز به ثبت رسید (691 مورد)، ویروسی که از عوامل شکل گیری و شیوع آن را عدم رعایت بهداشت تغذیه عنوان می‌کنند. بنابراین بار دیگر جایگاه و اهمیت صنعت حلال که بر رعایت موازین بهداشتی تأکید دارد، بعنوان عاملی در پیشگیری فجایع مشابه اقتصادی و انسانی درآینده، مورد توجه قرار می‌گیرد.

آقای محی الدین یاسین، نخست وزیر مالزی که خود در زمان برگزاری کنفرانس در قرنطینه خانگی بسر می‌برد، طی پیامی‌که در کنفرانس قرائت شد، اظهار داشت: « ضرورت همکاری کشورها در زمینه حلال فراتر از غذای حلال است و کشورها باید در زمینه تولید دارو و  تجهیزات پزشکی حلال و انواع کالاهای مصرفی همکاری داشته باشند. از همه کشورها بخصوص اعضای سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC) می خواهیم با مالزی همکاری کنند تا محصولات حلال  با سهولت و قیمت مناسب تر در دسترس بیش از 1 میلیارد و 800 میلیون  مسلمان جهان قرار گیرد.

در حال حاضر مالزی از مهمترین کشورهای مرجع در زمینه حلال در جهان است که برند حلال آن در 46 کشور اعتبار دارد. تقریبا 7.8٪ از تولید ناخالص داخلی مالزی به صنعت حلال اختصاص دارد. باید به سمتی حرکت کنیم که علوم و تکنولوژی روز در خدمت صنعت حلال قرار گیرد و با توجه به اینکه تنها در منطقه آسه آن بیش از 360 میلیون نفر کاربر اینترنتی وجود دارد، باید از تجارت الکترونیک و هوشمند در صنعت حلال استفاده کنیم. ایجاد «مدل یک پارچه حلال » the Halal Integrated Platform (HIP)  توسط دولت مالزی در همین راستا بوده که نهادهای مختلفی از جمله سازمان‌هایی که به صدور گواهینامه اشتغال دارند، فعالان صنعت، پزشکان، دانشمندان و مصرف کنندگان همگی بتوانند از ترتیبات دیجیتالی واحد استفاده کرده و با یکدیگر در ارتباط قرار گیرند.»

مالزی و صنعت حلال: 

مالزی از موفق ترین کشورهای جهان در عرصه صنعت حلال بوده است. در بررسی شاخص های حلال که توسط مؤسسه «اقتصاد جهانی اسلامی» انجام شده مالزی در جایگاه نخست کشورهای اسلامی قرار دارد ( جمهوری اسلامی ایران در جایگاه سیزدهم است.)

مالزی به عنوان یک کشور پیشگام در صنعت حلال از سال 1974 با صدور گواهینامه حلال برای محصولات هماهنگ با معیارهای اسلامی‌کار خود را آغاز کرد. انتشار اولین برند استاندارد حلال در سال 2000 برای مالزی یک نقطه عطف مهم بود و این کشور را به اولین کشوری تبدیل کرد که با اعتماد سازی درخصوص داشتن یک سیستم حلال مستند و سیستماتیک و با بهره گیری از ظرفیت های اعتقادی و سنتی، به سمت دستیابی به بازار جهانی اسلام با ارزش تجاری حدود 3 تریلیون دلار گام برداشت.

مالزی هر ساله میزبان دو رویداد مهم در صنعت حلال است، یکی نمایشگاه بین المللی حلال مالزی (MIHAS) و دیگری کنفرانس جهانی حلال (WHF)  که هر دو نقش محوری در معرفی مالزی به عنوان مرجع و مرکز جهانی تجارت صنعت حلال از سال 2003 داشته اند. در مالزی سه مرکز در ارتباط با صنعت حلال فعالیت دارند:

• - شرکت توسعه حلال مالزی (HDC)،
• سازمان ملی استاندارد مالزی
• و سازمان توسعه اسلامی مالزی (جاکیم).

 مدیر اجرایی شرکت توسعه حلال مالزیHalal Development Corporation (HDC) که میزبان این کنفرانس بود و HDC  مهمترین نهاد در توسعه صنعت حلال مالزی محسوب می‌شود، در این کنفرانس اظهار داشت:  ما در نظر داریم ظرف پنج سال آینده فعالیت خود در زمینه حلال را در ژاپن، کره، تایوان و چین که هرساله پذیرای تعداد زیادی گردشگر مسلمان هستند، گسترش دهیم.

درحال حاضر مالزی سالانه حدود 25 میلیارد دلار محصولات حلال وارد و در مقابل تنها 10 میلیارد دلار محصولات حلال صادر می‌کند که از این مقدار 10 درصد آن به چین و در مرحله بعد به سنگاپور، آمریکا، ژاپن و اندونزی صادر می‌شود.

در مالزی 200 هزار شرکت کوچک و متوسط در ارتباط با صنعت حلال فعالیت دارند که تنها 8000 شرکت دارای برند حلال معتبر می‌باشند و از این تعداد نیز 1500 شرکت به امر صادرات اشتغال دارند و یکی از برنامه‌های HDC افزایش تعداد این شرکتها است.

ساختار سازمانی نهادهای مرتبط با حلال در مالزی

•  شورای عالی حلال مالزی که ریاست آن با معاون نخست وزیر می‌باشد. این شورای عالی بصورت دوره ای با عضویت کلیه مراجع ذیربط کشور متوقف فیه (از جمله جاکیم، استاندارد، .... ) تشکیل و مصوبات آن به کلیه مراجع ذیربط جهت اجراء منعکس می‌شود. مصوبات این شورای عالی در حکم قانون، لازم الاجراء می‌باشد.
• شرکت توسعه حلال مالزی (HDC)، وظیفه شرکت توسعه حلال  (HDC) آموزش، توسعه، ترویج و فرهنگ سازی صنعت حلال در کشور است. یکی از شرط های لازم برای دریافت گواهی حلال ( که توسط سازمان دیگری به نام جاکیم صادر می‌شود) گذراندن دوره‌های آموزشی اجباری در  HDC است و این شرکت دوره‌های داوطلبانه نیز برگزار و از طریق رسانه‌های گروهی و اجتماعی نیز اقدام به فرهنگ سازی صنعت حلال در جامعه می‌کند.  موسسه یادشده زیر نظر وزارت تجارت بین المللی و صنعت مالزی فعالیت می‌کند. 
• سازمان توسعه اسلامی مالزی (جاکیم).- وظیفه جاکیم در صنعت حلال ؛ سیاستگذاری و صدور گواهی استاندارد صنعت حلال در کشور و منطقه بوده و لوگوی آن در سطح بین المللی شناخته شده است. این موسسه زیر نظر نخست وزیری مالزی فعالیت می نماید.
• موسسه استاندارد مالزی و آزمایشگاه‌های بیوتکنولوژی وظیفه پشتیبانی فنی صنعت حلال را در کشور برعهده داشته و کاملاً از سیاست های ترسیمی‌توسط جاکیم پیروی و تبعیت می‌کنند.

جایگاه مالزی در جهان در صنعت حلال

در دنیای امروز دامنه موضوعی حلال از دایره غذا و خوراکی‌ها بسیار فرا تر رفته است و طیف وسیعی از موضوعات را شامل می‌شود : 1. غذای حلال 2.  سفر حلال 3.  دارو و لوازم بهداشتی حلال 4. مد و لباس حلال 5.   رسانه‌های حلال 6. مالیه حلال.

تقاضا برای محصولات حلال به نسبت رشد مسلمانان چه در کشورهای اسلامی و چه در کشورهای غیر اسلامی‌که مسلمانان در آن زندگی می‌کنند رو به افزایش است. در سال 2017 مسلمانان در جهان به میزان حدود1.3تریلیون دلار در بخش غذا و نوشیدنی حلال هزینه کرده و پیش بینی شده که تا سال 2023 این رقم به 1.9 تریلیون دلار برسد ( هرچند با شیوع ویروس کرونا و کوچک شدن تجارت جهانی، این پیش بینی‌ها تغییر می‌کند ولی به نظر می رسد جایگاه صنعت حلال و رعایت موازین بهداشتی،  ارتقاء خواهد یافت)   

در زمینه صنعت حلال  کشورها براساس میزان سرمایه گذاری و برنامه ریزی خود رتبه‌هایی کسب نموده اند که در این میان مالزی با اختلاف زیاد در رتبه اول در میان کشورهای اسلامی قرار گرفته است.

همانگونه که مشاهده می‌شود شاخص های صنعت حلال در گروهای مختلف: غذا، امور مالی، سفر و گردشگری، مد و لباس، رسانه‌ها و دارو و لوازم بهداشتی بررسی می‌شود

چرا صنعت حلال مهم است؟

عوامل مختلفی باعث شده که نه تنها کشورهای اسلامی‌بلکه کشورهای غیرمسلمان نیز به صنعت حلال روی آورده و درآن سرمایه گذاری نمایند. از جمله عوامل و دلایل جذابیت صنعت حلال می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. بالا بودن نرخ رشد چمعیت در کشورهای اسلامی: مسلمانان تقریبا 24.4% (یک میلیارد و هشتصد میلیون نفر) از کل جمعیت جهان را تشکیل می دهند و پیش بینی می‌شود تا سال 2030 این جمعیت به دو میلیارد و دویست میلیون نفر برسد. از سوی دیگر جوانی جمعیت نیز عاملی مضاعف برای رونق کسب و کار در این بازار به شمار می رود. میانگین سنی مسلمانان حدود 24 سال است.
2. ظرفیت های خالی بازار: بازار غذای حلال در سال 2017 حجم تجارت غذای حلال بیش از 3 تریلیون دلار بوده است ( بیش از 1.2 تریلیون دلار صاردات و بیش از 1.9تریلیون دلار واردات غذای حلال) که با توجه به افزایش جمعیت مسلمانان این ارقام افزایش خواهد داشت. صنعت غذای حلال تنها در گوشت و رستوران‌های حلال خلاصه نمی‌شود غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی‌های حلال مهمترین و با ارزش ترین فرصت برای ورود به بازارهای حلال هستند . برندهای حلال کار خود را از گوشت حلال به کل تولیدات طبیعی و مواد خوراکی توسعه داده اند.
3. نیازهای گردشگری: دیجیتالی شدن سفر مهم ترین تحول و کلیدی ترین تسهیل گر در سفر مسلمانان خصوصا نسل هزاره می‌باشد. برخی از کشورهای اسلامی مثل عربستان، امارات و ترکیه با سرمایه گذاری‌های کلان سعی در جذب بیشتر گردشگران مسلمان نموده و از طریق اپلیکیشن‌های متعدد اقدام به اعطای گواهی نامه حلال به هتل ها، رستوران‌ها، پیست های اسکی و سایر خدمات مرتبط با حوزه گردشگری نموده است. مجموعه هزینه مسلمانان برای سفر در سال 2017 حدود 177 میلیارد دلار بوده که  پیش بینی شده بود تا سال 2023 به 274 میلیارد دلار برسد.

 ژاپن یکی از کشورهای غیر اسلامی است که به برای جذب گردشگران مسلمان تلاش می‌کند و پیش بینی شده بود در مسابقات المپیک آتی  بیش از 1 میلیون مسلمان به ژاپن سفر کنند. مالزی در سال 2016 حدود 690 میلیون دلار محصولات حلال به ژاپن صادر کرد و خود ژاپنی‌ها نیز تلاش می‌کنند به یکی از تولید کنندگان غذای حلال تبدیل شوند.

4. افزایش درآمد  طبقه متوسط: افزایش درآمد افزایش طبقه متوسط در کشورهای مالزی و اندونزی موضوعی قابل توجه و تامل است. از سوی دیگر سهولت دسترسی به اینترنت و رسانه‌های اجتماعی تاثیرات کلیدی بر ذائقه و انتخاب مسلمانان داشته است. در زمینه غذا، مد، لوازم بهداشتی و آرایشی و سفر و تفریحات حلال، رسانه‌ها و امور بانکی حلال ... نسل هزاره تعیین کننده ترین عامل هستند. تماس و زندگی دائم آنان در شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی و استفاده ز اپلیکیشن‌های تلفن همراه و خرید آنلاین آن‌ها را تشویق به تلاش رای تجربیات جدید و صرف هزینه‌های بسیار زیاد برای غذا، مد و لباس، لوازم آرایشی و بهداشتی و محصولات لوکس کرده است. بر اساس پیش بینی‌ها بازار مد اسلامی در سال 2019 حدود 14% از کل بازار مدجهانی بوده و یکی از ویژگی‌های اصلی صنعت مد اسلامی‌که توجه برندهای معتبر در حوزه مد و لباس را به خود جلب نموده جوانی جمعیت مسلمانان است. حدود دو سوم مسلمانان یعنی 60 درصد از آن‌ها زیر 30 سال هستند و بالاترین نرخ رشد جمعیت در میان پیروان سایر ادیان الهی را دارند. افزایش میانگین درآمد مسلمانان نیز دلیل دیگری بر اقبال به این بخش از بازار است. نسل جدید مسلمانان (نسل هزاره) روندهای نوینی در مد اسلامی ایجاد کرده اند. برخی سلبریتی‌های مسلمان به عنوان مدل اسلامی‌با برندهای معتبر جهان همکاری می‌کنند.مسلمانان در سال 2017 ، 270 میلیارد دلار برای مد اسلامی و 61 میلیارد دلار برای لوازم بهداشتی و آرایشی هزینه کرده اند که پیش بینی شده بود این مبلغ تا سال 2023 به ترتیب به 361 میلیارد دلار و 90 میلیارد دلار برسد.
5. دارو و تجهیزات پزشکی :

با توجه به شیوع جهانی ویروس کرونا در سال 2020 و نیاز شدید جهانی به دارو و لوازم بهداشتی یکی از بازارهای مورد توجه در صنعت حلال موضوع تأمین داروهای حلال برای بازار کشورهای اسلامی می‌باشد. مسلمانان در سال 2017 برابر با 887 میلیارد دلار در زمینه داروهای حلال هزینه کرده اند که پیش بینی شده بود این رقم تا سال 2023 به 131 میلیارد دلار برسد ولی به نظر می رسد با شرایط جدید این بخش از بازار صنعت حلال توسعه چشمگیر تری داشته باشد و کشورهایی که بتوانند پیشگام باشند برنده آن خواهند بود تا قبل از شیوع ویروس کرونا شرکت های داروسازی کره جنوبی از سرمایه گذاران اصلی در زمینه تولید داروهای حلال محسوب می‌شد.

صنعت و بازار حلال دامنه گسترده تری از موضوعاتی که بیان شد را شامل می‌شود و مثلا سرگرمی و تفریحات حلال از دیگر زمینه‌های مهمی است که در حال حاضر و بخصوص در آینده بخش زیادی از بازار حلال را به خود اختصاص خواهد داد. براساس آمارهای موجود برخی کشورها از جمله کشورهای اسلامی ترکیه ، عربستان سعودی و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس در این زمینه سرمایه گذاری‌های کلانی کرده اند.

نکته پایانی اینکه بازار و صنعت حلال زمینه ای وسیعی هم برای همکاری و هم برای رقابت در میان کشورهای اسلامی و حتی کشورهای غیراسلامی فراهم آورده و کشورهایی که زودتر در این بازار وارد شده و با آینده نگری در زمینه‌های مناسب سرمایه گذاری نمایند، سهم بیشتری از آینده این بازار بزرگ خواهند داشت.